جام جم آنلاين: اين روزها در بيشتر خانواده‌ها، بموقع خوابيدن بچه‌ها به يك آرزو تبديل شده و خوابيدن كودكان راس ساعت 9 شب، تنها در كتاب‌ها خوانده مي‌شود، حتي مرز بدخوابي بچه‌ها تا جايي گسترش يافته است كه آنها ديرتر از پدر و مادرشان به خواب مي‌روند.
مشكلات مربوط به خواب كودكان اگر ريشه رواني يا فيزيكي خاصي نداشته باشد، بايد به طور جدي مورد توجه، ريشه‌يابي و اصلاح از سوي والدين قرار بگيرد، چراكه خواب یكی از ضروری‌ترین نیازهایي است كه اهمیت آن در رشد كودكان بسيار مهم است.

زمان خواب كودك، اگر با دقت و هوشمندي والدين بدرستي و به صورت الگوي قابل اجرا درآيد، می‌تواند برای كودك اوقات شیرینی باشد و در غير اين صورت هراس و نگرانی زیادی را برای كودك همراه داشته و او را وادار به مقاومت كند.

دكتر فریبا عرب‌گل، فوق‌تخصص روانپزشكی كودك و نوجوان در گفت‌وگو با «جام‌جم» با اشاره به ضرورت‌هاي تعريف الگوي خواب درست براي كودكان مي‌گويد: والدين بايد سعي كنند الگوی منظمی‌ را برای ساعات خواب و بیداری كودك ارائه كنند، یعنی نبايد زمانی كودك را ساعت 8 شب و زمان دیگر ساعت یك نیمه‌شب به رختخواب بفرستند. همچنين بايد محرك‌های هیجان‌آور مانند تماشای برنامه‌های مهیج تلویزیونی و بازی‌های پرسروصدا را در ساعت نزدیك به خواب برای كودك محدود كرد.

چرا كودك بدخواب مي‌شود؟

روانپزشكان كودك معتقدند كه مواردی چون خواب، تغذیه، تحرك و آرامش كودك بیشتر وابسته به سرشت و ذات اوست و ممكن است چندان به عوامل محیطی بستگی نداشته باشد، اما عوامل محیطی می‌تواند بر آن تاثیر بگذارد.

از 4 سالگي به بعد ممكن است یكی از مشكلات خواب كودكان مربوط به دیدن كابوس‌هایی با موضوع جدایی، دزدی، حمله حیوانات، تصادف و سقوط باشد.

دكتر عرب‌گل نيز مي‌گويد: بعضی از بچه‌ها از نظر سرشتی كودكان سخت و دشواری هستند؛ آنها بد غذا می‌خورند. خواب كم و سبكی دارند، زیاد گریه می‌كنند و ناآرام و بی‌قرارند. مادر، خود را در مدیریت مسائل چنین كودكی مستأصل می‌بیند. این كودكان با كوچك‌ترین سروصدا و محرك محیطی از خواب بیدار می‌شوند و ساعات زیادی را صرف تكان دادن نوزاد روی پا یا بغل گرفتن و چرخاندن او می‌كند تا دوباره به خواب رود.

وي مي‌افزايد: بچه‌های 4 تا 5 ساله معمولا دوست دارند در تمام مراسم شبانه خانواده شركت كنند. پابه‌پای والدین بیدار بمانند و آخرین سریال‌های تلویزیون را تماشا كنند. مدام اصرار می‌كنند كه زمان خواب آنها را به تعویق بیندازند، همچنین با درخواست‌هایی چون یك لیوان آب، یك قصه و خواندن یك كتاب داستان دیگر تمایل خود را برای بیدار ماندن نشان می‌دهند. اين كودكان در مقابل خوابیدن در اتاق خودشان مقاومت می‌كنند و در صورت جدا خوابیدن دچار ترس و اضطراب و بدخوابی می‌شوند.

