آخرین باری را كه سوار بشقاب پرنده، ترن هوایی یا چرخ و فلك شده اید یادتان می‌آید ؟ وقتی آن بالا در اوج هیجان و لذت تفریح می‌كردید برای چند ثانیه با خود فكر می كردید كه اگر میله نگهدارنده بشقاب پرنده كنده شود، چرخ و فلك سقوط كند، سرسره بادی بتركد، ترن هوایی از ریل خارج شود و... چه خواهد شد؟
بازی مرگ را همه آنهایی كه جان شیرین شان را بر سر لحظه ای شادی در شهربازی ها گذاشتند، به چشم دیده اند.

شهربازی های ناامن و غیراستاندارد در حالی همچنان در این سال ها به كارشان ادامه می دهند كه هنوز پاسخ روشنی برای این سوال كه چه كسی مسئول حفظ امنیت جانی آنهاست، پیدا نشده است؟

هنوز روشن نیست مسئولیت نظارت بر ایمنی تجهیزات نصب شده در شهربازی ها به عهده كدام سازمان و دستگاه متولی است؛ شهرداری، سازمان استاندارد، وزارت كشور یا استانداری؟ شاید هم ایمنی در شهربازی ها متولی ندارد.

4964 وسیله غیراستاندارد در شهربازی ها

گزارش های به دست آمده از بررسی وضع ایمنی تجهیزات نصب شده در شهربازی های كشور، آمارهای نگران كننده ای را پیش روی ما می گذارد.

از ابتدای سال 87 تا پایان آذر 91 ، تعداد 606 شهربازی در كشور با 6452 تجهیزات (وسایل بازی) از سوی شركت های بازرسی سازمان استاندارد ایران مورد بررسی قرار گرفته است كه از این تعداد 892 دستگاه موفق شدند گواهی یا مجوز معتبر و استاندارد را به دست آورند.

596 دستگاه نیز دارای گواهی نامعتبر هستند، به این معنی كه هنگام بازرسی گواهی معتبر داشتند، اما حالا با پایان دوره مجوز، اعتبار این گواهی تمام شده و نسبت به بازرسی و تمدید مجدد آن اقدامی نشده است.

نكته نگران كننده در این میان، آمار 4964 مورد دستگاه و وسایل بازی نصب شده در شهربازی هاست كه در این بازرسی ها به دلایل مختلف موفق به گرفتن گواهی استاندارد و ایمنی نشده و به دلیل غیراستاندارد و ناایمن بودن در بازرسی انجام شده مردود شده اند.

این آماری است كه رئیس كمیته استانداردسازی مراكز تفریحی سازمان ملی استاندارد ایران، از بررسی وضع ایمنی تجهیزات شهربازی ها در فاصله سال های 87 تا 91 می دهد.

نگاهی به گذشته نشان می دهد موضوع غیراستاندارد بودن تجهیزات شهربازی های كشور برای اولین بار نیست كه مطرح می شود، چراكه مدیركل پیشین استاندارد و تحقیقات صنعتی استان اصفهان، سال 89 در اظهارنظری از غیراستاندارد بودن شهربازی های استان اصفهان خبر داده و آنها را مستحق ذوب شدن در كوره های ذوب آهن دانسته بود.

شهرداری: مسئولیت نداریم

اولین گزینه برای مسئولیت ایمن سازی فضاهای تفریحی و شهربازی ها به نظر می رسد شهرداری ها باشند، اما برخلاف تصور عامه مردم مسئولان شهرداری كاملا خود را از پذیرفتن مسئولیت ایمنی شهربازی ها كنار می كشند.

سخنگوی معاونت خدمات شهری شهرداری تهران در این زمینه تاكید می كند: فقط در مورد اماكن تفریحی و وسایل بازی و سرگرمی كه در پارك ها و بوستان های محله ای شهر تهران وجود دارد، شهرداری مسئول است و در غیر این صورت شهرداری هیچ مسئولیتی در قبال شهربازی های بزرگ شهر ندارد، چون اداره هر یك از آنها به بخش خصوصی واگذار شده و خود آنها نیز باید در این زمینه پاسخگو باشند.

سازمان استاندارد: همكاری نكردند

سال 81 بود كه تدوین استانداردهای ملی تجهیزات زمین بازی و تجهیزات شهربازی در دستور كار سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران قرار گرفت با این امید كه شاید آشفته بازار ورود تجهیزات غیراستاندارد به شهربازی ها سر و سامانی پیدا كند، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.

