نائب رئیس انجمن علمی حقوق کودک ایران گفت: در کشورمان از حیث قوانین و مقررات، سازوکار‌های لازم تقنینی تدارک دیده شده است و مشکلی در این زمینه نداریم؛ بنابراین کودک‌آزاری و خشونت علیه کودکان از سوی هر کسی، حتی از سوی والدین انجام شود، جرم و قابل مجازات است.
عباسیویژگی مشترک تمام قوانین و مقررات راجع به حقوق کودکان این است که به کودک از نظر جسمی و روحی آسیب وارد نشود و برای رشد و تکامل وی ضروری باشد. به موجب کنوانسیون حقوق کودک و اعلامیه جهانی حقوق کودک، والدین و یا قیم قانونی، مسئولیت عمده را در مورد رشد و پیشرفت کودک به عهده دارند و اساسی‌ترین مسئله آن‌ها حفظ منافع عالیه کودک است.
جمهوری اسلامی ایران با تصویب پیمان‌نامه حقوق کودک، خود را به اجرای مفاد آن جز در مواردی که با شرع و قوانین کشور در تعارض باشد، متعهد دانسته است؛ بنابراین قوانین لازم برای حمایت از کودکان و نوجوانان در کشورمان وجود دارد و آنچه لازم است، آگاهی جامعه نسبت به این حقوق است تا این گروه از جامعه، مورد تکریم قرار گیرد و حقوق همه‌جانبه آن‌ها تحقق یابد.
کمابیش در خبر‌ها و جراید می‌شنویم که کودکی مورد آزار و اذیت والدین خود و یا دیگران قرار گرفته است، کودکی که توانایی دفاع از خود را ندارد و قانون و جامعه می‌تواند بهترین حامی او باشد. اگر جامعه ما این آگاهی را کسب کند، وقتی کودکی را در حال آزار و اذیت می‌بیند، می‌تواند اقداماتی را در جهت دفاع از کودک انجام دهد.
خبرگزاری ایکنا بنابر رسالت خود در راستای آگاهی‌بخشی به جامعه، اقدام به معرفی و تبیین بایسته‌های حفظ حقوق کودکان کرده است؛ چراکه بسیاری از والدین نسبت به این مسائل آگاهی اندکی داشته و خودشان، باعث آسیب به فرزندانشان می‌شوند. در همین راستا خبرگزاری ایکنا با محمود عباسی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران، نایب رئیس انجمن علمی حقوق کودک ایران و رئیس اندیشکده بین‌المللی کرامت انسانی گفت‌وگو کرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ چطور می‌شود، کودکان را تکریم کرد؟ آیا کنوانسیون حقوق کودک توانسته این تکریم را به جا بیاورد؟
خوشبختانه ایران هم در سال ۱۳۷۲ به کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل پیوسته است، در واقع این کنوانسیون به موجب ماده ۹ قانون مدنی در حکم قانون است. یعنی به مثابه قانون باید مفاد این کنوانسیون را رعایت کنیم و حتی دستگاه ناظر برای آن تدارک دیده شده است که باید این مسائل را مدیریت کند و آن، مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل در ایران است که در وزارت دادگستری مستقر است.
در کنوانسیون برای حمایت همه‌جانبه و به ویژه جلوگیری از خشونت علیه کودکان و آزار و اذیت آن‌ها تدابیری اندیشیده شده است که در حکم قانون است و باید رعایت شود و هم اینکه معمولاً دولت‌ها برای اینکه این کنوانسیون‌های بین‌المللی ضمانت اجرایی و قانونی دقیقی داشته باشند، این گونه رفتار‌ها را جرم‌انگاری می‌کنند و خوشبختانه در این زمینه در سال ۱۳۹۹ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که قانون جامع و کاملی است و همه جوانب این موضوع را مورد توجه قرار داده و تعریف کرده است.
در این قانون، کودک‌آزاری و خشونت علیه کودکان تبیین شده و برای اولین بار واژگان و اصطلاحاتی که در کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل به کار برده شده، تعریف شده است و قانونگذار یک گام اساسی در این زمینه برداشته است.
ایکنا ـ ضمانت اجرایی این قانون به چه صورت است؟
در کشورمان از حیث قوانین و مقررات، سازوکار‌های لازم تقنینی تدارک دیده شده است و مشکلی در این زمینه نداریم؛ بنابراین کودک‌آزاری و خشونت علیه کودکان از سوی هر کسی حتی از سوی والدین انجام شود، جرم و قابل مجازات است. اما اینکه ساز و کار اجرایی آن چگونه است، خوشبختانه در این زمینه هم سازوکار‌های لازم تدبیر و حدود ۵ هزار مرکز فوریت‌های اجتماعی از سوی سازمان بهزیستی راه‌اندازی شده است. این مراکز با شماره ۱۲۳ قابل دسترسی هستند و به محض اینکه کسی متوجه شود کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته است، باید به این شماره اعلام کند و این تماس می‌تواند از سوی کودکان و والدین هم انجام شود و مرکز فوریت‌های اجتماعی را در جریان اتفاق رخ داده قرار دهند تا در صحنه حاضر شوند و موضوع را دنبال کنند.
