خبرگزاری مهر ـ  عبارت عملیات تلافی جویانه و قاعده مقابله به مثل در اصطلاح فقه و حقوق یک معنا و یک مفهوم را می رساند و فرقی بین آنها نیست.

در منابع و متون اسلامی از عبارت «عملیات یا اقدامات تلافی جویانه» استفاده نشده، بلکه از عبارت غنی تر از آن یعنی مقابله به مثل که ابعاد مختلف را در بر می گیرد به طور فراوان استفاده شده است. این عبارت ـ عملیات تلافی جویانه یا مقابله به مثل ـ در زمینه های مختلف اعم از اخلاقی و حقوقی و در شعب مختلف حقوق داخلی و بین المللی آثار و عوارض خود را نشان می دهند.

در اسناد بین المللی به مفهوم اقدامات یا عملیات تلافی جویانه پرداخته نشده و بیشتر به احکام آن تصریح شده است. حقوقدانان از اقدامات تلافی جویانه با اصطلاحات مختلف بحث نموده اند که همان معنایی که از اقدامات تلافی جویانه منظور بوده، استفاده می شود. مانند مقابله به مثل، معامله به مثل، انتقام و اقدام متقابل.

به طور کلی می توان ادعا کرد که عبارت عملیات تلافی جویانه و قاعده مقابله به مثل در اصطلاح فقه و حقوق یک معنا و یک مفهوم را می رساند و فرقی بین آنها نیست، هم چنان که حقوق دانانی که از عبارت مقابله به مثل استفاده نموده اند منظورشان همان مفهوم اقدامات تلافی جویانه بوده است.

به عنوان مثال در کتاب حقوق جنگ تألیف محمدرضا ضیائی بیگدلی و کتاب مجموعه مقالات جنگ گردآوری و ترجمه حسین شریفی طرازکوهی به جای اقدامات تلافی جویانه از اقدامات مقابله به مثل استفاده شده است. به همبن جهت گاهی این دو عبارت را مترادف یکدیگر دانسته و آنها را با هم آورده اند.

عمل تلافی جویانه و مقابله به مثل در کتاب حقوق بین الملل اقتصادی ترجمه سید قاسم زمانی و همچنین در کتاب اخلاق و حقوق بین الملل تألیف ناصر قربان نیا با هم آمده اند. عبارت مقابله به مثل (اقدامات تلافی جویانه) در مجله حقوقی، شماره 21، سال 1376 آمده است. پس می توان گفت معنا و مفهوم یکی است اما عبارات و واژه ها مختلف هستند.

عملیات تلافی جویانه از جهتی عام و گسترده تر از مقابله به مثل است، زیرا از خود عمل تلافی جویانه این گونه بر نمی آید که حتما مثل رفتار یا عمل نخستین شخص یا دولت متجاوز باشد، بلکه می تواند قوی تر یا ضعیف تر باشد. از همین جهت که دامنه عملیات تلافی جویانه نسبت به مثابله به مثل، عام تر و گسترده تر است بعضی از حقوقدانان(آکهرست، حقوق بین الملل نوین) قیودی به آن زده اند که آنرا به قاعده مقابله به مثل در حقوق اسلام نزدیک می کند.