جرم عقیم حالتی است که در آن، مرتکب جرم عملیات اجرایی جرم را آغاز می‌کند و به پایان می‌رساند، امّا به‌خاطر علل خارجی نتیجة موردنظر فاعل محقق نمی‌شود. به‌عبارت‌دیگر، فاعل تمام تلاش خود را برای رسیدن به نتیجه به کار می‌گیرد، امّا بنا به عللی که خارج از ارادة اوست، نتیجة موردنظر حاصل نمی‌شود. برای مثال علی قصد کشتن حسین را دارد. برای این کار اسلحه تهیه می‌کند و شبانه به تعقیب حسین می‌رود. در جایی خلوت اسلحه را به سمت وی نشانه می‌گیرد، امّا به‌دلیل لغزش دست تیر به خطا می‌رود و به حسین نمی‌خورد. در این مثال، علی تمام تلاش خود را برای کشتن حسین انجام می‌دهد، امّا به دلیل لغزش دست که عاملی خارج از ارادة او می‌باشد، مقصود او حاصل نمی‌شود و حسین زنده می‌ماند. در این حالت گفته می‌شود که علی مرتکب جرم عقیم قتل شده است.

به گزارش «تابناک» جرم عقیم و جرم محال (اقدامات مجرمانۀ بی‌بهره) اقدماتی است که فاعل بر خلاف مورد شروع به جرم که در نیمۀ راه متوقف می‌شود، مسیر مجرمانه را به طور کامل طی می‌نماید، اما نتیجه‌ای از عملیات عاید او نمی‌شود و بزهکار علیرغم پایان کلیۀ عملیات، به موفقیت نهائی نمی‌رسد که نتیجۀ این امر وقوع جرائم عقیم و محال است.
جرم محال دو دسته است:الف) نسبی ب) مطلق

الف) محال نسبی:

زمانی است که امکان وقوع جرم در شرایط عادی وجود داشته، ولی در آن شرایط امکان تحقق نباشد مانند دست کردن در جیب خالی فرد (محال نسبی از لحاظ موضوعی)

باز کردن گاو صندوق خالی بانک (محال نسبی از لحاظ موضوعی) اقدام به سقط جنین زن باردار با ادویه ناکافی (محال نسبی از لحاظ وسیله)

ب) محال مطلق:

در آن حالت تصور وقوع جرم امکان پذیر نیست مانند شلیک به جسد (مطلق از لحاظ موضوع) استفاده از آب به جای سم (مطلق از لحاظ وسیله)

اقدام به سقط جنین زنی که اصلا باردار نیست (مطلق از لحاظ موضوع)

علت عدم تحقق نتیجه در جرم عقیم، عوامل شخصی یا عوامل طبیعی می‌باشد. بدین معنی که باید وسیله‌ی جرم کافی و کامل بوده و موضوع جرم هم وجود داشته باشد و در این حالت به خاطر عدم مهارت نتیجه‌ای از عمل خود نگیرد.

پس در صورتی که در موضوع یا وسیله‌ی جرم خللی باشد باید جرم را محال دانست.
 
باید دقت داشت که جرم عقیم با شروع به جرم و جرم محال اشتباه گرفته نشود. تفاوت جرم عقیم و جرم محال در این است که در جرم محال وقوع نتیجه به جهات مادی که مرتکب از آن بی‌اطلاع بوده، اساساً غیرممکن است. این در حالی است که امکان وقوع نتیجه در جرم عقیم وجود دارد، منتها به دلایلی خارج از اراده فاعل نتیجه محقق نمی‌شود. تفاوت شروع به جرم با جرم عقیم در این است که در شروع به جرم، عملیات اجرایی نیمه‌تمام می‌ماند و به‌واسطه‌ی آن نتیجه محقق نمی‌شود، امّا در جرم عقیم عملیات اجرایی به‌طور کامل صورت می‌گیرد، منتها بنا به عللی خارج از اراده‌ی فاعل نتیجه محقق نمی‌شود.

تطبیق شرایط جرم عقیم بر بزه سرقت

حال، برای این‌که تعریف جرم عقیم برای‌تان روشن‌تر شود، آن را در مورد سرقت مورد بررسی قرار می‌دهیم.

جرم سرقت مشتمل بر دو قسم است: سرقت حدی و سرقت تعزیری.

جرم عقیم سرقت به این صورت واقع می‌شود که فرد عملیات اجرایی سرقت را انجام دهد، امّا نتیجه که ربودن مال دیگری است، محقق نشود. برای مثال فردی به‌قصد سرقت شبانه در خودرویی را باز می‌کند و رادیوپخش آن را برمی‌دارد و در کیفش می‌گذارد، امّا هنگام فرار ناگهان صاحب ماشین سر می‌رسد و هنگامی‌که مرتکب قصد فرار دارد، رادیوپخش از کیف به بیرون پرتاب می‌شود. در اینجا مرتکب عملیات اجرایی سرقت را انجام داده و رادیوپخش را از ماشین خارج کرده است، امّا به‌دلیل رسیدن صاحب خودرو که خارج از اراده‌ی او بوده، نتیجه محقق نشده و نتوانسته مال موردنظر را تصاحب کند و با خود ببرد.

اگر سرقت حدی به‌طور عقیم واقع شود، مجازات آن مطابق بند ب. ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی، در بار اول و دوم حبس تعزیری درجه‌ی پنج و در بار سوم و چهارم مطابق بند الف. همان ماده، حبس تعزیری درجه چهار است. در سرقت تعزیری نیز اگر جرم به‌طور عقیم واقع شود، مجازات آن بسته به میزان مجازات سرقت مورد نظر (به‌ترتیب مقرّر در مواد ۶۵۱ الی ۶۶۷ قانون تعزیرات) مطابق بند‌های سه‌گانه‌ی ماده ۱۲۲ تعیین می‌شود.