ضمانت اجرایی قضایی و قانونی دیگری که برای تحقق این موضوع در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان پیش‌بینی شده است، ایجاد کمیته حمایت قضایی از کودکان در دادگستری‌های سراسر کشور است و همینطور یک واحد ویژه در دادسرا‌های عمومی و انقلاب کشور در زمینه کودکان ایجاد شده است؛ بنابراین قوه قضاییه، سازمان بهزیستی و وزارت دادگستری همیشه و همواره در صحنه هستند و این مسائل، تعطیل‌بردار نیست و به محض اینکه جرمی محقق شود و کسی متوجه شود که چنین اتفاقی افتاده است، باید به یکی از این مراکز اعلام کنند که مرکز فوریت‌های اجتماعی، مهمترین و اساسی‌ترین مرکز با آسانترین دسترسی است که بلافاصله مددکاران اجتماعی در صحنه حاضر می‌شوند و برای حمایت از کودکان آسیبدیده اقدامات لازم را انجام می‌دهند.
ایکنا ـ با توجه به اینکه نگهداری و حفظ امنیت کودک جزء حقوق اولیه اوست؛ اگر کودکی از این حق محروم باشد، قانون چگونه حمایت می‌کند؟
رویکرد قانونگذار حمایتی است و طبیعی است که کسی بهتر از والدین نمی‌تواند از آن‌ها حمایت کند، اما اگر کودکی در یکی از خانواده‌های ناهنجار، خانواده‌هایی که در آن‌ها مواد مخدر مصرف می‌شود، خانواده‌های لاابالی و ... مورد آزار و اذیت باشد و محکمه دادگاه به این نتیجه برسد که پدر یا مادر صلاحیت نگهداری و حضانت از فرزند را ندارند، قاضی می‌تواند در این شرایط دستور دهد که کودک در اختیار شبه خانواده‌ها قرار گیرد که در مراکز خاصی که سازمان بهزیستی پیش‌بینی کرده است، نگهداری شوند.
البته رسالت مددکاران اجتماعی سنگین است و آن‌ها می‌توانند نقش محوری و اساسی داشته باشند و در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و حمایت از خانواده، به مددکاران اجتماعی اختیارات ویژه‌ای داده شده است و حتی نظرات آن‌ها صائب است و قاضی نباید فقط به تشخیص خود عمل کند و باید به نظرات آن‌ها ترتیب اثر دهد و حتماً نظر مشورتی آن‌ها را بگیرد که صلاح است این کودک به خانواده برگردد یا برنگردد.
ایکنا ـ در این راستا نمی‌توان ناآگاهی جامعه نسبت به حقوق کودکان را نادیده گرفت. به یقین بسیاری از افراد جامعه نسبت به اینکه مرکز فوریت‌های اجتماعی وجود دارد و افراد می‌توانند با شماره ۱۲۳ تماس بگیرند بی‌اطلاع هستند و مطمئناً افرادی می‌توانند در بسیاری از موارد کمک کننده باشند و قبل از اینکه رخداد‌های بدی را شاهد باشیم، به موقع پیشگیری شود. این را هم یادآور شویم که کودکان فقط در محیط خانواده نیستند و ممکن است در خارج از خانه مورد اذیت قرار بگیرند و همه جامعه باید بدانند که در چنین مواقعی چه رفتاری از خود نشان دهند. دیدگاهتان در این زمینه چیست؟
دقیقاً این مسئله نیاز به فرهنگسازی دارد و نقش و رسالت رسانه‌ها در این زمینه سنگین است و رسانه‌ها باید اطلاع‌رسانی کنند. رسانه ملی باید مردم را در جریان قرار دهد و مردم باید از این حداقل‌ها باخبر باشند. صدا و سیما در طول شبانه‌روز، بیشتر از برنامه‌های محتوایی، تبلیغات بازرگانی پخش می‌کند و حداقل‌هایی که مردم نیاز دارند را آموزش نمی‌دهد. رسانه ملی، دانشگاه ملی است و رسالت سنگین آن آموزش این حداقل‌ها به مردم است و کودکان و سایر افراد جامعه باید نسبت به آن مطلع باشند و آموزش‌های خودمراقبتی به کودکان داده شود و بدانند که در مواقع حساس و بحرانی که خطری آن‌ها را تهدید می‌کند، چه باید بکنند، به کجا پناه ببرند و با چه کسی تماس بگیرند. این‌ها نکاتی است که باید آموزش داده شود.
گفت‌وگو از سمیه قربانی