شهريار که شعر و ادبيات را از سال 1307 بطور جدي و حرفه اي آغاز کرده بود، در سال 1331 براي اولين بار بطور جدي ادبيات روستايي و فولکلور را با "منظومه حيدربابايه سلام" وارد ادبيات ترکي کرد که شهرتي جهاني يافت.
به گزارش مهر، روز بيست و هفتم شهريور، روز درگذشت محمد حسين بهجت تبريزي ملقب به شهريار، شاعر معاصر آذربايجاني از سال 1381 به عنوان روز شعر و ادب فارسي نامگذاري شده است.
محمد حسين بهجت تبريزي که به حق او را شهريار شعر و سخن ناميده اند، شاخص ترين شاعر ايراني دوره معاصر است و اين امر از مهمترين دلايلي است که روز وفات اين شاعر بزرگ به عنوان ”روز ملي شعر و ادب فارسي“ نام گذاري شده است.
محمدحسين بهجت تبريزي که در سال 1285 در تبريز متولد شد ايام کودکي اش با جنبش آزادي خواهان مشروطه به رهبري ستارخان و باقرخان همراه بود. وي بدليل شرايط اجتماعي و امنيتي اين دوران چند سالي را در روستاي خشکناب در دامنه هاي کوه حيدربابا گذراند و از همين دوران با الهام از طبيعت بکر و زيباي آذربايجان توانايي و استعداد بي نظير خود در ادبيات را ظاهر ساخت.
اين شاعر تبريزي که پس از گذراندن تحصيلات مقدماتي در دارالفنون وارد مدرسه طب شده بود، در حاليکه پس از پنج سال تحصيل و يک سال قبل از فارغ التحصيلي بدون اخذ مدرک دکتري، تهران و دانشکده را ترک گفت در خراسان وارد خدمت دولتي گرديد تا بسوي سرنوشت والاي خود و رسالتي که برعهده داشت پيش برود.
شهريار افسونگر حيدربابا
شهريار که شعر و ادبيات را از سال 1307 بطور جدي و حرفه اي آغاز کرده بود، در سال 1331 براي اولين بار بطور جدي ادبيات روستايي و فولکلور را با "منظومه حيدربابايه سلام" وارد ادبيات ترکي کرد که شهرتي جهاني يافت.
جواد کريم نژاد، کارشناس شعر و موسيقي درباره اين منظومه مي گويد: شهريار با منظومه حيدربابا بود که در ميان عموم مردم شهريار شعر و ادب ايران شد. اگر اين منظومه از ديوان آثار ترکي او حذف شود محمد حسين بهجت تبريزي شاعري ساده و همپاي ديگر شاعران معاصر کشور خواهد بود کمااينکه از تابلوهاي زيبايي چون "هذيان دل"، "دو مرغ بهشتي"، "افسانه شب" و... از جمله آثار فارسي ايشان نمي توان صرف نظر کرد.
منظومه "حـيـدربابا" از زيباترين اشعار شهريار است. حيدربابا نام کوهى است در زادگاه او؛ شهريار در منظومه حيدربابا زندگى در روستا را بقدري زيبا توصيف مي کند که مضمون اغلب بندهاى آن شايسته ترسيم و نقاشى است.
منظومه ”حيدربابايه سلام“ در سال 1331-1332 منتشر شد و از لحظه نشر مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت. اين منظومه از جمله بهترين آثار ادبي در زبان ترکي آذري است که تاکنون به 85 زبان دنيا ترجمه شده است.
ابوالفضل عليمحمدي محقق و مدرس ادبيات در مقايسه منظومه حيدربابا با ديگر اشعار شهريار مي گويد: اشعار شهريار همه مشهورند اما دليل شاهکار بودن منظومه حيدربابا استفاده از زبان مردمي و فولکلور منطقه است که تصوير واقعي ارائه شده در اين شعر نه تنها روستاي خشکناب بلکه نمايي از تمامي روستاهاي ايران است.
