جام جم آنلاين: مي‌توان گفت پديده كمرويي فوقالعاده فراگير است و به دلايل مختلف درصد قابل توجهي از كودكان، نوجوانان و بزرگسالان هر جامعه دچار كمرويي و چنين ناتواني‌ها و معلوليت‌هاي اجتماعي هستند. كمرويي نزد كودكان و نوجوانان به مراتب بيشتر از بزرگسالان است. رفتار گوشهگيري يا انزواطلبي به عنوان يكي از مشكلات عمده در كودكان و نوجوانان محسوب ميشود و متاسفانه به علت آن كه براي مدرسه يا اطرافيان ايجاد دردسر و مشكل نميكند، دير شناخته و گاه كودك كمرو به عنوان فردي مودب و بي‌دردسر از طرف نزديكان معرفي ميشود و هنگامي كه با معلمان يا خانواده در خصوص مشكلات رفتاري پرسيده ميشود، كمتر اين كودكان را معرفي مي‌كنند و در نتيجه شناخت و درمان آنها به تاخير مي‌افتد و زماني متوجه مشكل مي‌شوند كه كار درمان سخت‌تر و وضعيت كودكان حادتر شده است. از نظر روان‌شناسان و متخصصان بهداشت رواني، كمرويي و انزواطلبي از مشكلات جدي كودكان است. كمرويي شديد ويژگي شخصيتي پردردسري است.
نشانه‌هاي كمرويي در كودكان
در كمرويي شديد كودك از تماس با افراد و شركت در گفتارهاي اجتماعي پرهيز مي‌كند. علايق ذهني و عاطفي كودك نسبت به محيط خارج كم ميشود. اين دسته از كودكان يا نوجوانان معمولا از داشتن دوست محروم هستند، يا تك‌دوست و بسيار به او وابسته‌اند و به طور كلي از بودن در كنار هم سن‌هاي خود لذت نمي‌برند و به فعاليت‌هايي كه بچه‌هاي ديگر در آن شركت داشته باشند، علاقه‌اي نشان نمي‌دهند و بازي در تنهايي را به جمع ترجيح مي‌دهند.
اين كودكان و نوجوانان احساس بي‌كفايتي مي‌كنند و به دنياي درون خود پناه مي‌برند و بيش از حد متواضع هستند و حتي اگر با مساله‌اي مخالف باشند، جرات بيان مخالفت با نظرات خود را ندارند. اين افراد نسبت به مسائل اطراف خود حساسيت بيش از حدي دارند و اگر مساله‌اي مخالف نظر آنها باشد يا مجبور به شركت در كار جمعي باشند، در گوشه‌اي كز مي‌كنند و با كسي حرف نمي‌زنند و گاه هنگام شدت ناراحتي، ناخن‌هاي خود را مي‌جوند.
اثرات كمرويي بر كودكان
كمرويي شديد، قدرت مبارزه براي گرفتن حق را از انسان مي‌گيرد و آدم كمرو اجازه مي‌دهد هر كس صدايش بلندتر و انصافش كمتر است، حق او را ضايع كند. چنين شخصي چون معمولا قادر نيست عقايد خود را بدرستي بيان كند، بي‌عرضه و احمق به نظر مي‌رسد.
انسان‌هاي كمرو با آن كه نياز عاطفي شديد دارند، در تمام مدت عمر بي‌يار و ياور مي‌مانند. اگر كمرويي ادامه يابد و عواملي نيز آن را تشديد كنند، طفل دچار عقده خودكم‌بيني ميشود و در طول زندگي ناموفق خواهد بود. كودكاني كه كمرو بار مي‌آيند، بتدريج احساس خود ارزشمندي‌شان به حداقل مي‌رسد و عزت نفس آنها از بين مي‌رود. در نتيجه اين امور انگيزه ايشان براي انجام كارها به حداقل كاهش مي‌يابد و لذا دچار شكست‌هاي پياپي مي‌شوند و مواجه شدن با تجارب تلخ و ناموفق سبب استمرار حالت كمرويي در اين گونه كودكان ميشود.
علل كمرويي در كودكان
معمولا كودكان شديدا كمرو داراي پدر و مادر كمرو و خجالتي هستند. به همين دليل فرصت‌ها و روابط كمتري براي ملاقات و معاشرت با ديگران داشته‌اند.
بخشي از اين ويژگي ارثي و بخش عمده آن محيطي است. كمرويي براي كودك 12 ماهه‌اي كه خود را پشت چادر مادرش مخفي مي‌كند يا پسربچه 3 ساله‌اي كه از بودن با كودكان ديگر خجالت ميكشد، بسيار طبيعي است. اعتماد نداشتن به خود و احساس حقارت نيز يكي از مهم‌ترين عوامل كمرويي است.
كمرويي پديده‌اي ارثي نيست كه از پدر و مادر به كودك منتقل شود، بلكه والدين كمرويي را در خانواده به كودك مي‌آموزند. آموزش كمرويي از طريق اضطراب و كمرويي پدر و مادر يا تنبيه و تهديد كردن كودكان انجام مي‌گيرد.
از سوي ديگر، كمال‌جويي پدر و مادر نيز كودك را به طرف كمرويي سوق مي‌دهد. يعني برخي پدران و مادران به دليل كمال‌جويي خود نمي‌گذارند كودكانشان مهارت‌هاي لازم را كسب كنند.