براساس قانون، استاندارد تجهیزات زمین بازی و وسایل شهربازی اجباری شد، اما چرا سازمان استاندارد تاكنون اقدام چندان قاطعی در برخورد با گردانندگان شهربازی های غیراستاندارد انجام نداده است و به نظر می رسد به گونه ای با آنها مماشات كرده است؟

رئیس كمیته استانداردسازی مراكز تفریحی سازمان ملی استاندارد ایران، از كارشناسانی است كه از ده سال پیش تاكنون موضوع استاندارد و ایمنی شهربازی های كشور را پیگیری می كرده است.

او كوتاهی سازمان استاندارد در موضوع ایمنی شهربازی ها را نمی پذیرد و می گوید: موضوع ایمنی شهربازی ها از همان ابتدا با مقاومت هایی از سوی برخی دستگاه ها مواجه بوده كه باعث شده كار استانداردسازی ایمنی شهربازی ها در این سال ها همواره با كندی پیش برود.

مریم نیری با یادآوری دهه 80 كه موضوع استانداردسازی تجهیزات شهربازی ها پس از وقوع چند حادثه مرگبار در شهربازی ها، برای اولین بار به صورت جدی مطرح شد، می گوید: در دهه 80 چون بیشتر مجوزهای تاسیس شهربازی ها از سوی وزارت كشور صادر می شد، وزارت كشور نیز معتقد بود چون استاندارد خاصی در این زمینه وجود ندارد، بنابراین هر متقاضی كه با معیارهای این مجموعه همخوانی داشته باشد، می تواند مجوز احداث شهربازی را دریافت كند.

او ادامه می دهد: از آن طرف، سازمان استاندارد زمانی می تواند وارد حوزه استانداردسازی شود كه برای كالا یا خدمتی استاندارد ملی وجود داشته باشد و اگر این استاندارد بود، زمانی می تواند ازابزارهای قانونی استفاده كند كه آن كالا یا خدمت مشمول مقررات استاندارد اجباری شده باشد. در چنین شرایطی با توجه به این كه در آن زمان هیچ استاندارد ملی در زمینه تجهیزات شهربازی ها وجود نداشت، بنابراین اولین الزام ما برآورده نشده بود كه بخواهیم در مرحله بعدی وارد حوزه استانداردسازی شهربازی ها شویم.

به گفته شیری، سال 81 مطالعاتی برای بررسی شهربازی های استاندارد دنیا آغاز شد و پس از مطالعه استاندارد شهربازی های اتحادیه اروپا و استرالیا، سرانجام استانداردهای استرالیا به عنوان منبع تدوین استاندارد ملی شهربازی های كشور انتخاب شد.

پس از آن دیدیم اگر بخواهیم صبر كنیم تا این استانداردها تدوین شود و شماره ملی بگیرد، زمان را از دست خواهیم داد در نتیجه با وزارت كشور وارد مذاكره شدیم و توافقنامه ای امضا شد مبنی بر این كه وزارت كشور تا زمانی كه این استانداردها تدوین نشده، بهره برداران شهربازی ها را ملزم كند با سازمان استاندارد برای ایمن سازی شهربازی ها همكاری كند، چون ما هنوز ابزار قانونی نداشتیم كه بخواهیم به واسطه آن مالكان شهربازی ها را مجبور به رعایت استانداردهای ایمن سازی كنیم.

به این ترتیب قرار شد شركت های بازرسی سازمان استاندارد برای بررسی تجهیزات شهربازی ها انتخاب شود، اما متاسفانه وزارت كشور برای اجرای این توافق نامه با سازمان استاندارد همكاری نكرد، در نتیجه تصمیم گرفتیم خودمان كار را پیش ببریم.

تدوین استانداردها تا سال 85 طول كشید و از ابتدای سال 87 استانداردهای شهربازی ها اعلام شد.

سنگ اندازی بخش خصوصی

اجباری شدن استاندارد شهربازی ها هرچند خبر خوشحال كننده ای برای مردم بود، اما در اجرا با مقاومت هایی از سوی برخی بهره برداران شهربازی ها (بخش خصوصی گرداننده شهربازی ها) مواجه شد.

به این ترتیب كه برای بازرسی از هر شهربازی لازم بود مالك شهربازی هزینه این بازرسی را بپردازد تا بازرسی انجام شود و چون این مبلغ پرداخت نمی شد در نتیجه كار گره می خورد.