عليمحمدي ادامه مي دهد: دليل اينکه ديگر اشعار وي چنين فراگير نبوده اين است که اغلب اشعارش در سطح بالايي بوده اند، زبان اديبانه اي داشته اند اما حيدربابا به جهت زبان عاميانه، نحوه بيان و مفاهيم محتوايي و تصويرسازي زيبا تمام قلوب را تسخير کرده است و شهريار خود نيز به اين مسئله واقف بوده که مي گويد:
"تو به شمشير قلم در همه آفاق به خدا که دلي نيست که تسخير نکردي"
شهريار، شاعر همه اقشار
عبدالله حميدي باقري نويسنده و استاد دانشگاه ويژگي بارز شعر شهريار را زبان عام و امروزي او دانسته و مي گويد: شعر آرگو (روستايي) شهريار به گونه اي است که عوام را خوش آيد و خواص آنرا تائيد کنند. هر خواننده اي آينه اي از خود را در اين اشعار مي بيند.
وي مي افزايد: شهريار را شاعري متفاوت و منحصر به فرد دانسته و علت آن را در عوامل مختلف جستجو کرده و مي گويد: غزل فرم آرماني شعر پارسي بوده که شهريار به حق غزليات بي نظيري گفته که مورد استقبال خاص و عام قرار گرفته است.
جواد کريم نژاد نيز ورود واژگان جديد چون "هاون" و "سوزن" و ... که تا اين زمان به غزل راه نيافته، از برجستگي هاي اشعار شهريار است.
اين نويسنده "فرهنگ واژگان موسيقي ديوان شهريار" دليل نامگذاري روز بزرگداشت شهريار به نام شعر و ادب فارسي را دو زبانه بودن شعر شهريار عنوان کرده و ادامه مي دهد: دليل ديگر عموميت شعر شهريار است که بين عوام و خواص گيرايي دارد، خوانندگان و آواز خوانان بسياري از اشعار وي استفاده کرده اند که "بي همزبان " در دستگاه شور با آواز محمودي خوانساري، "شب زنده دار" در آواز دشتي با صداي استاد شجريان، "حالا چرا" در بيات اصفهان و با آواز زنده ياد استاد بنان از اين جمله اند.
استاد عليمحمدي نيز در اين زمينه مي گويد: به جهت اينکه بعد از مشروطيت شهريار تنها شاعري است که شعرهايش جنبه ملي يافته، مخاطب شعر شهريار در روستا، دانشگاه، مسجد، در کوچه بازار، کسي که سواد خواندن و نوشتن ندارد، شاعر و کارشناس ادبي همه وهمه شيفته و مخاطب شعر شهريارند. اين انتصاب و اين نامگذاري بجا و شايسته بوده است.
شهريار، شاعر چند بعدي
جواد کريم نژاد کارشناس شعر و موسيقي تصريح مي کند: شهريار شاعر چند وجهي و چند بعدي است، اگر فردوسي شاعر حماسه سراست و حافظ شاعر غزلسرا و عرفاني، اشعار شهريار از بعد عرفاني و فولکلور روستايي و عاشقانه و مذهبي و ... بسيار غني بوده و قابل درک براي عموم است.
ابوالفضل عليمحمدي نويسنده کتاب "حافظ به روايت شهريار" در بيان زيبايي شناسي شعر شهريار مي گويد: زيبايي شعر در درجه اول برمي گردد به اينکه چقدر واقعي است و اينکه چقدر از صنايع ادبي به جا استفاده شده است، در شعر شهريار استفاده از کلمات و تعبيرات بکر و بديع بسيار به چشم مي خورد و در عين حال صورخيال از ويژگيهاي بارز شعر شهريار است.
اين شهريارشناس همچنين اضافه مي کند: شهريار تنها شاعر دو زبانه شاهکار آفرين ايران است. البته شاعراني بوده اند که به زبان عربي و فارسي شعر گفته اند اما تنها در يکي از اين زبانها شاهکار آفريده اند؛ ولي شهريار به هر دو زبان شاهکار آفرين بوده است، که از شاهکارهاي وي به زبان ترکي " حيدربابايه سلام" و در زبان فارسي نيز "هذيان دل" و "علي اي هماي رحمت" را مي توان نام برد.