محروميت از محبت، نقص عضو يا بيماري‌هاي ديگر جسماني، شكست‌هاي متعدد در زندگي، تحقير كودك جلوي جمع و نداشتن معيارهاي خاص را نيز مي‌توان به عنوان علل اين مشكل به شمار آورد كه در صورت استمرار آن كودك دچار افسردگي يا اسكيزوفرني ميشود.
از علل ديگر كمرويي كودكان مي‌توان به غلبه و سلطه غم و اندوه بر آنان به علت فقدان غريزي از دست رفته، تنگدستي و فقر خانواده مخصوصا براي كودكان تيزهوش، احساس گناه غيرقابل جبران يا فوقالعاده شرم‌آور براي برخي از آنان، ضعف جسمي و مخصوصا نقص و نارسايي عضوي كه موجب شرمساري گردد، خودپرستي، خودخواهي و كبر، به گونه‌اي كه ديگران او را داخل آدم به حساب نياورند، ضعف تحصيلي و عدم پذيرش در خانه، مدرسه يا در ميان جمع وجود حسادت يا كينه‌اي ريشه‌دار در كودك، وجود ترس و احساس ناامني بسيار از جهات مختلف، وجود پاره‌اي از بيماري ناشي از تعادل نداشتن ترشح برخي غده‌هاي درون‌ريز چون غده تيروئيد، ناراحتي از زندگي و از جريان‌هاي خانواده و بخصوص درگيري والدين و وضع نابسامان آنها در برخوردها و دعواها.
چگونه مي‌توان از كمرويي كودكان پيشگيري كرد؟
- به طور كلي، هنگامي كه با فرزندتان صحبت مي‌كنيد، به چشمانش نگاه كنيد تا او نيز جرات نگاه كردن پيدا و اعتماد به نفس كسب كند.
- كودك هنگامي مي‌تواند بخوبي سخنش را بگويد كه مادر گوش‌هايش را در اختيار او قرار دهد و با دقت به تمام حرف‌هايش گوش كند؛ زيرا اين امر نيز در جلوگيري از كمرويي بسيار موثر است.
انسان‌هاي كمرو با آن كه نياز عاطفي شديد دارند، در تمام مدت عمر بي‌يار و ياور مي‌مانند. اگر كمرويي ادامه يابد طفل دچار عقده خودكم‌بيني ميشود و در طول زندگي ناموفق‌خواهد بود
- مهارت‌هاي اجتماعي مثل: ورزش، نقاشي، طراحي، قصه‌گويي و لطيفه‌گويي نيز در تقويت روحيه كودك و پيشگري از كمرويي اثرات فراوان دارد.
- اگر پدر و مادري مي‌بينند كه كودكشان خجالت ميكشد، لازم نيست او را وادار كنند كه در ميان مهمانان صحبت كنند و يا به زور براي خاله جان شعر بخوانند! اين عمل سبب ميشود كودك در اتاقش مخفي شود، گريه كند و كلا از جمع گريزان باشد و در مهماني‌هاي آينده در جمع شركت نكند.
- هنگامي كه مهماني به خانه شما مي‌آيد، مانع ديدار فرزندتان با آنها نشويد و اجازه بدهيد با آنها معاشرت كند.
- هرجا مناسب است، فرزندتان را همراه خود ببريد تا احساس كند او را به حساب مي‌آوريد.
- او را تشويق كنيد تا حرف‌هايش را با صداي بلند بزند و هنگامي كه مي‌خواهد كاري انجام بدهد، بدون آن كه چندان دخالتي در كار او بكنيد، كمكش كنيد.
- انجام بعضي كارها را بايد به او محول كنيد.
- كودك و نوجوانان را بايد تشويق به صحبت كردن كرد. مثلا حرف زدن با عروسك، خواندن انشاء، بازگويي خاطره‌هاي سفر، شرح يك بازي و آنچه در مهماني گذشت.
- نقاط مثبت او را مورد تشويق قرار دهيد.
- هرگز نبايد كودك را به دليل كمرويي تمسخر يا تنبيه كرد.
- تجربه موفقيت‌آميز در يك فعاليت گروهي براي اين گونه كودكان مي‌تواند آغاز بسيار خوبي باشد.
- معلمان عزيز با درگير كردن اين كودكان در فعاليت‌هاي اجتماعي هر چه بيشتر در مدرسه و اجتماعي كردن اين كودكان كوشش كنند.
- زمينه‌سازي براي گردش و تفريح و پيك‌نيك با افرادي كه به او خيلي نزديكند، مخصوصا از خويشاوندان.
- ايجاد فضايي با محبت و انس و تفاهم و شور و شوق در محيط خانواده.
- از ميان بردن عواملي كه زمينه‌ساز كمرويي شده است. مثل تحقير، شرمسار كردن و احساس گناه كردن.
در كل توصيه ميشود اگر كودك سر از انزوا درآورده و در گوشه‌اي كز كرده است، والدين بايد با او بجوشند و با ايجاد شور و شوق و نشاط در زندگي او را به ميان خود بكشند و با او گرم بگيرند.
پديده كمرويي به عنوان يك معلوليت اجتماعي، چنانچه بموقع تشخيص داده و درمان نشود، ممكن است آثار نامطلوبي داشته باشد و رشد شناختي، عاطفي و رواني و اجتماعي كودك را به طور جدي تحت تاثير قرار خواهد داد.