با رفتار صحيح مي‌توانيد از احساس بدبيني همسرتان نسبت به خود بكاهيد
آتش بدبيني در جان خانواده
جام جم آنلاين: به محض اين‌كه به خانه مي‌رسد، پيش از هر كاري شماره‌هاي حافظه تلفن را نگاه مي‌كند؛ نگاه كه نه، يكي‌يكي آنها را كنترل مي‌كند تا مطمئن شود غريبه‌اي به من زنگ نزده است و واي به روزي كه كسي اشتباه شماره خانه ما را گرفته باشد؛ آن‌وقت است كه زندگي‌ام تيره و تار مي‌شود و او با تصورات وحشتناكش به من تهمت دروغگويي مي‌زند.
اگر اين جمله‌ها براي شما عجيب است بايد بدانيد خيلي‌ها چنين بينش و رفتاري دارند و با اين تفكر آزاردهنده، ابرهاي سياه ناامني و سوء‌تفاهم را به آسمان آبي زندگي مشترك‌شان مي‌كشانند؛ اما سوال اينجاست كه چرا اين خيلي‌ها همه چيز را با عينك بدبيني مي‌بينند؟

اگر با يكي از اين انسان‌هاي بدبين هم‌صحبت شويد، حتما از جوابش در برابر چنين پرسشي تعجب مي‌كنيد، بويژه وقتي مي‌گويد بدبين نيست و فقط واقع‌بينانه به اتفاقات دوروبرش نگاه مي‌كند! اين در حالي است كه متخصصان تاكيد دارند بدبيني و شك، آفت زندگي مشترك است و سهل‌تر از آن كه تصورش را بكنيد مي‌تواند خوشي‌ها را از زن و مرد گرفته و تلخي و ناكامي را تصوير هميشگي زندگي كند و نكته عجيب در اين مورد هم آن است كه چه زن بدبين باشد و چه مرد، معمولا براي توجيه رفتارشان عشق را بهانه مي‌كنند. آنها براحتي مي‌گويند «من عاشق همسرم هستم و براي همين روي او حساس‌ترم و اين همه حساسيت براي علاقه به اوست». اگر شما هم گاهي چنين دلايلي را در ذهن‌تان مرور مي‌كنيد، بايد بدانيد كارشناسان بر اين باورند كه نه‌تنها عشق و محبت هيچ ارتباطي با بدبيني ندارد، بلكه اين حساسيت‌هاي بي‌مورد پايه‌هاي زندگي را نيز متزلزل مي‌كند.

دكتر ليلا اژده‌فر، مشاور خانواده با اشاره به اين‌كه بدبيني و سوءظن مي‌تواند احساس امنيت را از فرد بگيرد در گفت‌وگو با جام‌جم توضيح مي‌دهد: نظريه سلسله مراتب نيازهاي انساني كه توسط آبراهام مزلو ارائه شده است، از نيازهاي ابتدايي شروع شده و به ترتيب نيازهاي پيچيده‌تر انساني را معرفي مي‌كند. اين‌ موارد به ترتيب عبارتند از: نيازهاي اوليه مانند خوردن، خوابيدن و روابط زناشويي، نياز به امنيت، نيازهاي عاطفي و عشق، احترام و در آخر هم خودشكوفايي.

بنابراين، فردي كه گرسنه است و سرپناهي ندارد، مسلما نمي‌تواند عاشق باشد و اگر چنين موردي را بيان مي‌كند تنها يك ادعاست و به همين ترتيب فردي كه عاشق ديگري باشد، همواره در نهايت احترام با او برخورد مي‌كند؛ با اين توضيح مشخص مي‌شود كسي كه امنيت روابط زناشويي و خانوادگي را از بين مي‌برد نمي‌تواند ادعا كند به دليل عشق چنين كاري را انجام داده است.به گفته دكتراژده‌فر، اين افراد با بدبيني و سوءظن، امنيت را در زندگي زناشويي خدشه‌دار مي‌كنند و در چنين فضايي، عشق و احترام و خودشكوفايي فرصتي براي بروز نخواهد داشت.

بدبيني در خون ما نيست!

