خداي سبحان پس از آنكه شرط ورود به محضر رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) را اذن و دعوت آن حضرت بيان كرده: "يا أيّها الّذين امنوا لا تدخلوا بيوت النّبي إلاّ أن يؤذن لكم... إذا دعيتم فادخلوا..."1، از آنجا كه مجلس آن حضرت، مجلس علم و حكمت است، نه محفل بزم و اُنس، تشرّفيافتگان به محضر نوراني پيامبر گرامي(صلي الله عليه و آله و سلم) را از اعمال، سخنان، افكار و خاطراتي كه آن حضرت را ميرنجاند نهي فرموده است: "... ولا مستأنسين لحديث إنّ ذلكم كان يؤذي النّبي"2. توضيح بيشتر دربارهي اين آيه در فصل بعد خواهد آمد.
قرآن كريم در آيات ديگري نيز، مؤمنان را امر به مراعات ادب حضور پيامبر گرامي(صلي الله عليه و آله و سلم) كرده، ميفرمايد: اي كساني كه ايمان آوردهايد! در پيشگاه رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم)، صدايتان را از صداي آن حضرت بلندتر نكنيد: "يا أيّها الّذين امنوا لا ترفعوا أصواتكم فوق صوت النّبي"3. از آنجا كه زندگي ومرگ پيامبر يكسان است، اكنون نيز كساني كه به حرم آن حضرت مشرف ميشوند، بايد ادب حضور رسول گرامي(صلي الله عليه و آله و سلم) را مراعات كنند. اصولاً انسان وزين با صداي بلند سخن نميگويد، مگر ضرورتي آن را ايجاب كند.
خداوند در پايان اين آيه تهديد ميكند كه اگر ادب محضر رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) را مراعات نكنيد، ممكن است اعمالتان حبط و باطل شود: "ولاتجهروا له بالقول كجهر بعضكم لبعض أن تحبط أعمالكم وأنتم لاتشعرون"4؛ چنانكه مراعات ادب مذكور، نشاني از تقواي دل بوده و غفران و پاداش الهي را به دنبال دارد: "إنّ الّذين يغضّون أصواتهم عند رسول الله أولئك الّذين امتحن الله قلوبهم للتقوي لهم مغفرة وأجر عظيم"5. امتحان تقواي دل و پيروز شدن در اين آزمون، از پرافتخارترين كمالهاي انساني است.
آنگاه در ادامه ميفرمايد: كساني كه ادب حضور پيامبر را، كه شعار رسمي اسلام است، محترم نميشمارند و از راه دور و با صداي بلند با پيامبر سخن ميگويند، از خِرَد برخوردار نيستند. بهتر آن بود كه اينان انتظار ميكشيدند تا تو(رسول گرامي(صلي الله عليه و آله و سلم)) از منزل بيرون آيي آنگاه از نزديك مطالب خود را بيان كنند: "إنّ الّذين ينادونك من وراء الحجرات أكثرهم لا يعقلون* ولو أنّهم صبروا حتي تخرج إليهم لكان خيراً لهم والله غفور رحيم"6.
بر اساس آيات مذكور و نيز برخي آيات ديگر، مانند: "إنّا أرسلناك شاهداً ومبشراً ونذيراً* لتؤمنوا بالله ورسوله وتعزروه وتوقّروه"7، تجليل از پيامبر گرامي(صلي الله عليه و آله و سلم) به عنوان يك شعار اسلامي، هميشه ـدر زمان حيات آن حضرت و پس از آنـ زنده است؛ زيرا مقام رسالت رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) همواره زنده است. از اينرو نقل شده كه روزي منصور دوانيقي در مسجدالنّبي با مالك(رئيس فرقهي مالكيهي اهل سنّت) به مناظره پرداخت. در اثناي گفتگو مالك به وي گفت: خداي سبحان مسلمانان را به آداب الهي مؤدّب كرد و فرمود: صدايتان را از صداي پيامبر بلندتر نكنيد و كساني را كه در حضور وي به آرامي سخن ميگفتند، ستود و آنان كه آن حضرت را با صداي بلند و از پشت حجره صدا ميزدند، مذمت كرده است8 وروشن است همان گونه كه احترام پيامبر در حال حياتش لازم است، در حال ممات نيز واجب است9. البته بعضي از علماي اهل سنّت، مانند مالك و ابوحنيفه، به بركت شاگردي اهلبيت(عليهم السلام) و معاشرت با آنان، توفيق آشنايي با معارف عميق بعضي از آيات بهره آنها شد كه داستان مذكور از اين قبيل است10.
نكته شايان ذكر اينكه، آنچه دربارهي حرمت پيشگاه و بارگاه رسول اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) بيان شد، دربارهي جانشينان معصوم و ذريه طيبهي آن حضرت(سلام الله عليهم أجمعين) نيز صادق است. گرچه حضرت رسول(صلي الله عليه و آله و سلم) را كرامتي ويژه است.
--------------------------------------------------------------------------------
1 ـ سورهي احزاب، آيهي 53.
2 ـ همان.
3 ـ سورهي حجرات، آيهي 2.
4 ـ سورهي حجرات، آيهي 2.
5 ـ سورهي حجرات، آيهي 3.
6 ـ سورهي حجرات، آيات 4 ـ 5.
7 ـ سورهي فتح، آيات 8 ـ 9.
8 ـ سورهي حجرات، آيات 2 ـ 4.
9 ـ بحار، ج 17، ص 32.
10 ـ شرح نهج البلاغه ابنابيالحديد، ج 1، ص17ـ20.
مأخذ: (صهباي حج، ص 503)
آيت الله جوادي آملي
پايگاه اطلاع رساني اسراء