زندگي در روزهاي ماه مبارك رمضان امسال با ديگر سال‌هايي كه ماه رمضان را در آن تجربه كرده‌ايد تفاوت دارد.
البته اگر سن شما بالاتر از 27 سال است و 27 سال پيش هم در رده سني روزه داران بوده‌ايد، يك بار ديگر هم اين شرايط را تجربه كرده بوديد. شب هايي كوتاه و روزهايي بلند. با نگاهي به شب هاي كوتاه ماه رمضان و فرصت كمتر براي عبادت و شب نشيني و تغذيه جسماني و روحاني، نوع زندگي در روزهاي ماه رمضان امسال را مرور مي كنيم.
شما از ساعت 9 صبح تا ساعت15 در محل كار هستيد. چيزي در حدود 6ساعت؛ نيم‌ساعت كمتر و بيشتر به مرام صاحب‌كار بستگي دارد. شما در اين مدت فعاليت‌ها‌ي روزانه‌تان را انجام مي‌دهيد. فعاليت‌ها‌يي كه بر اساس آن حقوق مي‌گيريد. در اين روزها، شما با زبان روزه در محل كار هستيد. ارباب‌رجوع به روال سابق به دفتر كار شما مراجعه مي‌كند و شما به روال سابق اقدام به راه انداختن كار آن‌ها مي‌كنيد.
در اين 6ساعت توان فكري شما نسبت‌به روزهاي ماه‌ها‌ي ديگر كمتر است، اما ثواب لحظه‌لحظه نفس كشيدن‌تان، آن‌طور كه در روايات و حكايات آمده، فراتر از چندين و چند‌ماه ثواب خواندن نماز است.صبح به‌جاي خوردن صبحانه در محل كار و همراه با همكاران، 20دقيقه‌اي زودتر كار را شروع مي‌كنيد و ظهر در وقت ناهار، مدت نمازتان را افزايش مي‌دهيد و احتمالاً چند جزيي از قرآن كريم را قرائت مي‌كنيد.
- شما از ساعت15 تا ساعت20 فرصت پيدا مي‌كنيد تا كمي استراحت كنيد. اگر فاصله منزل و محل كارتان طولاني نباشد چيزي در حدود 5ساعت زمان داريد تا در آرامش كامل، بخوابيد. بر اساس روايات، خواب مؤمن روزهدار ثوابي معادل با چندين و چند سفر مكه است. روزهاي طولاني و شب‌ها‌ي كوتاه ماه رمضان امسال يكي از ويژگي‌ها‌يش همان فرصت بيشتر براي خواب است.
تا زمان افطار البته تماشاي اخبار از تلويزيون و تماشاي برنامه‌ها‌ي پيش از افطار صدا‌و‌سيما توصيه مي‌شود. در اين مدت مي‌توانيد به‌جاي استفاده از توان فكري‌تان -كه در اين ساعات به‌شدت تحليل رفته است- به فعاليت‌ها‌ي عقب‌مانده منزل بپردازيد. حتي اگراين كار از سوي يك‌فرد روزهدار هم انجام شود، ثواب زيادي دارد.
- از ساعت20 تا ساعت5 صبح تنها 9ساعت زمان باقي داريد. اين كوتاه‌ترين زمان ميان افطار تا سحر است. بر اساس اعلام يك‌مركز تحقيقاتي، هر 27سال يك‌بار ماه مبارك رمضان با تابستان همزمان شده و 30روز اين ماه در فصل گرما قرار مي‌گيرد. ويژگي فصل تابستان هم روزهايي بلند و شب‌ها‌يي كوتاه است. به‌همين‌دليل روزه‌داراني با تحمل 15 ساعت روزه‌داري در شبانه‌روز خواهيد‌بود و فاصله استراحت بدن براي روزهاي دوباره هم 9ساعت در شبانه‌روز است.
