جام جم آنلاين: زندگی ما این روزها پیچیده‌تر ازاين به نظر می‌رسد كه تصور می‌كنیم. گاهی فكر می‌كنیم بیماری آلزایمر گریبانگیرمان شده است، ولی واقعیت چیز دیگری است.
سرمان آنقدر شلوغ است كه فراموش می‌كنیم چه ساعتی با دوستانمان قرار داریم یا مدت‌هاست به دختر كوچكمان قول داده‌ایم او را به شهر بازی ببریم، ولی نتوانسته‌ایم.
كارهای خانه هم همیشه روی هم تلنبار می‌شود و همواره یك عالم كار عقب‌افتاده داریم كه خوره ذهنمان شده و آرامش را از ما گرفته است.
تمام طول هفته انتظار جمعه را می‌كشیم تا بلكه به كارهای عقب‌افتاده‌مان برسیم، اما هر بار برنامه‌های جدیدی برایمان پیش می‌آمد كه باعث می‌شد كارهای قبلی را فراموش كنیم.
گاهی پیش خود آرزو می‌كنیم كاش روزی برسد كه تمام كارهایمان را انجام داده باشیم و شب‌ها با خیال راحت ساعتی را به مطالعه بگذرانیم و بدون دغدغه فردا و فرداهای پر مشغله از یاد برود.
دیگر از این‌كه مدام به خاطر بدقولی‌ها و فراموشكاری‌هایمان از دیگران عذرخواهی كنیم خسته شده‌ایم. هر بار كه به گذشته نگاه می‌كنیم فقط دوندگی‌های بی‌وقفه را به یاد می‌آوریم بدون آن‌كه بدانیم واقعا چقدر از فرصت‌هایمان استفاده بهینه كرده‌ایم.
اگر شما هم احساس می‌كنید كارهایتان بیشتر از فرصت در اختیارتان است یا نمی‌توانید بدرستی زمانتان را بین بخش‌های گوناگون زندگی خود تقسیم كنید بهتر است از همین حالا كه در هفته‌های ابتدایی سال جدید هستیم دست به كار شوید و برای آینده‌تان برنامه‌ریزی كنید. كار سختی نیست. آموختن نكاتی در مورد برنامه‌ریزی كردن می‌تواند به شما كمك زیادی كند.
برنامه‌ریزی چیست؟
به طور كلی برنامه‌ریزی فرآیندی است كه شما سعی می‌كنید زمان محدودتان را به مهم‌ترین فعالیت‌هایتان با كمترین هزینه و بیشترین فایده اختصاص دهید. برای این منظور لازم است شما از قدرت پیش‌بینی برخوردار باشید.
یعنی باید بتوانید كارهایی كه در آینده باید انجام دهید را در ذهنتان تصور كنید، سپس با برنامه‌ریزی كردن آنها را مدیریت كنید.
برنامه‌ریزی نوعی مدیريت زمان است. در واقع شما برای خودتان نوعی نقشه راهنما تهیه می‌كنید. برنامه‌ریزی كردن مستلزم داشتن تفكر همه‌جانبه است.
به این معنی كه شما باید بتوانید همه كارها و تصمیمات‌تان را در ذهنتان بیاورید و این‌گونه نباشد پس از آن‌كه برنامه‌ریزی كردید، اقلامی را به یاد بیاورید كه اصلا در نظر نداشتید.
مهم‌ترین عاملی كه به شما كمك می‌كند در برنامه‌ریزی‌كردن تبحر پیدا كنید تكرار و تمرین است. مطمئن باشید هر بار كه به سراغ برنامه‌ریزی می‌روید بیشتر از دفعات قبلی در آن موفق خواهید شد.
برنامه‌ریزی هم انواع مختلفی دارد. به طور كلی برنامه‌ها به دو دسته كوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود. برنامه‌های كوتاه‌مدت بازه زمانی حداكثر تا یك ماه را در برمی‌گیرد، اما برنامه‌های بلندمدت در زمانی بیشتر از این مقدار قرار دارد.
به طور كلی اگر می‌خواهید زندگیتان را با برنامه جلو ببرید، می‌توانید دست‌كم برای خودتان فهرست برنامه روزانه، هفتگی و ماهانه تهیه كنید و طبق آن به سمت جلو حركت كنید.