عبدالله حميدي باقري توانايي شهريار را در سرودن اشعار طنز از ديگر ويژگي هاي منحصر بفرد بودن او دانسته و ادامه مي دهد: توانايي خاص اين شاعر در گفتن شعر نو، مثنوي و شعر طنز ستودني است. وي در هر زمينه اي که قدم مي گذاشت آن را به غايت زيبا ارائه مي داد. در طي آشنايي اش با نيما يوشيج و هوشنگ ابتهاج و فريدون مشيري وارد شعر نو شد و شعر نو گفت؛ همچون مولوي در گفتن مثنوي مهارت داشت که مي توان به مثنوي " تخت جمشيد"، "مولوي در خانقاه" ، "شب و علي" و "راز نياز" اشاره کرد.
شهريار نوازنده شعر و موسيقي
جواد کريم نژاد، کارشناس شعر و موسيقي مي گويد: از مواردي که شعر شهريار را در بين شعراي ديگر ممتاز مي سازد همراهي موسيقي با شعر اوست چراکه بدون شک آشنائي استاد با موسيقي در اشعارش تاثير فراوان داشته است.
به گفته وي، شهريار دستي به ساز و آواز داشت و به رديف موسيقي ايراني و دستگاه ها و گوشه هاي آن تسلط کامل يافته بود بطوريکه گاهي غزلي را ساز مي کند که سرتاسر مملو از واژه ها و ريزکاريهاي موسيقائي است و آوردن اين همه اصطلاحات موسيقي تنها کار شاعري موسيقدان است.
اين نويسنده "فرهنگ واژگان موسيقي ديوان شهريار" مي گويد: استاد شهريار، شعر و موسيقي را که بهترين محرک عواطف و احساسات بشري است و به عنوان ملموس ترين و مهمترين ابزار براي بيان احساسات است با هم دارد و صداي ساز و آواز و طنين موسيقي و گلبانگ روح لطيفش از اشعارش به گوش مي رسد، همين شيفتگي و تسلط شهريار به موسيقي ايراني ، باعث شده که او در مجموعه فضاسازي شعر و موسيقي و ادعاي کلام بسيار موفق عمل کند.
وي به سخني از مرحوم استاد صبا درباره تسلط شهريار به موسيقي اشاره کرده و يادآور مي شود: مرحوم استاد صبا مي گويند: "زماني که شهريارانگشت به سه تار نزديک مي کند تمام اعضاي وجودم مي لرزد و ناله از درونم برمي خيزد."
شهريار پس از 83 سال زندگي در 27 شهريور 1367 وفات يافت و پيکر او در مقبره الشعراي تبريز به خاک سپرده شد.
بيست و هفتم شهريور ماه سالروز خاموشي شهريار شعر ايران؛ با تصويب شوراي عالي انقلاب فرهنگي ” روز ملي شعر و ادب فارسي“ ناميده شده است.همچنان که دليل نامگذاري اين روز بر اکثر اهالي هنر و فرهنگ اين مرز و بوم مبهم و پنهان است بي مهري هاي مسئولين و عدم توجه به اين عنوان و مناسبت نيز دردناک مي نمايد.
روز بزرگداشت شهريار عليرغم مخالفتهاي اهالي فرهنگ و ادب کشور و تنها با اصرار يکي از نمايندگان وقت مجلس در مجلس شوراي اسلامي مطرح و تصويب گرديد.
واضح است که براي پاسداشت روزي با چنين عنوان بزرگي اکتفا کردن به چند همايش و کنفرانس پراکنده، بي نتيجه و ناچيز در چند شهر مختلف به هيچ شکلي قابل قبول و در خور روز شعر و ادب فارسي با چنين سابقه درخشان ادبي در جهان نخواهد بود.
به شهر ما درخشان شهرياري است که با خورشيد داند شرط بندي
به باغ طبعش از پيوند اضداد گل هندي دهد بوي هلندي