امروزه که برج‌ها و آپارتمان‌ها جای خانه‌های قدیمی حیاط‌دار را گرفته است، باید بیشتر هوای همسایگان خود را داشته و رسم همسایگی را رعایت کنیم و در این راستا به آموزه‌های قرآنی پناه ببریم.
رسم همسایگیحضرت سیدالشهدا(ع)، درس آموخته مکتب اخلاقی پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) است و یکی از بهترین عرصه‌هایی که رفتار امام حسین(ع) در آن تبلور یافته، واقعه عاشوراست که از حرکت امام از مدینه آغاز شده و تا ظهر روز عاشورا و شهادت امام (ع) استمرار یافت. حسین(ع)، حتی در جریان قیام علیه ظلم، اصول اخلاقی را در برابر دشمن زیر پا نگذاشت و عاشورای او با همه ابعادی که دارد، جلوه‌گاه مکارم اخلاقی است.
اقامه عزا برای حسین(ع) باعث زنده شدن مکتب حسینی می‌شود، اما عزاداری صرف و گریه بر مصیبت‌های این خاندان کافی نیست و باید سیره و سلوک آن حضرت و یارانش در رفتارمان تجلی یابد. خبرگزاری ایکنا بنابر رسالت تبلیغی خود درصدد است، طی ماه محرم به برخی از مکارم اخلاقی که در سیره و سنت امام حسین(ع) تبلور داشته است، بپردازد تا با آگاهی بیشتر و با عشق به حسین(ع) بیش از پیش از اخلاق و تعالیم مورد تأکید آن حضرت بهره ببریم. در این یادداشت به موضوع «همسایه‌داری» می‌پردازیم.
اهتمام به همسایه و همسایه‌داری در دین اسلام مورد سفارش زیادی بوده و نه تنها قرآن کریم نیز بر این مسئله تأکید کرده، بلکه روایات فراوان از ائمه معصومین(ع) نیز آمده است. خداوند درآیه ۳۶ سوره نسا در زمینه نیکی و احسان به همسایه می‌فرماید؛ «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَبِذِی الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ؛ و خدا را بپرستید، و چیزی را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه نزدیک و همسایه دور نیکی کنید.»
در این آیه نیکی به همسایه در ردیف نیکی به پدر و مادر قرار گرفته، همچنین به نیکی بر همسایه دور و نزدیک تأکید شده است که نشان از اهمیت این موضوع دارد. شاید در عرف، همسایه، فقط همسایه دیوار به دیوار تلقی شود، اما وقتی همسایه دور هم در این آیه بیان شده است، بنابراین احسان و مراعات همسایه ابعاد وسیعتری به خود می‌گیرد و می‌تواند همنوعان را هم شامل شود.
امروزه، روابط عاطفی و انسانی به قدری تضعیف شده که حتی از همسایه نزدیک هم خبر نداریم و شاید با وجود چند سال همسایگی، اسم همسایه را هم ندانیم و این مسائل زمانی تأسف‌بارتر می‌شود که همسایه‌ها در یک آپارتمان همدیگر را نمی‌شناسند، چه برسد به اینکه بخواهند به آنها نیکی کنند و یا از حالشان باخبر باشند. آنچه از بیانات ائمه معصومین(ع) برمی‌آید، این است که رفت و آمد و رسیدگی، احوالپرسی، دلجویی، یاری، عیادت، انفاق، رفع نیاز و همدردی و ... از جمله وظایف و آداب همسایه‌داری است. همچنین باید از تجسس، بدگویی، ظلم، اذیت کردن با سرو صدا و دعوا و ... پرهیز کرده و به حریم خصوصی و شخصی آنها احترام بگذاریم.
شاید تا وقتی همسایه بد نداشته باشیم، قدر نعمت ارزشمند همسایه خوب را ندانیم. از این جهت است که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید؛ «با همسایه‌ات نیکو همسایه‌داری کن، تا مؤمن باشی» و یا درباره آزار نرساندن به همسایه می‌فرماید؛ «کسی که ایمان به خدا و روز آخر(قیامت) دارد، همسایه‌اش را آزار ندهد.» و امام رضا(ع) چه نیک فرموده است: «از ما نیست کسی که همسایه‌اش از شر او در امان نباشد.» بنابراین باید متوجه باشیم که فقط اعمال عبادی و فردی نیست که می‌تواند انسان را بهشتی کند، بلکه باید در کنار آن روابط اجتماعی سالم نیز داشت که یکی از آنها رضایت همسایه است.
امروزه که برج‌ها و آپارتمان‌ها جای خانه‌های قدیمی حیاط‌دار را گرفته است، باید بیشتر هوای همسایگان خود را داشته باشیم و البته هم نیاز بیشتری به آموزه‌ها و معارف قرآنی توصیه شده در این زمینه داریم. اما متأسفانه بسیاری از این آموزه‌ها در سبک زندگی جدید و آپارتمان‌نشینی گم شده و در رفتارمان تجلی پیدا نکرده است.
پیامبر اکرم(ص) درباره حقوق همسایه فرموده‌اند؛ «همسایگان سه گروه هستند، همسایه‌ای که یک حق دارد که این گروه از همه، حقشان کمتر است، و همسایه‌ای که دو حق دارد و همسایه‌ای که سه حق دارد. اما کسی که یک حق دارد، همسایه مشرکی است که از بستگان انسان نیست. برای او فقط حق همجواری است و، اما کسی که دو حق دارد، همسایه مسلمان است که حق اسلام و حق همسایگی دارد و، اما کسی که سه حق دارد، همسایه مسلمان خویشاوند است که حق اسلام و مسلمان بودن و حق همسایگی و حق خویشاوندی دارد.»
همه این توصیه‌ها و سفارش‌ها به اندازه‌ای اهمیت دارد که در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان، در پای منبر، برنامه‌های رسانه ملی و رادیو و تلویزیون و ... جای گیرد و به همگان آگاهی داده شود، چرا که به نظر می‌رسد بهترین اقدام در این زمینه آگاه کردن افراد به حقوقی است که درشرع و قانون ذکر شده و با اجرای آن حقوق، همسایگان از آزار یکدیگر در امان خواهند بود.
امام حسین(ع) چه زیبا فرموده است؛ «همسایگی، گونه‌ای خویشاوندی است»، پس به عشق حسین(ع) همسایه خوب باشیم.
ایکنا