از زمان اذان مغرب، شما به‌طور‌ميانگين هر 3ساعت يك‌بار، يكي از وعده‌ها‌ي غذايي را مصرف مي‌كنيد. افطار، شام و سحري هر سه جزو قسمت‌ها‌ي جدايي‌ناپذير فرهنگ ما ايراني‌ها در شب‌ها‌ي رمضان است. تصور كنيد معده هر انسان در هر 3ساعت، يك‌بار پر شود؛ فكر نمي‌كنيد فاجعه‌اي در راه است؟ تصور كنيد اين شكم و معده فردا قرار است 15ساعت بدون استفاده باشند.
درباره سحري توصيه‌ها‌ي زيادي شده است و به‌همين‌دليل تحت هيچ شرايطي نبايد قيد آن را بزنيد. یک متخصص تغذیه مي‌گويد: مصرف نکردن وعده سحری باعث از بین رفتن اثرات مفید روزه میشود. علی شمس نورایی در خصوص فوايد خوردن سحري و ويژگي‌ها‌ي اين وعده غذايي مي‌گويد:
حذف وعده سحری برای سلامت افراد ضرر دارد و با توجه به طولانی بودن زمان روزهداری در فصل تابستان، به همه روزه‌داران توصیه میشود که حتماً سحری را در برنامه غذایی خود داشته‌باشند. وی گفت: با توجه به طولانی بودن زمان روزهداری در فصل تابستان که حدود 14تا 15ساعت است، مصرف غذای مقوی و نوشیدن مایعات در وعده غذایی سحری می‌تواند انرژی مورد‌نیاز برای فعالیت روزانه روزه‌داران را تأمین کرده و عوارض ناشی از کمبود مواد‌غذایی و مایعات را در بدن کاهش دهد.
حتي درباره چگونگي مصرف مواد‌غذايي در هنگام سحر هم توصيه‌ها‌ي زيادي شده است؛ اين‌كه غذاهايي با انرژي زياد خورده شد ه يا مواد قندي در وعده سحر بيشتر از ديگر مواد غذايي مصرف شود هم جاي بحث دارد.بسیارى از افراد معتقدند، هنگام سحر باید از مواد‌غذایى كه انرژى بالایى دارند، استفاده كنند تا در طول روز احساس گرسنگى نكنند. به‌همین‌خاطر خوردن غذاهاى چرب را ترجیح مى‌دهند، ولى باید توجه داشت كه به‌دنبال مصرف مواد‌غذایى چرب، تشنگى شدیدى به وجود مي‌آيد كه باعث ایجاد مشكلات عدیده‌اى در این افراد مى‌شود.
از سوي دیگر عده‌اى مواد‌قندى را ترجیح مى‌دهند. ذكر این نكته ضرورى است كه مصرف مواد‌قندى و شیرینى به مقدار زیاد و در یك‌وعده، باعث افزایش ناگهانى هورمون انسولین در خون میشود و با توجه به این‌كه این هورمون باعث كاهش قند‌خون مى‌شود، ممكن است عوارضى چون سرگیجه، بى‌حالى، پرخاشگرى، عصبانیت و ضعف ناگهانى به‌وجود آید.
درباره وعده افطار و شام، اما بحث زياد است.
برخي اعتقاد دارند كه اگر افطاري سبك نوش‌جان كنند، جا براي خوردن شامي مناسب هم وجود دارد. بنابر‌اين مي‌توانند در طول اين مدت هر دو وعده غذايي را ميل كنند. بعضي هم با حذف قسمت اعظمي از مراسم افطار، به سراغ وعده شام مي‌روند و بساط خورد و خوراك شام را مهيا مي‌كنند. اما محققان و پزشكان اعتقادي ديگر دارند؛ محققان مي‌گويند، وعده افطار بايد كامل مصرف شود، زيرا فرد پس از مدت‌زمان طولاني گرسنگي به بسياري از انواع مواد‌غذايي نياز دارد.
همين محققان آنجا كه موضوع شام پيش مي‌آيد، كمي ملايم تر توصيه مي‌كنند. آن‌ها اعتقاد دارند، شام در شب‌ها‌ي رمضان بايد سبك و مقوي باشد. توصيه پزشكان اين است كه به هيچ عنوان شام سنگين در شب‌ها‌ي كوتاه تابستاني مصرف نشود تا معده دچار مشكلات متعدد در هضم و جذب اين مواد نشود.
