زهره‌سادات نبوی تصریح کرد: علامه طباطبایی دنیاانگاری تحقق حیات طیبه را پذیرفته است و آن را به برزخ و آخرت پاس نمی‌دهد.
 علامه طباطبایی تحقق حیات طیبه در دنیا را ثابت کرده استبه گزارش ایکنا، زهره‌سادات نبوی، استادیار معارف اسلامی دانشگاه پیام‌نور تهران، ۱۷ تیرماه در نشست علمی «حیات طیبه در قرآن با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی» که از سوی انجمن علمی معارف دانشگاه شهید بهشتی و آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند برگزار شد، با اشاره به آیه شریفه «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» گفت: در این آیه شریفه فرموده است که هر زن و مردی که ایمان داشته باشد و عمل صالح انجام دهد ما به او حیات طیبه خواهیم بخشید.

استادیار معارف اسلامی دانشگاه پیام‌نور تهران ادامه داد: ما در زندگی کارهایی انجام می‌دهیم که مراتب مختلف از پایین تا بالا دارد، آیه بر ایمان همراه عمل صالح تأکید دارد، بنابراین اینکه برخی می‌گویند دلت پاک باشد حرف درستی نیست زیرا ایمان باید همراه عمل صالح وعمل صالح با ایمان همراه باشد. آیه تأکید دارد هر کسی در هر مرتبه‌ای ایمان وعمل صالح داشته باشد، من بهترین جزا و پاداش را به او خواهم داد.

وی با اشاره به مفهوم حیات و طیبه، افزود: در قرآن کریم حیات گیاهی و حیوانی و حیات انسانی و عقلانی و ... به عنوان مراتب حیات مورد توجه قرار گرفته است. از جمله در آیه شریفه لا اله الا هو الحی القیوم، قدمت لحیاتی. طیبه هم به معنای پاک و حلال و امثال آن است.  بلد طیبه و خاک طیبه و مسکن طیب، خوردنی‌های طیب و طیبه در قرآن کریم به کار رفته است.

نبوی با اشاره به معنای حیات طیبه، بیان کرد: در مقایسه تاریخی، حیات طیبه به معنای زندگی نیکو و پاکیزه و... در گذشته بیشتر در تفاسیر کاربرد داشت؛ به عبارتی حیات طیبه حیاتی است که فرد هیچ گونه نگرانی، رنج، گرفتاری، اضطراب، افسردگی و ... ندارد. مثلاً برخی تفاسیر اصلاً به آیه ۹۷ سوره نحل و حیات طیبه نپرداخته‌اند یا برخی آیه را تفسیر کرده‌اند ولی وارد عمق مفهومی حیات طیبه نشده‌اند.
دو تعریف از حیات طیبه

استادیار معارف اسلامی دانشگاه پیام‌نور تهران با بیان اینکه دو تعریف از حیات طیبه ارائه شد، گفت: اولین تعریف، تحت‌اللفظی و دیگری رویکرد مفهومی است. از بین ۱۴۴ تفسیری که بنده مورد تحقیق قرار داده‌ام با قاطعیت می‌گویم، فقط سه مفسر یعنی بانوامین اصفهانی، ابن عربی و علامه طباطبایی بحث حیات طیبه را مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌اند و رویکرد متفاوتی از سایر مفسران دارند.

وی با بیان اینکه از منظر این بزرگواران، طیبه، وصف حقیقی برای حیات است نه مجازی یعنی خود زندگی پاکیزه است نه وصف آن، تصریح کرد: مزیت حقیقی‌انگاری حیات طیبه ما را به این نتیجه می‌رساند که زندگی بدون غم و اندوه و اضطراب و فشار روانی و افسردگی و دلهره و ... خیلی زیباست و این نتیجه ایمان و عمل صالح در کنار یکدیگر است. الان گفته می‌شود، قرن، قرن افسردگی است و افراد زیادی با این معضل مواجهند لذا ممکن است این سؤال پیش آید که مگر خدا، انسان را در رنج و سختی نیافرید و با این وجود مگر ممکن است نظام تربیتی برای انسان تعریف شود که دچار سختی، نگرانی، اضطراب و ... نشود؟ آیا چنین چیزی ممکن است؟ اصلاً انسان در «کبد» یعنی سختی آفریده شده است و امیرالمؤمنین(ع) فرمودند دنیا دو روز است و یک روز با تو و روز دیگر علیه تو است.

نبوی افزود: نظام فکری قرآن نمی‌گوید رنج و سختی و گرفتاری و اضطراب وجود ندارد و من صورت مسئله را پاک نمی‌کنم بلکه من تو را چنان می‌سازم و تربیت می‌کنم که با وجود همه اینها، گرفتار افسردگی نشوی و همیشه راضی باشی. انسان وقتی بداند خالقش برای او این برنامه را چیده است به رضایت و اطمینان می‌رسد و خدا فرموده است تو اهل ایمان و عمل صالح باش بقیه با من. افوض امری الی الله.

