شب قدر، شبی است که ملائکه بر امام زمان(عج) نازل می‌شوند، فلذا در روایتی از امام باقر(ع) آمده است که برای حقانیت مکتب اهل بیت به سوره قدر استدلال کنید.

‌خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه_حجت الاسلام ابوالفضل ابراهیمی*: خدای متعال در سوره دخان وقتی اشاره به نزول قرآن در آن شب مبارک یعنی شب قدر می‌کند در ویژگی شب قدر می‌فرماید: در آن شب تفصیل امور مشخص می‌شود. بعد برای بیان عظمت آن امری که در شب قدر به صورت تفصیل مشخص می‌شود می‌فرماید این امری از جانب ما می‌باشد.

در آیات اول تا پنجم این سوره هفت مرتبه ضمیر متکلم مع الغیر یعنی «نا» تکرار شده است نکته‌ی قابل توجه این است که در آیه ششم خدای متعال می‌فرماید «رحمةً من ربک» یعنی ای پیامبر این اتفاقات رحمتی از پروردگار توست.

در این آیه ضمیر از متکلم مع الغیر «نا» به مخاطب تبدیل شد «ک» در علم بدیع به اینگونه تغییر در اسلوب کلام التفات گفته می‌شود یعنی ابتدا کلام با توجه به متکلم آغاز می‌شود اما در ادامه‌ی همان کلام روی سخن با مخاطب می‌شود در حالی که اگر آیه ششم نیز طبق آیات قبل بیان می‌شد ضمیر متکلم در آن به کار می‌رفت بنابراین آیه اینگونه بیان می‌شد «رحمة منّا» اما خدای متعال خطاب را به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تغییر دادند و فرمودند: این ویژگی‌ها که بیان شد رحمتی از پروردگار توست.

به نظر می‌رسد علت این التفات توجه به مطلب مهمی باشد و ظاهراً آن مطلب اختصاص ویژه شب قدر به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است.

«تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر» در شب قدر ملائک نازل می‌شوند.

سوال می‌شود که ملائکه بر چه کسی و کجا نازل می‌شوند؟ با توجه به روایات ملائکه به محضر خلیفه خدا و امام زمان آن عصر می رسند. امام باقر (ع) به شخصی به نام ابا هذیل فرمودند: شب قدر بر ما اهل بیت مخفی نمی‌باشد زیرا ملائکه در آن شب به دور ما طواف می‌کنند.(بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیهم؛ ج ‏۱؛ ص ۲۲۱)

شب قدر مخصوص امام زمان علیه السلام است و رحمت خاص خدای متعال به ایشان می‌باشد. با توجه به همین نکته است که امام باقر به شیعیان امر فرمودند برای حقانیت مکتب اهل بیت به سوره قدر استدلال کنید که پیروز خواهید شد به خدای متعال قسم سوره قدر بعد از رسول خدا (ص) حجت خدای تبارک و تعالی بر بندگان است. ای گروه شیعیان به سوره دخان استدلال کنید که این سوره بعد از رسول خدا مخصوص اولوا الامر و امامان می‌باشد.«الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ‏۱، ص: ۲۴۹»
مرحوم کلینی در جلد اول کتاب کافی فصل جداگانه ای را به این موضوع اختصاص داده و روایات متعددی تحت عنوان «بَابٌ فِی شَأْنِ‏ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ تَفْسِیرِهَا» نقل کرده‌اند.

روایت پنجم این باب حدیثی از امام صادق علیه السلام است که فرمودند: امیرالمومنین علیه السلام بسیار این جریان را نقل می‌فرمودند که دو تن از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله هر زمان به محضر حضرت می‌رسیدند حضرت سوره قدر را با خشوع خاصی می‌خواندند و اشک از چشمانشان جاری می‌شد.

آن دو می‌گفتند: یا رسول الله چقدر شما نسبت به این سوره حساس هستید؟

رسول الله صلی الله علیه و آله می‌فرمودند: به سبب چیزی است که مشاهده می‌کنم و در قلبمجایگرفته است و به خاطر مصیبت‌هایی است که بعد از من به این شخص مقابل شما اشاره به امیرالمومنین عیه السلام خواهد رسید.

