نوشته: محمد بن محمدبن نعمان عكبرى، معروف به شيخ مفيد.
تحقيق: مؤسسه آل البيت لاحياء التراث، قم.
ناشر: كنگره هزاره شيخ مفيد.
شمار صفحه ها: ج363:1،ج2: 652.
شيخ مفيد از بزرگان فقهاي شيعه در سده هاي چهارم و پنجم
هجري است.(7) وى، در سال 336 ه . ق. در روستايي به نام عُكبرا ديده به جهان گشود.
پدرش از مردم بصره و مدتي در شهر واسط، معلم بوده و سپس به عُكبرا آمده و در همان
جا ساكن شده است.
پدر، او را به بغداد مي برد، تا به كسب دانش پردازد. او، پس
از مدتي به محضر بزرگاني چون: شيخ صدوق، محمد بن جنيد اسكافى، ابو علي صولى،
ابوغالب رازى، ابن قولويه قمي و(8)... راه مي يابد و از آنان بهره مي گيرد با
استعداد و هوش فوق العاده اي كه داشته، خيلي زود به مقامهاي عالي علمي نائل مي
آيد.
در كرخ بغداد، كرسي درسي پايه گذاري كرد و شاگرداني چون:
سيد مرتضي علم الهدى، سيد رضى، نجاشى، شيخ طوسى، ابن حمزه، و... را پرورش داد(9)
كه بعدها هر يك، از ناموران بزرگ جهان اسلام شدند و مايه فخر تشيّع.
يافعي درباره شخصيت علمي وي مي نويسد:.
(او، عالم شيعه و
صاحب نوشته هاي بسيار و شيخ و پيشواي آنان است. به ابن معلم و مفيد معروف بود.
در كلام، فقه و جدل، بسيار زبردست بود و با پيروان همه
مذاهب، با جلالت و عظمت، مناظره مي كرد.)(10).
شيخ مفيد، در سال 413 ه. ق. در بغداد، ديده از جهان فروبست.
تشييع با شكوهي از جنازه وي انجام شد و در ميدان اُشنان، مردم ، به امامت شاگرد
برجسته اش، سيد مرتضى، بر او نماز گزاردند و در منزلش، دفن گرديد و پس از چند سال،
به قبرستان قريش انتقال يافت و در جوار ابو جعفر(ع) دفن گرديد(11).
از وى، آثار ارزشمندي به جاي مانده كه نجاشي هفتاد و هشت
اثر نام مي برد. شمار زيادي از آثار شيخ، در باب معارف اسلامي و امامت است(12) از
جمله نوشته هاي ارزشمند وى، كتاب الارشاد في معرفة حجج اللّه علي العباد است.
اين اثر، مجموعه بسيار گرانبهايي است كه به زندگاني امامان
شيعه، از ابعاد گوناگون پرداخته شده است.
اين اثر در دو جزء تنظيم شده: جزء اول به حيات امام على(ع)
اختصاص دارد و جزء دوّم به زندگاني ديگر ائمه(ع).
و بخش پايان كتاب (از صفحه 339 تا آخر) ويژه امام مهدى(عج)
است.
در اين بخش، پس از بيان نام، كنيه و ولادت حضرت مهدى، به
دلائل عقلي بر وجود امام معصوم اشاره مي شود، سپس سخنان پيامبر(ص) درباره غيبت و
قيام حضرت كه از سوي شيعه و سنى، پذيرفته شده اند و احاديث امامان معصوم(ع) آورده
مي شود. آن گاه نويسنده محترم، با بهره گيري از آيات قرآن و روايات پيشوايان دين،
ويژگيهاي حضرت مهدى(عج)را بر مي شمرد و از بشارت پيامبر(ص) به ظهور حضرت در آخر
الزمان ياد مي كند.
مطالب اساسي اين بخش از كتاب، به شرح زير مي پردازد:.
ادله عقلي و نقلي بر امامت امام عصر(عج).
رواياتي كه درباره حضرت مهدى(عج) رسيده است.
اشخاصي كه به فيض ملاقات و زيارت حضرت نائل آمده اند.
برخي كرامات و معجزات حضرت در عصر غيبت.
نشانهاي ظهور و حوادثي كه پيش از ظهور حضرت، رخ خواهد داد.
سال، روز و محل قيام.
چگونگي گردآوري سپاه و مأموريت آنان.
مسير حركت.
مدت امامت و حكومت.
جرياناتي كه در آن روزگار رخ مي دهد.
وضعيت زمين و مردم در آن عصر.
ويژگيهاي جمال، شمايل، شيوه رفتار سيره اخلاقي و عملي حضرت
مهدى(عج) به گونه بسيار محققانه، براساس منابع متقن و ديدگاههاي مستدل عقلي و
نقلى.