قسمت مهمي از زندگي افراد در نيمروز ابتدايي 24ساعت مي‌گذرد كه البته اين نيمروز در ماه مبارك رمضان حال‌‌و‌هواي خاصي دارد. ويژگي روزهاي طولاني تابستان آن‌هم در شرايطي كه فرد نيز روزهدار است، جالب و سازنده است. مي‌دانيد بر اساس تحقيقات به‌عمل‌آمده از سوي متخصصان سلامت، روزه تا حدودي سلامت انسان را تضمين و به طول عمر مي‌افزايد؟
-دكتر كارل(آمریكایی): بر لزوم روزهداری در تمام ادیان تأكید شده است. در روزه ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریك عصبی و بعد ضعف احساس میشود. در عین حال تغییرات مهمی صورت می‌‌گیرد و بالاخره تمام اعضا مواد خاص خود را برای نگهداری و تعادل محیط داخلی و قلب قربانی می‌‌كنند. به‌‌این‌‌ترتیب روزه تمام بافت‌های بدنی را می‌‌شوید و آن‌ها را تازه می‌كند.
- دكتر تومانیانس: فایده كم‌‌خوردن و پرهیز كردن از غذاها در مدتي كوتاه آن است كه چون معده در مدت یازده‌‌ماه مرتب پر از غذا بوده، طی یك‌‌ماه روزهداری مواد زاید آن دفع میشود. همین‌‌طور كبد كه برای هضم غذا مجبور است، دائماً صفرای خود را مصرف كند، در این مدت سی‌‌روز، ترشحات صفراوی را صرف حل كردن باقی‌مانده غذای جمع‌‌آوری‌‌شده خواهد‌كرد. به‌علاوه، دستگاه ها‌ضمه در نتیجه كم‌‌خوردن غذا، اندكی فراغت حاصل كرده و رفع خستگی می‌كند.
-آلكسی سوفورین(طبیب روسی) كتابی به نام امساك در غذا به رشته تحریر درآورده كه در آن مدت روزه طبی چهل‌روز تمام است؛ روزه‌ای كه نه سحری دارد و نه افطاری. تنها چیزی كه روزهدار مجاز است بخورد فقط آب، آب‌میوه و چای است. او معتقد است، حتی مسلولین كه نیاز به تقویت بیشتری دارند اگر این رژیم عجیب را بگیرند با سرعت غیرقابل‌‌تصوری بهبود خواهند‌یافت!
نیاز به خواب مثل نیاز به غذا ضروری است، لذا باید طوری در شبانه‌روز برنامه‌ریزی کرد که به اندازه کافی خوابید.هنگام ماه مبارک رمضان، اغلب به‌طور‌اجبار تغییراتی در خواب و بیداری افراد به وجود مي‌آيد، لذا توصیه می‌کنیم ساعات خواب را طوری تنظیم کنید که دچار کم‌خوابی آزاردهنده یا پُرخوابی زیان‌‌‌آور نشوید.
با تنظیم ساعات خواب و با مشخص بودن زمان غذا خوردن، ساعات مربوط به مطالعه را نیز می‌توان به نحو مناسب برنامه‌ریزی کرد.خواب با معده پُر بلافاصله پس از صرف سحری غالباً منجر به پیدایش طعم نامطبوع در دهان و حالت کسالت و بی‌نشاطی میشود. البته خواب بلافاصله پس از صرف افطار را هم توصیه نمی‌کنیم
اما زود خوابیدن، یعنی خوابیدن در ساعات اولیه شب را سفارش می‌کنیم. در شب‌ها‌ي رمضان، خواب يكي از زيباترين اتفاقاتي است كه براي روزه‌داران رقم مي‌خورد. اشخاصی هم که توفیق عبادت‌ها‌ی شبانه را در این ماه دارند، لازم است حداقل 6ساعت‌و‌نیم خواب آرام را برای خود درنظربگيرند.
محمد جواد زمان‌آبادي
همشهري زندگي