نوشته: شيخ الطائفة ابي جعفر محمد بن الحسن الطوسى.
تحقيق: شيخ عبداللّه تهراني وشيخ احمد ناصح.
ناشر: موسسه معارف اسلامى، قم.
شماره صفحه ها: 569.
شيخ طوسى، از بزرگترين علماي اسلام است.
وى، در سال 385 ه در شهر طوس ديده به جهان گشود و در همان
جا، علوم مقدماتى، فقه، اصول و حديث را از، استادان عصر خويش فرا گرفت. در سال 408
ه. ق.
به عراق مهاجرت كرد و در بغداد، حدود پنج سال از پيشواي
بزرگ شيعيان، شيخ مفيد و برخي اساتيد ديگر بهره برد.
پس از رحلت شيخ مفيد، حدود 23 سال از محضر پرفيض سيد مرتضي
و ديگر بزرگان، استفاده هاي فراواني بر دو حدود 12 سال پيشواي علمي بغداد بود و
كرسي درس عظيم آن جا رابر عهده داشت، سپس به نجف اشرف مهاجرت كرد. در نجف، حوزه
علوم اسلامي را بنياد نهاد و بقيه عمر پربركتش را در آن شهر به تأليف، تصنيف و
تدريس گذراند و در سال 460 ه ق. به ديدار حق شتافت(26).
شيخ، عالمي جامع و مسلط بر علوم متداول زمان خود بوده و در
زواياي گوناگون فرهنگ اسلامى، قلم زده و آثار گرانبها و ارزشمندي از خود، به جا گذاشته
است. درباب عقايد، بويژه مسأله مهدويت و غيبت امام عصر(ع)، افزون بر كتاب تخليص
الشافي سيد مرتضى، كه در جلد اول و چهارم آن درباره امام زمان، به شرح بحث كرده،
كتاب جدا گانه اي در خصوص غيبت امام زمان به نام الغيبة، نگاشته است.
اين كتاب، از ابتكار و جامعيت كم نظير شيخ، حكايت دارد، وي
در اين اثر، به همه جوانب مسأله غيبت، به گونه دقيق و استوار رسيده و پاسخ اشكالات
مخالفان را با استدلال به كتاب، سنت و عقل داده است و ديدگاه شيعه را با
استدلالهاي دقيق، روشن كرده است.
آقا بزرگ تهرانى، در اهميّت و عظمت اين اثر ارزنده مي
نويسد:.
(قد تضمن اقوي الحجج و البراهين العقليه والنقليه علي وجود
الامام(ع) وغيبته ثم ظهوره في آخر الزمان...)(27).
(كتاب حاضر) قوي ترين برهانهاي عقلي و نقلي بر وجود امام
زمان(ع) و غيبت و ظهور آن حضرت را در آخر الزمان، در بر دارد.
شيخ طوسي در مقدمه كتاب، انگيزه تاليف كتاب را چنين بيان مي
كند:.
(شيخ بزرگوار ما، به من دستور داد، كتابي درباره غيبت صاحب
الزمان و سبب دوام غيبت و پاسخ شبهات مخالفان بنويسم.
من، با وجود كمي فرصت و ناراحتي روحي و موانع روزگار،
پيشنهاد او را پذيرفتم و به گونه اختصار، آن را تعقيب خواهم كرد.
كتاب الغيبه، امهات مباحث مربوط به غيبت امام عصر(ع) را در
بر دارد، از جمله: غيبت ، علت و اسباب غيبت، حكمت غيبت و....
در آغاز، با ادله و برهانهاي بسيار، وجود امام زمان را و
اين كه حضرت، فرزند بلافصل امام حسن عسكري است، ثابت مي كند، به شبهات فرق
گوناگون، از جمله: اسماعيليه، زيديه، كيسانيه، ناووسيه، واقفيه، فطحيه و...، با
استناد به روايات پاسخ مي دهد. آن گاه براي رفع استبعاد از غايب شدن حضرت مهدى(ع)
به غايب شدن پيامبر(ص) در شعب ابي طالب.
غايب شدن حضرت يوسف، موسى، يونس، اصحاب كهف و... استشهاد مي
كند و براي طبيعي جلوه دادن طول عمر حضرت، عمر طولاني حضرت نوح، خضر و... را گواه
مي آورد.
و به اين نكته تأكيد مي ورزد كه طولاني كردن عمر افراد براي
خداوند توانا، كار مشكلي نيست و او بر هر كاري تواناست و مي تواند به افراد عمر
طولاني ببخشد و آنان را ساليان سال زنده نگهدارد، چنانكه اهل بهشت، در بهشت جوان
مي مانند و پير نمي شوند.
در مورد فلسفه غيبت، ترس از كشته شدن را يادآور مي شود و
درباره فايده غيبت مي نويسد:.
(وجود حضرت، لطفي است و تصرف وي در امور، لطفي ديگر. خدا به
وسيله امام، لطف خويش را به انسانها مي رساند. فردي را كه براي اداره جامعه لازم
است، آفريده و حجت را بر مردم تمام كرده، تا اگر خواستند از وجودش بهره ببرند، حجت
را بر آنان تمام كرده است. مردم هستند كه اسباب ترس و غيبت را فراهم ساخته اند. از
جانب خداوند، فيض، كامل است، قابليت قابل شرط است.).
اين كتاب، تا كنون، بارها به چاپ رسيده: نخستين بار در
تبريز، چاپ سنگى، سال 1323 ه. ق. چاپ دوّم در نجف در قم و تهران بارها اُفست شده
است.
از آن جا كه چاپهاي پيشين اشتباه بسيار داشته و در مواردي
افتادگى، محققان محترم كتاب بر آن مي شوند، چاپ تصحيح و تحقيق شده اي از اين اثر
ارزشمند، عرضه بدارند. از اين روي متن آن را، با نسخه آستان قدس رضوى، كتابخانه
مدرسه فيضيه، كتابخانه آيت اللّه مرعشي نجفي كه اصل نسخه نجف است، مقابله مي كنند
و به گونه اي مطلوب و در خور، به بازار دانش عرضه مي دارند.