هرچند راه حل واحدی برای توقف کامل معضل وسواس جست‌وجوی اخبار بد وجود ندارد، با وجود این روانشناسان مجموعه‌ای از تمرین‌ها و عادات را پیشنهاد می‌کنند که می‌توانند برای کاهش زمانی که برای خواندن اخبار بد صرف می‌شود مؤثر باشند.
به گزارش ایسنا، روزنامه همشهری نوشت: «هر روز اخباری درباره جنگ، تروریسم، جنایت، آلودگی هوا، سیل و آتش‌سوزی‌های گسترده جنگل‌ها و سایر بحران‌ها و به‌خصوص در یک‌سال‌ونیم اخیر خبرهای مربوط به عالم‌گیری کووید-۱۹ در رسانه‌های جهان منتشر می‌شود. از آنجا که بی‌هیچ تردید ماهیت خبر درباره چیزهایی است که واقعا رخ می‌دهند این سؤال مطرح می‌شود که آیا جهان هر روز به سمت بدترشدن گام برمی‌دارد؟ درست است که خبرها درباره رخدادهای پیش‌آمده است اما پیش از پاسخ به این سؤال باید پرسید چرا سرتیتر رسانه‌های جهان همواره به اخبار بد، دلخراش و فجایع اختصاص دارد؛ در حالی که وقایع رخ‌داده می‌توانند مثبت یا منفی باشند؟ در جواب باید گفت که اتفاقات بد به سرعت رخ می‌دهند اما رویدادهای خوب برای ساخته‌شدن به زمان نیاز دارند و از این رو ظهورشان با روند سریع اخبار هماهنگ نیست و بنابراین، جز موارد نادری چون دستاوردهای بزرگ علمی (برای مثال، قدم‌گذاشتن انسان به سطح ماه یا عرضه واکسن ضد کرونا) نمی‌توانند انفجارهای خبری پرسروصدا ایجاد کنند. حال باید پرسید که پیگیری شبانه‌روزی حجم زیادی از اخبار ناخوشایند در رسانه‌های رسمی و غیر رسمی و شیوع اخبار جعلی (Fake News) در شبکه‌های اجتماعی بر مغز مخاطبان چه تأثیری می‌گذارد؟ و مغز ما تا کجا در برابر این قبیل اخبار تاب‌آوری دارد؟
ماهیت اخبار به گونه‌ای است که از طریق نوعی ایراد ذهنی نگاه مردم به جهان را مخدوش کند. پژوهشگرانی که در حوزه سوگیری‌های شناختی مطالعه می‌کنند این ایراد ذهنی را «راه حل دم دستی» می‌نامند. راه حل دم دستی توضیح می‌دهد که مردم احتمال وقوع یا تکرار هر رخداد را بر پایه تعداد دفعاتی که می‌توانند آن را به یاد آورند ارزیابی می‌کنند و نه بر پایه تعداد دفعاتی که آن واقعه رخ می‌دهد و همین راه حل دم دستی می‌تواند موجب خطا در قضاوت مردم شود. برای مثال سقوط هواپیما به سرتیتر اخبار تبدیل می‌شود اما تصادف خودروها که سالانه جان تعداد بیشتری از مردم را می‌گیرد هرگز به انفجار خبری نمی‌انجامد. بنابراین جای شگفتی نیست که بسیاری از مردم پروازهراسی دارند اما کمتر کسی از رانندگی می‌ترسد. مردم توفان‌های معروف آمریکا را که سالانه به مرگ حدود ۵۰ نفر منجر می‌شوند خطرناک‌تر از مرگ در اثر آسم در نظر می‌گیرند که سالانه موجب مرگ بیش از چهار هزار آمریکایی می‌شود و این سوگیری شناختی فقط به این دلیل ساده است که توفان‌ها اخبار بهتری برای تلویزیون هستند.
چرا به اخبار بد علاقه داریم؟
روی اف باومیستر، روانشناس دانشگاه کوئینزلند و همکارانش در پژوهشی نشان دادند که بد از خوب قوی‌تر است و به همین علت «سوگیری منفی» در انسان‌ها پرقدرت‌تر از سوگیری مثبت است. از این رو ما بیشتر به اطلاعات منفی توجه می‌کنیم تا مثبت. از نظر غریزی، سوگیری منفی نوعی واکنش طبیعی برای مقابله با خطرات بالقوه است. اما مشکل از زمانی آغاز می‌شود که صاحبان رسانه برای جلب توجه مخاطبان و افزایش آمار بازدید بی‌آن‌که توجه کنند که این جانبداری منفی در اخبار می‌تواند به بدتر نشان‌دادن جهان از آن چه واقعا هست منجر شود، از این غریزه طبیعی سوء‌استفاده می‌کنند و ما را به پیگیری هر روزه خبرهای بد عادت می‌دهند؛ به طوری که دیگر مصرف خبرهای مثبت برایمان جذابیتی ندارد. زمانی یک گزارشگر محلی از یک وبسایت خبری آنلاین روسی تصمیم گرفت یک روز فقط خبرهای خوب را گزارش کند و در نتیجه، دو-سوم خوانندگانش را از دست داد.