چرا برنامه‌ریزی می‌كنیم؟
یكی از مهم‌ترین فواید برنامه‌ریزی،احساس آرامش روحی است كه شما از آن برخوردار خواهید شد. این تصور كه شما می‌توانید به تمام كارهایتان بدون از دست دادن زمان رسیدگی كنید می‌تواند از بسیاری عصبانیت‌ها و ناراحتی‌هایتان جلوگیری كند. ضمن آن‌كه تصویر مثبتی از شما را در ذهن اطرافیانتان ترسیم می‌كند.
وقتی شما برای هر لحظه از زمانتان به اندازه كافی ارزش قائل باشید این احساس در دیگران ایجاد می‌شود كه حق ندارند زمان شما را به دلایل ناموجه هدر بدهند. ضمن آن‌كه بدقولی‌هایتان به كمترین میزان خواهد رسید و به فردی منضبط تبدیل خواهید شد.
از دیگر تأثیرات مثبت برنامه‌ریزی آن است كه شما مستقیم به دنبال آن اهدافی خواهید بود كه در برنامه‌تان روی آنها فكر كرده‌اید و برنامه‌های از پیش تعیین نشده و اتفاقی نمی‌تواند شما را از رسیدن به برنامه اصلی‌تان دور كند.
برنامه‌ریزی كردن می‌تواند قوه تخیل شما را تقویت كند؛ چرا كه شما هنگام تنظیم برنامه‌ها در آینده به سر می‌برید و در حال ساخت تصاویر ذهنی از مسیر رسیدن به اهداف و در نهایت مقصد مورد نظرتان هستید.
چگونه برنامه‌ریزی كنیم؟
اگر تصمیم گرفته‌اید به یك برنامه‌ریز موفق در زندگی تبدیل شوید، كافی است نكات ریزی را قبل از هر اقدامی مد نظر داشته باشید.
در اولین مرحله باید تصمیمات‌تان را مشخص كنید. بهترین كار برای آن‌كه چیزی را از قلم نیندازید این است كه آنها را بنویسید.
اگر تصمیماتی كه می‌گیرید چندان شخصی نیست و دوستان یا اعضای خانواده‌تان را هم شامل می‌شود، خود را از مشورت با آنان محروم نكنید. این كار از بروز اختلافات احتمالی هم جلوگیری می‌كند.
افراد معمولا از این‌كه دیگران بدون اطلاع قبلی برایشان تصمیم بگیرند خشمگین می‌شوند. دلیل بروز این ناراحتی‌ها آن است كه در واقع شما با این كار استقلال شخصیت و حق اظهارنظر را از دیگران سلب می‌كنید. اگر می‌خواهید برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات‌تان عملی شود باید در مرحله نخست خودتان آنها را جدی بگیرید.
به همین دلیل از خانواده‌تان بخواهید ساعتی را به جمع شدن دور هم اختصاص دهند تا در مورد برنامه و تصمیمات‌تان با یكدیگر به گفت‌و‌گو بنشینید. این جلسه باید كاملا جدی باشد. مصمم بودن خودتان را با توجهی كه به این جلسه نشان می‌دهید ابراز كنید.
در مرحله بعدی باید برنامه‌ها را اولویت‌بندی كنید. ابتدا تمام اهداف و برنامه‌ها را روی یك تكه كاغذ فهرست كنید. سپس آنها را با توجه به اهمیتی كه دارند، مشخص نمایید.
برای مثال اگر قصد برنامه‌ریزی برای یك سفر خانوادگی را دارید همه اعضای خانواده را دور هم جمع كنید و نظرات آنها را جویا شویدو مكان‌هایی را كه آنها تمایل به دیدنشان دارند روی یك تكه كاغذ بنویسید و با توجه به عوامل مختلف نظیر آب و هوا، وسیله نقلیه، بودجه مالی و... برنامه‌ریزی را شروع كنید.
سعی كنید بازه زمانی كه این برنامه‌ها باید در آنها عملی شوند مشخص كنید یا دست‌كم حدود آن را تعیین كنید.
در این مرحله واقع‌بین باشید. این كه قدیمی‌تر‌ها می‌گویند سنگ بزرگ علامت نزدن است، شاید چندان هم بیراه نباشد.
اگر می‌خواهید یك برنامه فوق فشرده تنظیم كنید كه تمام زمان‌های تلف شده زندگیتان را توسط آن جبران كنید باید از همین الان مطمئن باشید در اجرای این برنامه موفق نخواهید بود.
برنامه‌های شما باید معقول و منطقی باشند. به همین دلیل باید نسبت به توانایی‌های خود و كسانی كه با شما همكاری می‌كنند شناخت پیدا كنید.