استاد دانشگاه پیام نور با اشاره به چند نظریه پیرامون حیات طیبه، اضافه کرد: برخی از مفسران گفته‌اند حیات طیبه در دنیا امکان‌پذیر نیست زیرا حیات طیبه، زندگی است که در آن همه چیز خوب باشد و این ممکن نیست. برخی گفته‌اند ظرف تحقق حیات طیبه بزرخ و قیامت است؛ گروهی هم معتقدند که ظرف حیات طیبه هم دنیا و هم آخرت است. علامه طباطبایی از کسانی است که به حیات طیبه در دنیا تأکید زیادی دارد و آن را به معنای تغییر در ذات و جوهره زندگی انسان مؤمن می‌داند.
تحقق حیات طیبه در دنیا ممکن است

استاد دانشگاه پیام نور با تأکید بر اینکه بنده معتقدم حیات طیبه هم در دنیا و هم در آخرت می‌تواند ایجاد شود و این دو در تضاد با هم نیستند، افزود: دنیا مزرعه آخرت است و حیات طیبه در دنیا انسان را به حیات طیبه در آخرت هم سوق می‌دهد. برخی حیات طیبه را قناعت معنا کرده‌اند و فرموده‌اند انسانی که دنبال مادیات باشد و به آنچه دارد قانع نباشد از حیات طیبه دور است؛ برخی هم رضا به رضای الهی بودن را مصداق آن برشمرده‌اند.

نبوی با بیان اینکه برخی مفسران، رزق روزانه را حیات طیبه می‌دانند، تصریح کرد: برخی گفته‌اند آثار حیات طیبه، طاعات الهی است و اینکه انسان در هر حالتی عبادت خدا را به جا بیاورد.

استاد دانشگاه پیام نور با اشاره به شاخص‌های حیات طیبه، اظهار کرد: خیر دنیا و آخرت، حلم و پایداری و استقامت در برابر مشکلات و ... از شاخصه‌های حیات طیبه محسوب می‌شود. البته مناقشه اصلی درباره آیه مورد بحث این است که آیا حیات طیبه که در آیه بحث شده است، تغییر در زندگی فعلی مؤمنی که ایمان و عمل صالح دارد ایجاد می‌کند یا روند این حیات را تداوم می‌دهد و زندگی او بدون تحول جوهری، زیباتر می‌شود. ادعای ما این است که حیات طیبه زندگی، پایان‌یافتن زندگی سابق و شروع زندگی جدید است.

نبوی با بیان اینکه درک عمومی از این مسئله سخت است، افزود: در آیه «لنحیینه» استفاده شده است در حالی که خداوند می‌توانست از واژه «لنجعلنه و لنسیرنه» استفاده کند. اگر بگوییم لنحیینه، مجاز و به معنای لنجعلنه نیست یعنی حیاتی که کاملاً جدید و با خصوصیاتی متفاوت از حیات قبل است به همین دلیل برخی استبعاد کرده و می‌گویند اگر این را بپذیریم دنیا ظرف تحقق آن نیست. برخی می‌گویند لنحیینه معنای حقیقی دارد ولی ظرف تحقق آن در آخرت است.

وی ادامه داد: اگر حیات طیبه را فقط مخصوص آخرت بدانیم، بر اساس قاعده فصاحت و بلاغت قرآن، این لفظ با بخش انتهایی آیه سازگاری زیادی ندارد. علامه طباطبایی در بین دو نظریه یعنی رد تحول جوهری و پذیرش تحول جوهری با ظرف تحقق در آخرت، راه سومی را بیان فرموده است و آن اینکه تحول جوهری رخ می‌دهد و ظرف تحقق آن هم دنیاست.
حیات طیبه از منظر علامه طباطبایی

نبوی با بیان اینکه المیزان به لحاظ محتوا و روشمندی، بی‌نظیر است، اضافه کرد: ایشان می‌فرماید حیات یعنی افاضه زندگی و زندگی ایجاد کردن برای چیزی، بنابراین وقتی سخن از لنحیینه حیات طیبه است یعنی حیاتی جدید و غیر از حیات کنونی او است و در دنیا هم رخ می‌دهد. ایشان می‌گوید فلنحیینه یعنی تحقق زندگی جدید و اینکه ساختار و ذات و اصل زندگی فرد عوض شود و اصلاً قابل مقایسه با زندگی کنونی فرد نباشد. بنابراین علامه دنیاانگاری تحقق حیات طیبه را پذیرفته است و آن را به برزخ و آخرت پاس نمی‌دهد.

وی افزود: علامه معتقد است مؤمن در دنیا حیات طیبه دارد و مستندات وی هم برخی آیات است؛ از جمله آیه ۱۲۲ سوره مبارکه انعام که فرمود: وَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ آيا كسى كه مرده[دل] بود و زنده‌ اش گردانيديم و براى او نورى پديد آورديم تا در پرتو آن در ميان مردم راه برود چون كسى است كه گويى گرفتار در تاريكي‌هاست و از آن بيرون‏ آمدنى نيست اين گونه براى كافران آنچه انجام مى‌دادند، زينت داده شده است. از منظر وی، مؤمن در پرتو ایمان حیات دارد و کافر بر اثر ظلمت وجودی با مرگ ضلالت و گمراهی می‌میرد یعنی کافر، حیات حیوانی دارد.

وی افزود: علامه طباطبایی بر روی کلمه فَأَحْيَيْنَاهُ بررسی کرده و فرموده است مؤمن ولو در حیات نباتی و حیوانی، زندگی دیگری دارد که کافر آن را درک نمی‌کند یعنی ظاهر زندگی آن‌ها شبیه همدیگر است و می‌خورند و می‌خوابند و کار می‌کنند و تولید مثل دارند ولی باطن زندگی آن‌ها با هم تفاوت دارد؛ ایشان فرموده است شعور و اراده مؤمنان و انجام‌دهندگان عمل صالح فوق شعور و اراده افراد بی‌ایمان و کافر است.