رفتار، برآيند تبادلات فرد و محيط اطرافش است. صرفنظر از رفتارهاي غريزي، ساير رفتارها از كودكي در فرد شكل مي گيرد. شيرخوار در 2 تا 3 ماه اول زندگي الگوي خواب، بيداري، گرسنگي، سيري و اعمال دفعي خويش را تنظيم مي كند. رفتارهاي مربوط به نيازهاي تغذيه اي كودك در تعامل مستمر كودك و مادر (به عنوان نخستين مراقب او) پايه گذاري مي شود. بنا نهادن رفتارهاي مناسب تغذيه اي از آنجايي حائز اهمـيـت است كه در آينده به عادات غذايي تبديل مي شـوند. به عبارتي كودكان با عادات تغذيه اي بد مـتـولد نمي شوند بلكه ما آن ها را چنين بار مي آوريم. آموزش رفتــارهاي منــاسب تغذيه اي به مادران مبناي پيشگيري از بيماري هايي است كه در نتيجه الگوي تغذيه اي نامناسب در سال هاي بعد ظاهر مي شوند. تبادل مادر و كودك جريان متقابل پيچيده اي است كه در آن عكس العمل هريك در ديگري تأثير دارد و بدون شناخت اين تأثير متقابل و در نظر گرفتن هردو طرف تبادل، نمي توان به تأثيرات مثبت اين ارتباط جهت بخشيد.

در بررسي رفتارهاي كودك حين صرف غذا¡ دو نوع رفتار ممكن است مشاهده شود:

رفتارهاي مناسب شامل: خوردن غذا با دست، خوردن غذا با قاشق، نشستن آرام در كنار سفره، پذيرفتن بسياري از انواع غذاها، دادن پاسخ به درخواست هاي مادر

رفتارهاي نامناسب شامل: بحث كردن، شكايت كردن، گريه كردن، زدن به در و ديوار، همكاري نكردن، راه رفتن بي هدف، اذيت كردن، داد زدن، لب و لوچه آويزان كردن، ناله كردن، پاسخ سر بالا دادن، پرت كردن ابزار غذا، تف كردن، اوغ زدن و ردكردن غذا

آشنايي مادر با اين عكس العمل ها او را در تقويت رفتارهاي مناسب و تضعيف رفتارهاي نامناسب كمك خواهد كرد.

تكامل توانايي و مهارت هاي تغذيه اي كودك:

چنانچه اشاره شد غذا مهمترين عامل تقويت كننده ي رفتار است. بنابراين غذا دادن به كودك بايد با مداخلات خاص و براساس تكامل توانايي و مهارت هاي كودك انجام شود بطوري كه كودك از نظر جسمي، عاطفي و رواني آماده ي خوردن غذا باشد.

نوزاد تا 10 روز اول بعد از تولد داراي رفلكس جستجو و مكيدن است و از قرار دادن دست يا انگشت شست دردهان لذت مي برد. بين 2 هفته تا 2 ماه شرايط تغذيه را تشخيص داده و هنگام قرار گرفتن در وضعيت مناسب شروع به مكيدن مي كند. بين 3 تا 4 ماهگي درصورت قرارگرفتن ماده جامد دردهان آن را با زبان بيرون مي اندازد (رفلكس بيرون اندازي). كودك ماده ي جامد را در اين سن نمي پذيرد. الگوي جويدن و شروع رفلكس مهم گرفتن سبب مي شود كه اشياء را به طرف دهان آورده و آنها را گاز بگيرد. در سن 5 تا 7 ماهگي شيرخوار ياد مي گيرد مواد جامد را از قاشق دريافت كند. بين 6 تا 9 ماهگي هنگام مكيدن، فك او كمتر حركت مي كند. گرفتن با نوك انگشتان (گازانبري) و خوردن از فنجان را شروع مي كند. بين 9 تا 12 ماهگي مي تواند غذا را گاز بگيرد و حركت چرخشي جويدن قابل مشاهده است دراين سن قاشق رانيز مي گيرد. بين 12 تا 15 ماهگي براي استفاده از فنجان تلاش هاي زيادي مي كند. بين 15 تا 24 ماهگي براي دردست گرفتن فنجان و خوردن با قاشق مهارت بيشتري پيدا مي كند.

تمايلات غذايي را ابراز مي كند. گازگرفتن غذا را با دندان تجربه مي كند بين 9 تا 18 ماهگي مرحله ي شروع استقلال است كه مي تواند مادر را خوشحال يا ناراحت كند. اگر مادر درك كند جستجوي هرچيز جديدي براي شيرخوار ضرورت دارد اين موقعيت را فراهم مي كند. بايد انتظار داشت كه كودك پيش از گذاشتن هرچيزی دردهان، آن را لمس كند.

 

نویسنده:  زیبا کاوه یی