دیگرهراسی و اختلال استرس پساآسیب
نباید این نکته را از یاد برد که دنبال‌کردن اخبار منفی خود با پیامدهایی منفی همراه است. کسانی که اخبار منفی را پیگیری می‌کنند اما نسبت به تحلیل درست یا صحت آنها اطلاع کمی دارند می‌توانند دچار دیگرهراسی شوند. نتایج یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۶ نشان داد که اکثریت آمریکایی‌ها اخبار مربوط به داعش را از نزدیک دنبال می‌کنند و ۷۷ درصد آنها معتقدند که فعالیت داعش در سوریه و عراق تهدیدی جدی برای بقای ایالات متحده آمریکاست؛ در حالی که این باور چیزی جز توهم نیست. بنا بر این جای شگفتی ندارد که مصرف‌کنندگان اخبار منفی بیش از سایر افراد دچار اضطراب، بدخلقی، درماندگی، بی‌خوابی، افسردگی، تحقیر و خصومت نسبت به دیگران و تصور نادرست از خطر می‌شوند و در برخی موارد در نهایت به طور کامل از خبرها دوری می‌کنند. یکی از موارد مهمی که طی یک‌سال‌ونیم اخیر به اخبار روزمره منفی تبدیل شده است کووید-۱۹ است. تابستان سال گذشته و چند ماه پس از آغاز این عالم‌گیری در نظر سنجی مؤسسه Digital Third Coast آمریکا، ۶۸درصد مردم اظهار داشتند که اخبار مربوط به عالم‌گیری اضطراب را در آنها تشدید کرده است. به ترتیب ۶۵درصد و ۶۷درصد از پاسخ‌دهندگان گفتند که احساس می‌کنند در اخبار منفی غرق شده‌اند یا با این دست اخبار از نظر روحی نابود شده‌اند. ۵۷درصد هم پاسخ دادند که برای فرار از این احساسات ناخوشایند پیگیری اخبار را به طور کامل ترک کرده‌اند.
نتایج پژوهش دانشمندان مدرسه علوم‌شناختی و رایانه‌ای دانشگاه ساسکس انگلستان نشان می‌دهد که اخبار منفی قادرند به‌شدت بر روان انسان تأثیر بگذارند و احساس ناامیدی، عصبانیت و ترس را ایجاد کنند. به طوری که شرکت‌کنندگان در این پژوهش پس از فقط ۱۴ دقیقه تماشای اخبار منفی تلویزیون، حالات اضطراب و غم را نشان دادند. همچنین موضوعات منفی خبرها می‌تواند نگرانی‌های مربوط به زندگی شخصی افراد را تشدید کند حتی اگر زندگی آنها با محتوای آن خبر منفی هیچ ارتباط مستقیمی نداشته باشد.
در این میان، شبکه‌های اجتماعی در بروز این اضطراب نقش مهم‌تری ایفا می‌کنند. برای مثال در وضعیت بحرانی آشکاری مانند عالم‌گیری کنونی، اخباری که از طریق رسانه‌های یک‌سویه‌ای چون روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون منتشر می‌شوند و از نظر درستی، اعتبار بیشتری دارند کمتر از اخباری که در اینترنت پخش می‌شوند مضر به نظر می‌رسند. محققان مرکز پژوهش‌های کلیدی علوم انسانی و اجتماعی وزارت آموزش و پرورش و آکادمی روانشناسی و رفتارشناسی دانشگاه نرمال تیانجین در چین در ماه‌های اولیه کووید-۱۹ دریافتند اخباری که به صورت آنلاین و از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند به افزایش افسردگی و اضطراب بیشتری نسبت به رسانه‌های رسمی منجر می‌شوند. علاوه بر سطح تعامل بیشتر شبکه‌های اجتماعی و جریان بازتر انتقال اطلاعات، انتشار اخبار جعلی و شایعات در این رسانه‌ها هم در افزایش سطح اضطراب مزید بر علت است.
نتایج یک نظرسنجی در استرالیا نشان داد که ۵۳درصد مردم این کشور مصرف‌کننده اخبار آنلاین هستند و فقط ۲۵ درصد از آنها اخبار را از طریق روزنامه‌های کاغذی دنبال می‌کنند. اما با وجود کاهش علاقه به روزنامه، تلویزیون همچنان جایگاه خودش را دارد؛ به طوری که ۶۳درصد از آنها همچنان اخبار تلویزیون را تماشا می‌کنند. نتایج این نظرسنجی حاکی از آن است که استرالیایی‌ها در سال ۲۰۲۰ به میزان قابل توجهی اخبار بیشتری را مصرف کرده‌اند. برای مثال در طول آتش‌سوزی‌های جنگل‌های این کشور در دوره زمانی ۲۰۱۹تا ۲۰۲۰ سطح مصرف‌کنندگان فعال اخبار (افرادی که بیش از یک بار در روز از اخبار استفاده می‌کنند) از ۵۲ درصد به ۵۶ درصد افزایش یافت و در اوج عالم‌گیری به ۷۰ درصد رسید. دسترسی شبانه‌روزی و مداوم خبرها از طریق تلفن‌های همراه هوشمند و تبلت‌ها بر سطح آرامش افراد در زمان بحران تأثیرات منفی قابل تاملی بر جای می‌گذارد و مطالعات متعدد نشان می‌دهد که ما هر چه بیشتر در مدت یا بعد از یک فاجعه، بحران یا بلایای طبیعی اخبار را مصرف کنیم بیشتر درمعرض علائم اختلال استرس پساآسیب (PTSD) قرار می‌گیریم.