قدم بعدی در انجام برنامه‌ریزی‌ها آن است كه انگیزه لازم برای رسیدن به اهدافتان را فراهم كنید. برای این منظور كافی است منافعی كه از طریق انجام برنامه‌ها و رسیدن به اهداف نصیبتان می‌شود برای خود و دیگران مرور كنید.
در آخر اگر یك برنامه خانوادگی را تنظیم كرده‌اید، تقسیم وظایف را فراموش نكنید. این مرحله مهم‌ترین بخشی است كه باید با جدیت تمام به آن بپردازید. چراكه اگر اعضا وظایفشان را بدرستی انجام ندهند، ممكن است زحمات دیگر افراد هم هدر برود. اگر تصمیمات‌تان بلندمدت است نباید آنها راكاملا رها كنید.
مانند یك قاضی هر چند وقت یكبار به روند كار و عملكردتان نگاهی بیندازید تا مطمئن شوید از مسیر اصلی منحرف نشده‌اید.
چرا در برنامه‌ریزی‌ها شكست می‌خوریم؟
ممكن است بارهاو بارها تصمیم گرفته باشید با یك برنامه‌ریزی منسجم به روند زندگیتان سر و سامانی بدهید. اما هر بار به دلایلی كه شاید برای خودتان هم چندان روشن نیست شكست خورده باشید و در نهایت هم تصمیم گرفته باشید دور برنامه‌ریزی كردن را خط بكشید. اما واقعیت این است كه مزایای برنامه‌ریزی كردن بیشتر از دردسرهای احتمالی آن است.
روان‌شناسان معتقدند با تكيه به موارد زير مي‌توانيد برنامه‌ريزي مثمرثمري داشته باشيد.
1- بی‌حوصله نباشید
دلیل اول بی‌حوصلگی و نداشتن صبر و تحمل است. این عامل بویژه در تصمیمات بلندمدت نقش مهمی بازی می‌كند. اگر چه بی‌حوصلگی در زندگی شهرنشینی امروزی به یك معضل دائمی تبدیل شده است، اما شما می‌توانید با كمی تمرین و همت تأثیر بی‌حوصلگی را در زندگیتان كمرنگ كنید.
توجه به این نكته هم ضروری است كه همان‌طور كه بی‌حوصلگی روی برنامه‌ریزی‌ها تاثیرگذار است، بی‌برنامگی هم خود می‌تواند به عاملی جهت بي‌نظمی در زندگی و در نتیجه بی‌حوصلگی تبدیل شود.
گاهی نیز بی‌حوصلگی‌ها بر اثر افسردگی یا ناامیدی ایجاد می‌شود. اگر سعی كنید این مسائل را حل كنید و همراه با امیدواری به زندگی نگاه كنید ناخودآگاه به سمت برنامه‌ریزی كردن تمایل پیدا خواهید كرد.
به همین دلیل از هر كجا كه شروع كنید و هر كدام از این موانع را كه رفع كنید، بار زیادی را از روی دوشتان بر خواهید داشت.
2- تنبلی را كنار بگذارید
عامل دوم تنبلی است. برای افراد تنبل فرقی نمی‌كند برنامه‌ها دشوار باشد یا آسان، بلندمدت باشد یا كوتاه‌مدت، آنها در هر حال از برنامه‌ریزی كردن فراری هستند.
اگر فكر می‌كنید اغلب اوقات به دلایل ناموجه از زیر كارها شانه خالی می‌كنید و تمایلی به كار و تلاش ندارید، باید از همین الان امیدی به موفقیت نداشته باشید. اگر یك گوشه نشسته‌اید و منتظر هستید موقعیت خودش به سمت شما بیاید، باید بدانید انتظار شما انتهایی نخواهد داشت.
بهتر است از همین الان قبل از آن‌كه فرصت‌ها از بین بروند دست به كار شوید و شروع به برنامه‌ریزی كنید.
3- با انگیزه باشید
عامل سوم نداشتن انگیزه كافی برای برنامه‌ریزی كردن است. از بین رفتن انگیزه به دلایل متعددی اتفاق می‌افتد. یكی از دلایل بی‌انگیزگی شكست خوردن در برنامه‌های قبلی است.
برای آن‌كه این تصور ذهنی كه شما به هر كاری كه دست می‌زنید، با شكست روبه‌رو می‌شوید را از بین ببرید می‌توانید برای شروع برنامه‌های كوچك و آسان را انتخاب كنید. از آنجا كه دسترسی به این برنامه‌ها امكان بیشتری دارد، اعتماد به نفس شما تقویت خواهد شد و در آینده موفق‌تر خواهید بود.
