امام زمان(ع)، دوازدهمين و آخرين پيشوا و امام معصوم(ع) است كه پس از رحلت پيامبراكرم(ص) به مقام منيع امامت نايل آمد.

نامش محمد و كنيه اش ابوالقاسم، كه هم نام و هم كنيه پيامبراسلام(ص) مي باشد.

گفته شد كه در ايام غيبت آن حضرت، نام بردن وي به نام و كنيه اش جايز نيست، تا آن گاه كه خداوند منان قيامش را آشكار و حكومتش را برقرار كند.

لقب هاي آن حضرت عبارتند از: مهدي، منتظر، حجت، صاحب، صاحب الامر، صاحب الزّمان، قائم، قائم آل محمد، خاتم الاوصياء، خلف الصّالح، منتقم و ثائر.

لقب هاي ديگري نيز براي آن حضرت در منابع اسلامي بيان گرديده است.

شيعيان در دوران غيبت صغري، از وي به "ناحيه مقدسه" ياد مي نمودند.

پدرش امام حسن عسكري(ع)، امام يازدهم شيعيان و مادرش نرجس مي باشد.

براي مادرش نام هاي ديگري چون صيقل، ريحانه، سوسن، حكيمه و مليكه نيز گفته شده است.

مادرش مليكه دختر يشوعاي فرزند قيصر روم بود، كه معجزه آسا در جنگ ميان مسلمانان و روميان، اسير مسلمانان گرديد و يك راست در بغداد فرود آمد و از سوي فرستاده امام علي النقي(ع)، امام دهم شيعيان خريداري گرديد و در اختيار خواهرش حضرت حكيمه خاتون دختر امام جواد(ع) قرار گرفت و در اندك مدتي با احكام و معارف ديني و آموزه هاي مكتب اهل بيت(ع) آشنا گرديد و به يك بانوي شايسته و صالحه تبديل شد و لياقت همسري امام حسن عسكري(ع) را پيدا كرد و به ازدواج آن حضرت در آمد.

محل تولد امام زمان(ع) در شهر سامرّا، كه در آن زمان "سرّمن راي" مي گفتند و در خانه امام حسن عسكري(ع) به صورت نهان واقع گرديد.

درباره تاريخ تولدش، اتفاق چنداني ميان مورخان و سيره نگاران نيست. برخي پانزدهم شعبان، برخي هشتم شعبان و برخي بيست و سوم ماه رمضان را ذكر كرده اند و هم چنين برخي سال 255، برخي سال 256 و برخي ديگر 258 قمري را سال ولادت آن حضرت دانسته اند.

وليكن مشهور و معروف ميان شيعيان آن است، كه آن حضرت در پانزدهم شعبان سال 255 قمري ديده به جهان گشود و عالم هستي را با انوار تابناك خويش جلوه گر ساخت.

بدين جهت شيعيان، روز پانزدهم شعبان را روز عيد رسمي اعلان نموده و در آن روز به شكرانه نعمت بزرگ الهي به جشن و شادماني مي پردازند و خود را براي ظهور آن حضرت آماده مي كنند.

امام زمان(ع) از آغاز تولد خجسته خويش، به امر و مشيت الهي در پس پرده غيبت قرار گرفت و جز پدر گرامي اش امام حسن عسكري(ع) و مادرش نرجس و عمه پدرش حكيمه خاتون و برخي از خواص و نزديكان، نمي توانستند به طور آزاد و دلخواه وي را ديدار و زيارت كنند. زيرا خلفاي عباسي و عاملان و حاكمان ستم پيشه آنان، وجود شريف آن حضرت را مانع ستمگري و ترك تازي هاي خويش مي ديدند و فرعون وار در صدد يافتن مهدي موعود و كشتن وي برمي آمدند و اين شيوه ستمگرانه در طول تاريخ برقرار بود و در آينده نيز استمرار خواهد يافت، تا آن هنگامي كه خداوند متعال، اراده اش بر اين تعلق گيرد كه آن حضرت آشكار شود و قيام سراسري خويش را آغاز و حكومت واحد جهاني را برقرار كند.

غيبت امام زمان(ع) در دو مرحله صورت گرفت، كه به غيبت صغري و غيبت كبري معروف گرديد.

غيبت صغراي آن حضرت از زمان ولادتش در نيمه شعبان سال 255 تا سال 329 قمري، به هنگام وفات چهارمين وكيل آن حضرت، به مدت 74 سال و غيبت كبراي وي از سال 329 تاكنون ادامه يافته است و هم چنان ادامه پيدا مي كند تا زمان ظهور آن حضرت.

امام زمان(ع) از هشتم ربيع الاول سال 260 قمري، به هنگام شهادت پدر ارجمندش امام حسن عسكري(ع)، به مقام امامت و جانشيني پدر نايل آمد. وي آخرين امام معصوم است و امامتش هم چنان ادامه دارد.

درباره شخصيت، منقبت و ظهور و قيام آن حضرت و تشكيل حكومت واحد جهاني احاديث و روايات فراواني به صورت متواتر وارد گرديد و در اين جا تنها به نقل يك حديث نبوي، جهت تيمن و تبرك به نام شريف آن حضرت، بسنده مي كنيم.

قال رسول الله(ص): لو لم يبق من الدنيا الاّ يوم واحد، لطّول الله ذلك اليوم حتّي يبعث فيه رجلاً من ولدي، يواطي اسمه اسمي، يملأها عدلاً و قسطاً، كما ملئت ظلماً و جوراً.