وسواس گشت‌وگذار میان اخبار بد
اصطلاح جدید Doomscrolling- برگرفته از دو واژه doom به معنی سرنوشت بد، فلاکت و عذاب و scrolling به معنی پیمایش و حرکت‌دادن صفحه وب - درباره افرادی توضیح می‌دهد که به طور مداوم اخبار بد را جست‌وجو می‌کنند با وجود آن که می‌دانند این اخبار غم‌انگیز هستند و در آنها ترس، اضطراب و یاس ایجاد می‌کنند. هر چند این اصطلاح اولین بار در سال ۲۰۱۸ در مورد کاربران توییتر باب شد اما به‌تدریج به تمام افرادی که اخبار بد را در همه شبکه‌های اجتماعی محبوب از جمله فیسبوک، توییتر، لینکدین و اینستاگرام یا به سادگی در وب و از منابع خبری مورد علاقه‌شان دنبال می‌کنند اطلاق شد و به‌خصوص این روزها و طی عالم‌گیری رواج بیشتری یافته است. در واقع می‌توان گفت که Doomscrolling شکل امروزی از مفهومی قدیمی با عنوان «سندروم دنیای کثیف» است. پژوهشگر آمریکایی جورج گربنر این اصطلاح را در دهه ۷۰ قرن بیستم میلادی برای توصیف وضعیتی به کار برد که در آن رسانه‌های خبری به‌ویژه تلویزیون با به تصویر کشیدن بیش از حد خشونت و خیانت، بذر الگوهای جدید و غیر واقعی از واقعیات اجتماعی را در ذهن مخاطبان می‌کارند. در این سندروم انسان‌ها از این که قربانی قتل و خیانت شوند در ترسی دائمی به سر می‌برند و به همین دلیل به یکدیگر اعتماد نمی‌کنند.
راه‌های رهایی از وسواس جست‌وجوی اخبار بد
هرچند راه حل واحدی برای توقف کامل معضل وسواس جست‌وجوی اخبار بد وجود ندارد، با وجود این روانشناسان مجموعه‌ای از تمرین‌ها و عادات را پیشنهاد می‌کنند که می‌توانند برای کاهش زمانی که برای خواندن اخبار بد صرف می‌شود مؤثر باشند. پیش از جداشدن از منابع این قبیل اخبار از خودتان بپرسید: آیا این اطلاعات برای من مفید است؟ نسبت به آنها چه احساسی دارم؟ آیا جست‌وجوی اخبار بد با کارهای دیگری که ترجیح می‌دهم انجام دهم تداخل دارد یا برای من مشکلاتی ایجاد می‌کند (برای مثال، باعث می‌شود عصبانی شوم)؟ سپس به خودتان بگوید که با توقف جست‌وجوی اخبار بد سعی نمی‌کنید رویدادهای مهم را نادیده بگیرید بلکه فقط می‌خواهید آنها را با تامل بررسی کنید و اخبار را از نظر اثربخش‌بودن ارزیابی کنید. در واقع باید توجه داشته باشید که پیگیری خبرهای منفی - به عنوان دریافت اطلاعات مفید - رفتاری نادرست نیست بلکه مرور وسواس‌گونه و افراطی حجم وسیعی از اخبار بد اشتباه است. در مرحله بعد این سه راهکار را اعمال کنید:
تلفن همراه هوشمند را در ساعاتی از وقت آزادتان خاموش کنید و به جای جست‌وجوی اخبار بد خودتان را با فعالیت دیگری چون دیدن فیلم یا خواندن کتاب، گوش‌دادن به موسیقی آرامش‌بخش و گوش‌دادن به پادکست‌های مفید سرگرم کنید.
برای مرور اخبار محدودیت‌های زمانی تعیین کنید. مثلا از پیگیری اخبار بعد از شام بپرهیزید زیرا استرس را در طول شب افزایش می‌دهد و در خواب اختلال ایجاد می‌کند. در لحظاتی که احساس آشفتگی و اضطراب دارید، از مرور اخبار اجتناب کنید. بهتر است فقط زمان مشخصی از روز را به خواندن اخبار اختصاص دهید و سعی کنید این اخبار را از منابع رسمی معتبر دریافت کنید.
با دیگران در ارتباط کلامی باشید. این ارتباط می‌تواند به صورت حضوری یا از طریق تماس‌های تصویری یا حتی تماس تلفنی ساده باشد. این راهکار برای کاهش اضطراب و محدودکردن زمان جست‌وجوی اخبار بد بسیار مناسب است. معاشرت و به‌اشتراک‌گذاشتن احساسات ناخوشایند و نگرانی‌ها با دیگران می‌تواند به آرامش افراد منجر شود.»