كودك را براي جدا خوابيدن آماده كنيد

روانپزشكان كودك معتقدند كه بهتر است از همان ابتدای تولد محل خواب كودك مشخص باشد و هر زمان كه كودك گریه كرد و برای شیر خوردن بیدار شد، مادر كودك را از تخت حفاظ‌دار خارج كند، به او شیر دهد و سپس مجدد او را بخواباند.

اين متخصصان تاكيد مي‌كنند كودكانی كه زیاد بدقلق نیستند، معمولا به این روش عادت می‌كنند و در ابتدا با توجه به این‌كه حجم معده نوزاد كوچك است نیاز است هر سه ساعت یك‌بار شیر بخورد، بتدریج كه حجم معده بزرگ‌تر و خواب كودك تنظیم شد، بسیاری از كودكان حداقل 5 الی 6 ساعت را در شب براحتی می‌خوابند.

دكتر عرب‌گل نيز مي‌افزايد: اكثر مادران بخصوص در چند ماه اول تولد برای اطمینان خاطر از وضعیت كودك ترجیح می‌دهند نزد او بخوابند تا از شرایط مختلف كودك آگاه باشند، اما به نظر می‌رسد بخصوص بعد از یك سالگی این اطمینان خاطر وجود دارد كه بگذارند كودك تنها بخوابد، اما هر زمان كه كودك بیدار شد و گریه كرد سراغ او بروند. چنانچه می‌خواهیم كودكان بزرگ‌تر عادت خوردن شیر را در ساعات میانی شب ترك كنند، بهتر است مادر بلافاصله كه كودك نق زد سراغ او نرود، بسیاری از كودكان غلتی می‌زنند و مجدد به خواب می‌روند. البته باید در نظر داشت كه همیشه كارها به همین راحتی نیست و مدیریت خواب و تغذیه برخی از كودكان نیاز به زمان و شكیبایی والدین و ترفندهای خاص دارد.

تشويق و صداقت والدين

دكتر عرب‌گل تاكيد مي‌كند: اگر والدین به هر دلیل موفق نشده‌اند كودك را جدا از خود بخوابانند، باید هر چه زودتر اقدام كنند و حتما كودك باید در اتاق خودش بخوابد. پدر یا مادر می‌توانند در اتاق كودك بخوابند، برای او قصه بگویند، كتاب داستان بخوانند تا او بخوابد و سپس اتاق او را ترك كنند، اما نباید اجازه دهند كودك در اتاق آنها بخوابد.

به نظر می‌رسد پس از 2 سالگی كه روند اضطراب جدایی كودك رو به كاهش است، این مساله راحت‌تر پیش برود. بدیهی است برای همكاری كودك حتما باید تشویق متناسب با سن انجام شود. در صورتی كه والدین پس از به خواب رفتن كودك می‌خواهند اتاق او را ترك كنند، نباید به دروغ بگویند كه تا صبح نزد او می‌خوابند.

دكتر عرب‌گل مي‌افزايد: یك فاصله زمانی بین شام و ساعت خواب كودك در نظر بگیرید. مصرف غذاهای سنگین و نوشیدنی‌های زیاد بلافاصله قبل از خوابیدن مانع از خواب خوب و راحت می‌شود. تنظيم نور و دماي اتاق كودك بين 18 تا 20 درجه نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.

وقتي مراجعه به روانپزشك ضروري است

به گفته دكتر عرب‌گل، مشورت با روانپزشك اطفال در ارتباط با بدخوابي كودكان در چند مورد ضروري است، وقتي كودك به طور مكرر كابوس می‌بیند، در برابر جدا خوابیدن از والدین مقاومت نشان می‌دهد و جدایی او را دچار اضطراب و بی‌خوابی و به تبع آن چسبندگی زیاد در طول روز به مادر می‌كند و همين طور وقتي كه كم‌خوابی با سایر مشكلات رفتاری، خلقی و هیجانی كودك همراه است.

پونه شيرازي -‌ گروه سلامت