جام جم آنلاين: كارشناسان معتقدند هر دانش‌آموز ايراني به طور متوسط با يك يا 2 معضل مربوط به سيستم اسكلتي ـ عضلاني مواجه است؛ اختلالاتي همچون گودي كمر، پاهاي پرانتزي و انحناي غيرطبيعي ستون فقرات. به همين دليل بايد به اين اختلالات بيشتر توجه داشت و تا حد امكان از بروز آنها پيشگيري كرد.
دكتر سيدمنصور رايگاني، استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي و متخصص طب فيزيكي و توانبخشي در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به 2 نوع اختلال اسكلتي ـ عضلاني ميان كودكان و نوجوانان مي‌گويد: «يك نوع اختلالات ساختاري است كه مشكل به صورت ماهيتي در ساختار استخوان، عضله يا تاندون وجود دارد و تغيير آن نيازمند مداخلات جدي پزشكي يا جراحي است. نوع ديگر اختلالات معمولا به دليل وضعيت‌هاي نامناسب ايجاد مي‌شود وكودكان و نوجوانان در طول زمان و در مراحل مختلف رشد به آن دچار مي شوند. اين گروه از اختلالات با تغييرات وضعيتي خاص، تمرين‌هاي مناسب ورزشي يا تجويز وسايل طبي برطرف خواهد شد.»
به گفته وي اختلالات وضعيتي، شايع‌ترين مشكلات سيستم اسكلتي ـ عضلاني كودكان و نوجوانان است، البته اين اختلالات قابل درمان بوده و حتي مي‌توان از بروز آنها پيشگيري كرد.
صافي كف پا
يكي از دغدغه‌هاي والدين ، صافي كف پاي كودك است. دكتر رايگاني در اين‌باره توضيح مي‌دهد: «صافي كف پا تا حدود 3 تا 5 سالگي مشخص نمي‌شود. اما پس از اين سن كه پا ساختار طبيعي خود را پيدا مي‌كند، اگر مشخص شود كه قوس طبيعي كف پا شكل نگرفته است، مي‌توان آن را اختلال صافي كف پا ناميد.»
وي با اشاره به علل بروز اين اختلال مي‌گويد: «گاهي علل استخواني مي‌تواند سبب بروز چنين اختلالي شود. اما در اغلب موارد وضعيت نامناسب، شل بودن و عدم استحكام ليگامان‌ها يا عضلات داخلي كف پا علت بروز اين اختلال است.»
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي يادآور مي‌شود: «گاهي صافي كف پا به علت مشكلات اسكلتي ـ عضلاني و عصبي است كه به صورت يك مجموعه نمايان مي‌شود. بنابراين بايد توجه داشت كه صافي كف پا همراه با علائم ديگري نباشد.
اما اگر صافي كف پا به تنهايي وجود دارد و مشكل خاصي ايجاد نكرده است، اصلاح كفش و استفاده از كفي‌هاي خاص و همچنين ورزش‌هايي كه پزشك توصيه مي‌كند وضعيت را بهبود مي‌بخشد. ولي اگر درد ساق پا و كمر درد نيز همراه با صافي كف پا وجود دارد، بايد اقدامات جدي‌تري انجام شود.»
اختلالات زانو
دكتر رايگاني با اشاره به زانوهاي پرانتزي ،خاطرنشان مي‌كند: «يكي از شايع‌ترين اختلالاتي كه در سنين بعد از تولد تا حدود 3 سالگي موجب نگراني والدين مي‌شود، بحث زانوهاي پرانتزي يا ژنوواروم است. البته معمولا وجود زانوي پرانتزي تا حدود 2 تا 3 سالگي طبيعي است. اما اگر پس از 3 سالگي باز هم مشكل ادامه داشت، بايد حتما به پزشك مراجعه شود.»
