الف)اصطلاحات حقوقی

1)اخذ بالسوم

سوم عرضه ی کالا پس از ثمن از طرف بایع ودر خواست فروش از طرف مشتری است.واخذ بالسوم یا قاعده ی ضمان مقبوض بالسوم عبارتست از اینکه کسی از دیگریql مالی را بگیرد تا انرا ارزیابی و ازمایش کند و یا چند وقتی نزد خود نگه دارد تا از وضعیت ان اگاه شود و چنانچه پسندید انرا خریداری نماید والا انرا به صاحبش برگرداند.

2)ابراء مال یجب

ابراء عبارتست از اینکه دائن از حق خود باختیار صرفنظر کند(م289ق.م)ومال یجب پدیده ی حقوقی است که هنوز موجور نشده است.بنابراین ابراء مالم یجب بری نمودن ذمه کسی استکه هنوزدینی بر ذمه اش قرار نگرفته است که این امر صحیح نیست.زیرا ابراءیکی از اسباب سقوط تعهدات است و ان هم در صورتی است که حقی بر گردن کسی امده باشد.بنابراینبعنوان مثال مستاجر در ملک تجاری قبل از تحقق سر قفلی نمیتواند از حق خود نسبت به دریافت سرقفتی صرفنظر کند.

3)ضمان مال یجب

این نوع ضمان تعهد به مالی است که هنوز بر ذمه مستقر نشده است چنانچه کسی بگوید:اگر فرزند من در مدت اقامت در فلان جا خسارتی به غیر وارد کند من ضامن جبران خسارت هستم.که در صحت این نوع ضمان دیدگاهها مختلف است ولی بسیاری از فقها و علمای حقوقی با توجه به ایه ی 72 سوره ی مبارکه یوسف خالی از اشکال میدانند. تا انجا که حضرت می فرمایند:((ومن لمن به حمل بغیر و انا به زعیم))یعنی:برای کسی که جام ملک را(که مفقود شده )پیدا کند و بیاورد یکبار شتر طعام است و من ضامن ان هستم.

میتوان گفت جعاله و مژدگانی ضمان مالم یجب هستند و ایرادی ندارند.همچنانکهدر صحت عقد اجاره اشکالی نیست زیرا در اجاره هم منافع عین مستاجره در حین عقد تحقق نیافته و عنوان ((مالم یجب))به عنوان مذکور صادق است.

4)گاو بند

در قانون اصلاحات عرضی 19/10/40 کسی است که مالک زمین نیست و با داشتن یک یا چند عامل زراعتی بوسیله ی برزگر یا کارگر در زمین مالک زراعت می کند و مقداری محصولرا بصورت نقدی یا جنسی به مالک می دهد.

5)عقد الحاقی

عقد الحاقی(یا به قول عقد اذعانی(به نقل از عبدالقادر عوده جلد اول ص 83)که در حقوق جدید بیشتر متداول است تادر فقه)عقدی است که در ان یکی از طرفین عقد خصوصیات عوضین و شرایط عقد را یکجا پیش بینی(و در روی اوراق چاپی قبلاتهیه می کند)و به طرف مقابل پیشنهاد می کند و طرف مقابل یا باید کلیه خصوصیات را بپذیرد و قرارداد را امضاء کند و یا از قرارداد صرفنظر نماید.موضوع این قراردادها معمولا انجام دادن خدمتی و یا رفع نیازمندیهای همگانی است مثل عقود بیمه ی قرارداد کار در موسسات بزرگ تجاری و صنعتی و دولتی قرارداد حمل و نقل زمینی و دریایی وعقودی که مشترکین با شرکت تلفن و اب و برق و گاز ومنعقد می سازند

6)قاعده ی سد ذرایع:

سد یعنی جلوگیری و ذریعه به معنای وسیله است و منظور از این قاعده این است که کارهای مباح وحلالی که وسیله انجام عمل حرامی قرار گیرند حرام وممنوع می شوند.مثل فروش انگور به کسیکه با آن شراب می سازد ف که فروع و مسائل مربوط به این مطلب در فقه امامیه تحت عنوان ( تعاون بر اثم و عدوان ) آمده است .

7- قاعده جب :

جب در لغت به معنای قطع است و این قاعده یکی از منابع قاعده عطف به ماسبق نشدن قولنین جزایی است که از مفاد آیات متعددی ( مانند : عنا الله عما سلب : مائده 95 و (( ماکنا معذبین حتی منبعث رسولا : اسری 15 نیز آیات 27 و 28 نساء، 3 انفال و 225 بقره و... ) و نیز از قائده قبح عقاب بلا بیان ) و (( اصله الاباحه)) بدست می آید که به موجب این قاعده خداوند کریم از گناهان و جرایمی که افراد قبل از تشرف به دین اسلام ( در زمان جاهلیت ) ترکیب شده اند به جز حق الناس ) چشم پوشی می کند .

از رسول اکرم ص روا یت شده است : الا سلام یجب ما قبله و التوبه یجب ما قبل ها من الکفر و المعاصی و الذنوب یعنی اگر کافری اسلام اورده و یا شخصی توبه کند این امر باعث قطع اثار گذشته آن خواهد شد .