برای مثال ممكن است چندین بار برنامه كتابخوانی برای خودتان در نظر گرفته باشید، اما هر بار به دلایل مختلفی موفق نشده باشید كتاب‌ها را به پایان ببرید و حالا این تصور در شما شكل گرفته باشد كه توانایی به پایان بردن این كار را ندارید.
حتی ممكن است برای همیشه از كتاب خواندن انصراف داده باشید. این در حالی است كه می‌توانید یك كتاب كوچك را انتخاب كنید. از آنجا كه این كتاب‌ها زود به پایان می‌رسد تصور شما هم تغییر خواهد كرد.
عامل دیگری كه موجب بی‌انگیزگی در برنامه‌های بلندمدت می‌شود فراموش‌كردن پاداش بزرگی است كه در پایان نصیب شما خواهد شد.
شاید شما هم مشاهده كرده باشید كه برنامه‌های گروهی با موفقیت بیشتری روبه‌رو می‌شود، چراكه اعضای گروه تا پایان مسیر در تقویت روحیه یكدیگر مشاركت می‌كنند. اگر اهداف شما به گونه ای است كه می‌توانید در رسیدن به آنها دیگران را هم شریك كنید، وقت را تلف نكنید.
4- خستگی را از خود دور كنید
برای جلوگیری از شكست خوردن در برنامه‌ریزی‌هایتان بهتر است خستگي را به زمانی موكول كنید كه از لحاظ روحی و جسمی به اندازه كافی آمادگی داشته باشید.
یك شروع قوی و با انرژی می‌تواند موفقیت شما را در پایان برنامه‌هایتان تضمین كند.
توجه داشته باشید این انرژی را در طول برنامه‌ریزی حفظ كنید. این طور نیست كه تصور كنید یك برنامه فشرده پیروزی شما را تضمین كند، بلكه اگر زمانی را برای استراحت خود در نظر نگیرید نمی‌توانید در مراحل بعدی موفق شوید.
یكی دیگر از معایب خستگی حین انجام مراحل برنامه‌ریزی آن است كه از كیفیت كار شما می‌كاهد و باعث می‌شود شما تنها توجهتان را به پایان كار متمركز كنید بدون آن‌كه به آنچه باید دقیقا انجام دهید توجه داشته باشید. به یاد داشته باشید گاهی مقصد در طول مسیر است نه در انتهای آن.
5- تصمیمی جدي بگیرید
پنجمین عامل عدم توانایی در تصمیم‌گیری است كه برنامه‌ریزی‌ها را با شكست روبه‌رو می‌كند. با خودتان تمرین كنید تا در تصمیم‌گیری‌ها فردی قاطع باشید. زمانی كه دیگران می‌بینند شما نمی‌توانید سر تصمیم خود بایستید شما را جدی نمی‌گیرند. البته همه اینها به این معنا نیست كه به فردی متعصب تبدیل شوید، بلكه زمانی كه مرتكب اشتباه شدید آن را بپذیرید و از دیگران عذرخواهی كنید. داشتن تعادل به شما كمك می‌كند كه اطرافیانتان از همراهی با شما لذت ببرند.
6- نه گفتن را بیاموزید
عامل ششم ساده‌تر از آن چیزی است كه شما حتی تصور می‌كنید. موضوع بسیار ساده است شما نمی‌توانید نه بگویید و هر بار كه برای خودتان برنامه‌ریزی می‌كنید دیگران وظایف جدیدی را به عهده‌تان می‌گذارند یا از شما در خواست‌هایی می‌كنند كه شما توانایی مخالفت با آنها را ندارید.
چه كسی باید برنامه‌ریزی كند؟
برنامه‌ریزی‌های خانوادگی اغلب این سوال را مطرح می‌كند كه در نهایت چه كسی باید تصمیم‌گیرنده نهایی در مورد اولویت برنامه‌ها یا انتخاب مسیر دسترسی به آنها باشد. این مساله گاهی تا آنجا بغرنج می‌شود كه می‌تواند تا ایجاد بحث و جدل در محیط خانواده پیش برود.
اگر فكر می‌كنید به عنوان پدر یا مادر می‌توانید در همه موارد تصمیم‌گیر نهایی باشید باید بدانید طولی نخواهد كشید كه اعضای خانواده‌تان از این وضعیت به ستوه خواهند آمد.