آن دو گفتند: یا رسول الله شما چه می‌بینید و علی بعد از شما چه می بیند؟ امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: در این لحظه روی زمین این آیه نوشته شد: تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ، حضرت فرمودند: وقتی خدای متعال می‌فرمایند همه چیز نازل می‌شود آیا بعد از این جمله چیزی باقی می‌ماند که نازل نشده باشد؟ گفتند: نه یا رسول الله چیزی باقی نمی‌ماند. حضرت فرمودند: آیا شما دو نفر می‌دانید ملائکه بر چه کسی نازل می‌شوند؟
عرض کردند: ملائکه بر شما نازل می‌شوند. حضرت فرمودند: وقتی من از دنیا بروم آیا لیلة القدر هم می‌رود یا باقی است؟ عرض کردند: بعد از شما لیلة القدر باقی می‌ماند. حضرت فرمودند: آیا بعد از من آن امور باز هم نازل می‌شود؟ عرض کردند: بله یا رسول الله. حضرت فرمودند: بعد از اینکه من از دنیا رفتم این امور بر چه کسی نازل می‌شود؟ عرض کردند: ما علم به آن نداریم.
امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: در این هنگام رسول الله دست مبارک را بر سر من گذاشتند و به آن دو نفر فرمودند: «اگر نمی‌دانید پس بدانید کسی که بعد از من در شب قدر ملائکه بر او نازل می‌شوند این شخصی است که در مقابل شما نشسته است.»

امام صادق علیه السلام فرمودند: بعد از رسول خدا آن دو نفر متوجه شب قدر می‌شدند به سبب ترسی بود که در آن شب به دل آنها می‌افتاد.

در روایتی دیگر در همین باب امام باقر علیه السلام فرمودند به سوره دخان استدلال کنید زیرا در این سوره خدای متعال می‌فرماید: حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ‏ این آیه مخصوص ائمه علیهم السلام که اولوا الامر هستند می‌باشد.

خدای متعال می‌فرماید وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ هیچ امتی نیست مگر اینکه انذار کننده‌ای در بین آنها وجود داشته تا آنها را از عذاب قیامت و نافرمانی خدای متعال انذار کند. به حضرت عرض شد نذیر مسلمانان محمد صلی الله علیه و آله بود. حضرت فرمودند: بله درست است و تا وقتی حضرت زنده بودند هیچ نذیر دیگری غیر از ایشان روی زمین وجود نداشت و آن نذیر امت همان کسی است که از جانب خدای متعال مبعوث شده است.

حال که دانستید آن شخص انذار کننده که ملائک در شب قدر بر او نازل می‌شوند همان مبعوث از جانب خدای متعال است پس بدانید که بعد از رسول خدا امت اسلامی خالی از مبعوث و انذار دهنده از جانب خدای متعال نمی‌باشد.

اگر شما بگویید پس از رسول خدا مبعوثی از جانب خدا و انذار کننده‌ای نیست در حقیقت اعتراف کرده‌اید که رسول خدا امت بعد ازخود را ضایع کرده است چون کسی که وظیفه ایشان را انجام دهد وجود ندارد و کسانی که رسول خدا را ندیده‌اند راه هدایت بر آنها بسته می‌شود.
به حضرت عرض کردند: آیا قرآن کفایت نمی‌کند؟!
فرمودند: بله کفایت می‌کند به شرط اینکه مفسر قرآن وجود داشته باشد و پیامبر قرآن را فقط برای یک نفر تفسیر کرد و آن شخص علی بن ابی طالب است و جایگاه و مقام بلند آن شخصیت را هم برای مردم بیان کرد.

با توجه به این روایات اهمیت شب قدر بیشتر معلوم می‌شود و شب قدر صرفاً فرصتی برای استجابت دعا و مغفرت نیست، بلکه شبی است مخصوص امام زمان علیه السلام و شبی است که ملائک بر امام زمان نازل می‌شوند و حقانیت مکتب اهل بیت را ثابت می‌کند شاید به همین جهت باشد که در اعمال شب ۲۳ ماه مبارک رمضان که طبق روایات متعدد به احتمال زیاد شب قدر است فرمودند دعای «اللهم کن لولیک.....» در هر حالتی که هستید خوانده شود. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج ‏۴، ص: ۱۶۲

*استاد حوزه علمیه امام خمینی