آدم بدبين نه‌تنها ديگران را آزار مي‌دهد، بلكه خودش هم از رفتار و افكارش در عذاب است. ولي چرا بعضي‌ها بدبين هستند و گروهي خوش‌بين؟ چه عواملي در ايجاد اين بدبيني موثر است و براي مقابله با آن چه كار بايد كرد؟

به گفته دكتر اژده‌فر، شكل‌گيري طرح‌واره‌ها يكي از عوامل به وجود‌آورنده بدبيني است. اما حالا اين سوال مطرح مي‌شود كه طرح‌واره چيست؟ اگر بخواهيم به اين سوال پاسخ دهيم مي‌توانيم بگوييم طرح‌واره دقيقا به معناي صداي والدين است؛ به طوري كه مي‌توان گفت اين افراد صداي والدين را در دوران كودكي در ذهن‌شان ضبط مي‌كنند و امروز كه به نظر مي‌رسد بالغ شده‌اند و به طور مستقل زندگي مي‌كنند، در واقع براساس همان الگوي دريافتي از صداي ضبط شده والدين زندگي را پيش مي‌برند.

اين مشاور خانواده مي‌افزايد: طرح‌واره‌هاي اوليه مي‌تواند تحت تاثير تجارب زندگي فرد نيز شكل بگيرد؛ به اين معني كه وقتي نيازها برآورده نشود، ممكن است طرح‌واره ناايمن شكل گرفته و فرد را درگير كند، به عنوان مثال كودكي كه گريه مي‌كند ولي والدين او را ناديده مي‌گيرند و توجهي به او ندارند، حتما چنين شرايطي را تجربه خواهد كرد.

همچنين اگر افرادي كه در زندگي ما نقش مهمي دارند بدبين باشند، باز هم ممكن است اين حالت ايجاد شود؛ به همين دليل بارها مي‌شنويم كه همسري مي‌گويد: «پدرش هم همين‌طور بوده و اينها اصلا خانوادگي بدبين هستند.» در حالي كه بايد بدانيد بدبيني عاملي نيست كه در خون افراد باشد، بلكه همانندسازي صورت گرفته و فرد بدبيني را از خانواده‌اش آموخته است.

نكته: اگر بدبيني به دليل حالت بيمارگونه باشد، بسيار خطرناك است و مي‌تواند آسيب‌هاي جدي و غيرقابل برگشتي در فرد ايجاد كند
به گفته دكتر اژده‌فر، تجارب مثبت افراطي هم عاملي موثر در اين زمينه است؛ كودكاني كه همه اعضاي خانواده هميشه به حرف‌هاي آنها گوش كرده‌اند و در واقع گوش به فرمان‌شان بوده‌اند اگر روزي از زبان كسي «نه» بشنوند، حتما تصور خواهند كرد آن فرد دشمنشان است و قصد ضربه زدن به آنها را دارد.

پس همان‌طور كه گفته شد، اين عوامل مي‌تواند موجب شود فرد نسبت به خود، ديگران و جهان پيرامون بدبين و بي‌اعتماد شود.

وي مي‌افزايد: در طول زندگي، والدين نكاتي را به فرزندشان منتقل مي‌كنند اما در دوره جواني او خودش به صورت دائم جملات آنها را در ذهنش تكرار خواهد كرد؛ مثلا اگر در دوران كودكي پدر و مادر به كودك بگويند دوستان تو هميشه سرت را كلاه مي‌گذارند، حالا او به خودش يادآوري مي‌كند همسرش ممكن است به او خيانت كند و سرش كلاه بگذارد. در چنين شرايطي فرد كاملا فراموش مي‌كند اين تذكرات را قبلا و در موارد ديگري شنيده است.

البته گاهي هم خود فرد دچار تحريفات شناختي است؛ به اين معني كه شناخت فرد نسبت به خودش، دنياي اطراف و ديگران اشكالاتي دارد كه همين موارد مي‌تواند ذهنش را پيش برده و موجب بدبيني او شود.

دكتر اژده‌فر در اين‌باره خاطرنشان مي‌كند: يكي از اين موارد در نظر گرفتن «همه يا هيچ» است؛ مثلا مرد بدبين مي‌گويد يا همه زن‌ها خوب هستند يا همه به همسران‌شان خيانت مي‌كنند. يكي ديگر از موارد، سرزنش كلي وجود فرد است؛ در اين شرايط اگر به عنوان مثال همسر فرد بدون منظور خاصي به مرد ديگري لبخند بزند، او كل رفتار زنش را زير سوال برده و او را سرزنش مي‌كند. اين افراد معمولا نكات مثبت شخصيت طرف مقابل را نمي‌بينند و بيشتر روي نقاط ضعف او تمركز مي‌كنند.

گروهي هم در موقعيت‌هاي فعلي زندگي احساس ناتواني مي‌كنند. اين حالت ميان خانم‌ها بيشتر ديده مي‌شود و آنها با تصور اين‌كه توانايي لازم را ندارند، نگران خيانت همسرشان هستند. پيشگويي كردن آينده هم مورد ديگري است كه موجب بدبيني مي‌شود؛ اين افراد به جاي اين‌كه واقعيت را درك كنند، نگران آينده‌​ هستند​.