الهه پویان، روان‌شناس بالینی معتقد است در بهترین حالت باید همه اعضای خانواده حتی فرزندان كوچك هم حق اظهار نظر داشته باشند. او در این باره می‌گوید: «برنامه‌ریزی‌های خانوادگی بهترین فرصت برای آموزش فرآیند تصمیم‌گیری به فرزندان است كه والدین نباید آن را از دست بدهند.»
به گفته او تصمیم نهایی باید توسط همه اعضای خانواده و با توافق یكدیگر اتخاذ شود.
این روان‌شناس بالینی به خانواده‌ها توصیه می‌كند كه از خودگذشتگی را فراموش نكنند و زمانی كه دچار اختلاف‌نظر شدند، با صبر و آرامش سعی كنند نظرات خود را برای سایر اعضای خانواده توضیح دهند.
برنامه‌ریزی در امور مالی خانواده
در اغلب خانواده‌ها برنامه‌ریزی‌های مالی به عهده كسی است كه بار اصلی مالی را به دوش می‌كشد، اما واقعیت این است كه سرپرست مالی خانواده بدون همكاری سایر اعضا نمی‌تواند براحتی از عهده این كار برآید. این كه فرزندان بدون توجه به استطاعت مالی والدین خود هر روز فهرستی از نیاز‌هایشان را در اختیار آنها قرار بدهند بتدریج موجب فرسودگی والدین خواهد شد.
اگر می‌خواهید به امور مالی منزلتان سروسامانی بدهید و برنامه‌ریزی كردن را آغاز كنید، باید با همسرتان مشورت كنید.
در مرحله اول باید مایحتاج اصلی و ضروری خانواده و هزینه‌های مربوط به این بخش را مشخص كنید. ممكن است تصمیم گرفته باشید كه كالای خاصی را برای خانواده‌تان تهیه كنید كه نیاز به پس‌انداز دارید. برای این منظور به مشاركت فرزندان نیازمند هستید.
برای مثال می‌توانید از آنها بخواهید هنگام خرید بیشتر به كارایی آن لوازم و مرغوبیت آن توجه كنند تا شكل ظاهری و جنبه زیبایی آن كالاها.
از دیگر نكاتی كه می‌تواند در این زمینه برای شما راهگشا باشد، این است كه برای خرید كردن با سایر اعضای خانواده هماهنگی داشته باشید تا در نهایت از خریدتان پشیمان نشوید. چراكه ممكن است اعضای دیگر آن كالا را قبلا خریداری كرده باشند.
اگر می‌خواهید برنامه‌ریزی مالی شما به نتیجه برسد قناعت و پرهیز از تجمل‌گرایی را از یاد نبرید.
چشم و همچشمی این روزها به یك بیماری شایع تبدیل شده است كه افراد ابتدا به خودشان صدمه وارد می‌كنند، سپس افراد دیگر را هم به این بیماری مبتلا می‌سازند البته همه این نكات به این معنا نیست كه شما به فكر پیشرفت و ترقی نباشید، بلكه به این معنی است كه شما می‌توانید با پس‌انداز كردن مبلغی كه برای كالاهای تجملی و بدون استفاده هزینه می‌كنید، به رفاه و آرامش خود با خرید كالاهایی كه در حقیقت به آنها نیازمندید كمك كنید.
برای مثال به جای خرید پوشاكی كه به صورت مد مدتی در جامعه رواج می‌یابد و پس از مدتی دیگر قابل استفاده نیست، لباسی را خریداری كنید كه ضمن كارایی، ساده باشد تا بتوانید در مدت بیشتری از آن استفاده كنید. این نكته را فراموش نكنید با موفقیت در هر بار برنامه‌ریزی می‌توانید روحیه همدلی و مشاركت را در اعضای خانواده‌تان تقویت كنید.
نكات ضروری
ـ مثبت بودن را فراموش نكنید. زمانی كه در حال برنامه‌ریزی هستید تنها به موفقیت فكر كنید و به شكست‌های احتمالی توجهی نداشته باشید.
ـ تصاویر ذهنی دقیق و واضح تر از اهداف موفقیت شما را افزایش می‌دهد. سعی كنید تمام آنچه ممكن است در طول مسیر اتفاق بیفتد برای خودتان ترسیم كنید.
ـ تصور نكنید كه همه افراد باید دست به دست هم دهند كه شما بتوانید در برنامه‌ریزیتان موفق شوید. سعی كنید در برنامه‌هایتان متكی به توانایی‌ها و استعداد‌های خودتان باشید تا در صورت عدم پشتیبانی دیگران مجبور نباشید طعم شكست را تجربه كنید.
پریشاد احمدی