ب : اصطلاحات سیاسی :

1- وتو

در لغت از واژه لاتینی به معنای منع و رد کردن ریشه گرفته ودر اصطلاح سیاسی قدرتی است برای جلوگیری از یک عمل یا سیاست از طریق رای منفی .بنابر این وتو یا حق وتو قدرت قانونی یک دستگاه مملکتی یا اعضای چنین دستگاهی است برای جلوگیری از عمل دستگاه دیگر یا اعضای ان .

این واژه در ارتباط با فعالیت های شورای امنیت سازمان ملل متحد مفهوم ویزه ای دارد . در این مورد وتو امتیازی است که به موجب آن هرگونه اتخاذ تصمیم مهمی که موافق با نظر یکی از اعضای دائمی شورای امنیت 5 عضو دائمی شورا : آمریکا انگلستان چین روسیه و فرانسه ) نباشد غیر ممکن می گردد .

به بیان دیگر موقع رای در شورای امنیت در مسائل مهم سیاسی پنج عضو باید اتفاق رای داشته باشند وگرنه هریک از آنها می تواند با استفاده از رای منفی که وتو نامیده می شود از اجرای تصمیمات شورا جلوگیری کند .

2) توسعه ی سیاسی :

توسعه ی سیاسی افزایش ظرفیت و کارایی یک نظام سیاسی است در حل و فصل تضاد های فردی و جمعی و تغییرات اساسی در یک جامعه توسعه سیاسی با رشد دموکراسی مترادف است هر اندازه یک نظام سیاسی از انعطاف ناپذیری به انعطاف پذیری از سادگی به پیچیدگی ازدنباله روی به خود مختاری و از پراکندگی به یگانگی گرایش پیدا کند ، به همان نسبت توسعه سیاسی نیز در آن نظام افزایش می یابد .

توسعه سیاسی با نوسازی سیاسی تفاوت هایی دارد . نوسازی سیاسی بیشتر به برقراری تجملات سیاسی اشاره می کند در حالیکه توسعه سیاسی بیشتر جنبه رفتاری ئ بنیادی دارد . به بیان دیگر در حالیکه نوسازی سیاسی با جنبه های روبنایی توسعه سر و کار دارد توسعه سیاسی با دگرگونی های زیر بنایی مرتبط است .

عوامل:کارایی تعقل عملی همبستگی ایدئولوژیک رهبران و پیروان را از لوازم توسعه سیاسی دانسته اند .

3- بنیاد گرایی :

جنبش در چار چوب یک دین یا آئین سیاسی که گرایش به شکل اصلی و ارزش های اولیه آن دین یا آئین سیاسی دارد بنیاد گرایی 2 اطلاق مثبت و منفی دارد مثبت آن اصولی بودن و تمسک به اصل است و کار برد منفی آن قشری گری و تمسک به ظواهر است .

اما بنیاد گرایی اسلامی اصول گرایی نهضتی است که به ارزش های اولیه اسلامی معتقد است و پیروزی و بهروزی کشور های اسلامی را در بازگشته به آن ارزشها می داند و نه از الگوی ک شور های غربی پیروی می کند و نه از الگوی کشور های شرقی این وازه معمولا از سوی رسانه های گروهی غربی برای اشاره به جنبش های اسلامی و احیا گری اسلامی اصول گرایی اسلامی رستاخیز اسلامی و یا بیداری اسلامی به کار رفته است .

احیا گری اسلامی به معنی بازکگشت به اصول بی الایش اسلامی بازگشت به قرآن و سنت نبوی در سطوح مختلف فردی و جمعی است ویژگی های آن عبارت اند از پایگاه مردمی و سرعت انتشار ان در جوامع اسلامی که حتی در جوامع غیر اسلامی از آن به جهاد یاد می شود .

4- حکومت اقلیت متنفذ :

اولیگارشی OLIGARCHY

حکومت سیاسی و اقتصادی گروه های معدودی از ثروتمندان و به نوعی حکومتی که در آن گروهی اندک از استعمار گران و متنفذین به سود خویش فرمانروای اکثریت مردم باشند گفته شده است و یا رژیم حکومتی به وسیله چند نفر معدود اداره شود و کلیه قدرت حکومت متمرکز در تعداد اقلیتی از افراد باشد الیگارشی مالی نیز به معنای سیادت و حاکمیت اقتصادی و سیاسی گروه معدودی از سرمایه اران بزرگ مالی استه که عملا مالک انحصارات صنعتی و بانکی هستند و کنترل رشته های اصلی اقتصاد را در دست خود متمرکز کرده اند .

محمد کنعانی کارشناس فرهنگی

اداره کل تبلیغات اسلامی استان آذربایجانشرقی

--------------------------------------------------

منابع :

ترمینولوژی حقوقی دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی شرح مختصر اصطلاحات محمد علی آقایی – چاپ ولیعصر جزوه آموزشی اصطلاح سیاسی – ویژه نامه پایگاه مقاومت شهید رجایی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز سوم خرداد 82