چه بايد كرد؟

براي حفظ زندگي مشترك مهم‌ترين كار اين است كه بموقع و البته به بهترين شيوه بدبيني‌ها را كنترل كنيم. به همين دليل، متخصصان و كارشناسان راهكارهايي را به همسران ارائه مي‌دهند كه به كمك آنها مي‌توانند از وضعيت‌هاي ناهنجار نجات پيدا كرده و شرايط را به نفع خودشان تغيير دهند.

دكتر اژده‌فر با تاكيد بر اين‌كه نبايد مشكل وجود بدبيني در زندگي مشترك را ناديده گرفت، مي‌گويد: فراموش نكنيد اگر اين مساله به دليل حالت بيمارگونه پارانويا باشد، بسيار خطرناك است و مي‌تواند آسيب‌هايي جدي و غيرقابل برگشت​ ايجاد كند. بنابراين در صورت نياز بايد بموقع به فردي متخصص مراجعه كنيد و از او كمك بگيريد.

شناخت راهكارها و استفاده صحيح از آنها هم مهم‌ترين اقدامي است كه حتما بايد در نظر داشته باشيد؛ تغييرات رفتاري يكي از ساده‌ترين شيوه‌هاي برخورد با بدبيني است. به عنوان مثال، وقتي مرد به زن بدبين است، از خانم مي‌خواهيم براي اصلاح روابط و حفظ زندگي مشترك، برخي رفتارهايش را تغيير دهد. در چنين شرايطي با كاهش حساسيت مرد، درمان روند بهتري را طي خواهد كرد.شناخت هيجانات مثبت و منفي نكته مهمي است كه نبايد آن را ناديده گرفت؛ البته بايد بدانيم همه افراد هيجانات منفي مانند خشم و نفرت را در طول زندگي تجربه مي‌كنند، ولي بايد با شناخت و رفتار صحيح بتوان اين هيجانات را كنترل كرد؛ در حالي كه معمولا افراد بدبين براي مدتي طولاني چنين وضعيتي را ادامه داده و در اين مورد دچار افراط مي‌شوند.

نوازش‌هاي كلامي و غيركلامي يكي ديگر از مواردي است كه با تاكيد و تمركز بر نقاط مثبت شخصيت فرد، شرايط را بهبود مي‌بخشد. تغيير طرح‌واره‌ها هم مورد مهمي است كه حتما بايد در نظر داشت؛ در واقع اگر طرح‌واره‌هايي را كه در دوران كودكي شكل مي‌گيرد، مانند ريشه يك درخت در نظر بگيريم، تنه آن فرضيه‌هايي است كه ذهن فرد مي‌سازد و افكاري كه فرد دائم با خودش مرور مي‌كند، شاخه‌ها و برگ‌هاي آن هستند. براي تغيير شرايط، ابتدا بايد فرد را با مشكلات طرح‌واره‌هايش آشنا ‌كنيم و در نتيجه پس از آن، مفروضات و افكار منفي هم بتدريج حل و اصلاح مي‌شود.استفاده از تكنيك گوش كردن شيوه ساده و جالبي است كه بايد با آن هم آشنا شويم؛ گوش كردن با شنيدن تفاوت دارد و در واقع عملي ارادي است، بنابراين اگر همسران بتوانند به حرف‌هاي يكديگر گوش بدهند و ارتباط صحيحي با هم برقرار كنند، به طور حتم مي‌توانند شرايط سخت را نيز به بهترين شكل كنترل كنند. علاوه بر اين، اصلا نبايد دنبال فرد مقصر باشيد و به جاي اين رفتار بهتر است با شناخت مشكل، آن را حل كنيد. انتقال و ادراك صحيح پيام‌ها هم موضوعي است كه اگر بدرستي انجام نشود، مي‌تواند دردسرساز شده و زندگي را با مشكل روبه‌رو كند.

معمولا ما شيوه‌هاي انتقاد كردن را هم نمي‌شناسيم و به همين دليل به جاي انتقاد، انتقام مي‌گيريم، پس بسيار مهم است كه با شناخت و آموختن شيوه‌هاي صحيح انتقاد اين مشكل را نيز حل كنيم. در ضمن، يادتان باشد به هيچ وجه نبايد همسرتان را با فرد ديگري مقايسه كنيد، بخصوص اگر همسر شما بدبين باشد، بايد بدانيد مقايسه كردن وضعيت را بدتر مي‌كند.همچنين فراموش نكنيم در شرايط خاص و گسترده حتما بايد از مشورت با متخصصان و در صورت تشخيص آنها از دارودرماني نيز كمك گرفت.

نيلوفر اسعدي‌بيگي / جام جم