نتیجه این شد كه به گفته رئیس كمیته استانداردسازی مراكز تفریحی سازمان ملی استاندارد ایران، قرار شد در سه ماهه آخر سال 89 بودجه ای از سوی سازمان استاندارد برای بازرسی اولیه از شهربازی ها اختصاص داده شود تا به این ترتیب كار شروع شود.

نیری معتقد است كه این كار باعث ایجاد جهشی در موضوع بازرسی از تجهیزات شهربازی ها شد به طوری كه تا سه ماهه آخر سال 87 فقط 500 وسیله شهربازی در كل كشور بازرسی شده بود كه همه هم مردود اعلام شد، اما در سه ماهه آخر سال 89 بیش از سه برابر یعنی 1500 وسیله در شهربازی های كشور مورد بازرسی قرار گرفت، هرچند متاسفانه برخی از این وسایل آنقدر فرسوده بود كه امكان این كه بتوان در یك بازرسی آن را استانداردسازی كرد، وجود نداشت.

او می گوید: اما این بار سازمان استاندارد ابزار قانونی در اختیار داشت، بنابراین شروع كردیم به پلمب تجهیزات و به بهره برداران فشار آوردیم یا وسایل بازی را استاندارد كنید یا باید در شهربازی را پلمب كنید. این روندی است كه از سال 87 تاكنون هم همچنان ادامه دارد.

البته این تنها كار سازمان استاندارد نبود، چراكه به موازات آن كمیته استانداردسازی مراكز تفریحی نیز آغاز شد، كار این كمیته این بود كه از همه بهره برداران و تولیدكنندگان تجهیزات شهربازی ها، نماینده وزارت كشور، شهرداری ها و سازمان پارك ها دعوت شد تا در این كمیته بررسی كنند كار استاندارد سازی شهربازی ها چطور باید دنبال شود.

نیری این را هم می گوید كه در سال های اخیر، همكاری شهرداری ها با سازمان استاندارد امیدواركننده شده است، سازمان استاندارد از شهرداری ها خواسته است برای صدور مجوز احداث شهربازی ها، متقاضیان را ملزم كنند كه با سازمان استاندارد برای خرید و نصب تجهیزات ایمن و استاندارد در تعامل باشند.

بازرسی های سالانه و دوره ای از شهربازی ها

از سال 87 تاكنون كه استاندارد شهربازی ها اجباری اعلام شد، فرآیند اجرای استاندارد تجهیزات شهربازی ها كاملا برون سپاری شده است، به این ترتیب شركت های بازرسی از سوی سازمان استاندارد، گزینش و انتخاب می شوند كه با اعزام به شهربازی ها وضع ایمنی تجهیزات شهربازی ها را بازرسی و گزارش این بازرسی را به سازمان استاندارد ارائه می كنند.

نیری درباره شیوه بازرسی ها توضیح می دهد: پس از این كه كار بازرسی تجهیزات شهربازی از سوی شركت های بازرسی انجام شد در صورت تائید ایمنی تجهیزات نصب شده در شهربازی، گواهی یكساله ایمنی برای آنها صادر می شود، عمر این گواهی یكساله است، اما نه به آن معنا كه در این مدت بررسی وضع تجهیزات به حال خود رها شود پس در این مدت دستگاه ها و وسایل بازی هر سه ماه یكبار مورد بازدید دوره ای قرار می گیرد و نتیجه كار به سازمان استاندارد باید گزارش شود.

نوشدارو پس از مرگ سهراب

بازرسی و كنترل تجهیزات شهربازی ها پس از نصب و در حال بهره برداری، مصداق نوشدارو پس از مرگ سهراب است.

این گفته رئیس كمیته استانداردسازی مراكز تفریحی سازمان استاندارد ایران است كه معتقد است فرآیند استانداردسازی باید از مرحله طراحی و تولید وسایل و دستگاه های بازی انجام شود و در صورتی كه این مراحل بدرستی پیش رفت، بازرسی در مرحله بهره برداری هم روی غلتك خواهد افتاد.

نیری اشاره می كند با وجود این كه دو سال است موضوع استانداردسازی تجهیزات شهربازی ها به طور جدی پیگیری می شود، اما هنوز مقاومت هایی از سوی بهره برداران شهربازی ها (بخش خصوصی) وجود دارد به طوری كه برخی گردانندگان شهربازی ها حاضر به هزینه كردن برای استانداردسازی شهربازی ها نیستند، آنها ممكن است به بهانه های مختلف مانند نداشتن پول كافی زیر بار تعویض تجهیزات نروند، اما جان شهروندان موضوعی نیست كه بشود از آن سرسری گذشت.

پوران محمدی - گروه جامعه