به گفته او اختلالات ساختاري و كمبود ويتامين D يا كلسيم مي‌تواند علت بروز اين اختلال باشد و به همين دليل بايد بررسي‌هاي لازم توسط پزشك صورت گيرد. اين استاد دانشگاه توضيح مي‌دهد: «در سنين بالاتر و پس از 4 سالگي، معمولا زانو به طرف داخل متمايل مي‌شود. اين حالت ساختاري كه معمولا تا بزرگسالي ادامه پيدا مي‌كند، حالت طبيعي بدن است. ولي همين حالت هم اگر بيش از حد باشد، نياز به بررسي خواهد داشت.»
گودي بيش از اندازه كمر
گودي كمر يكي از شايع‌ترين اختلالات انحناي ستون فقرات است. البته اغلب بزرگسالان با اين مشكل روبه‌رو بوده و كودكان و نوجوانان چندان درگير آن نمي‌شوند. دكتر رايگاني در اين‌باره توضيح مي‌دهد: «بسياري از مواقع كودكان و نوجواناني كه دچار چاقي بيش از حد و چاقي شكمي هستند، به دليل ضعف عضلات شكم دچار اين مشكل مي‌شوند.»
به گفته وي در مواردي كه اين اختلال با كيفوز يا قوز پشت كمر و نواحي فوقاني ستون فقرات نيز همراه است بايد بررسي‌هاي جدي‌تري انجام شود. وي خاطرنشان مي‌كند: «در بيشتر مواقع افزايش بيش از حد قوس كمر به دليل اختلالات وضعيتي است كه در چاقي‌هاي شكمي ايجاد مي‌شود. البته بايد براي بررسي اختلالات لگن و ضايعات مادرزادي ستون فقرات معاينات لازم صورت گيرد.»
دكتر رايگاني با اشاره به يكي از شايع‌ترين مشكلاتي كه مورد توجه والدين قرار مي‌گيرد، مي‌گويد: «قوز بودن پشت يا كيفوز وضعيتي كه با گردي شانه و افتادگي كتف و شانه‌ها همراه است، مشكلي شايع ميان نوجوان و بخصوص دختران به شمار مي‌رود. شايع‌ترين نوع اين اختلال كه حالت وضعيتي قوز بودن پشت است معمولا در سنين بلوغ و البته بيشتر ميان دختران مشاهده مي‌شود.»
اين پزشك متخصص درباره علل ايجاد اين حالت توضيح مي‌دهد: «وضعيت نامناسب نشستن و انجام فعاليت‌هاي دستي يا وضعيت نامناسبي كه نوجوانان در زمان بلوغ مي‌گيرند، منجر به ايجاد اين حالت مي‌شود.»
وي تاكيد مي‌كند: «اگر حالت قوز بيش از حد معمول و همراه با درد و اختلالات عصبي باشد، به آن بيماري «شورمن» مي‌گويند كه نوع ساختاري اين اختلال است. اين بيماري به درمان‌هاي جدي و حتي در موارد نادري جراحي نياز پيدا مي‌كند. ولي در اكثر مواقع اختلال با اصلاح وضعيت، توجه به وضعيت بدن هنگام كار كردن و انجام ورزش‌هاي كششي شانه، كتف و نواحي فوقاني ستون فقرات برطرف مي‌شود.»
دكتر رايگاني يادآور مي‌شود: «در شرايطي كه قوزپشت علل وضعيتي دارد استفاده از وسائل طبي تحت عنوان قوزبندها چندان توصيه نمي‌شود. استفاده از اين لوازم باعث مي‌شود فرد نتواند ساختار طبيعي بدن را حفظ كند و عضلات در وضعيتي نامناسب قرار مي‌گيرد. به همين دليل توصيه مي‌شود تنها با انجام ورزش‌هاي مناسب و تقويت عضلات اين حالت را برطرف كنيم.»
وي مي‌افزايد: «اسكوليوز يا انحناي ستون فقرات به طرفين نيز مشكلي است كه ميان خانم‌ها بيشتر مشاهده مي‌شود. در اين شرايط ستون فقرات به يك طرف منحرف شده و باعث ايجاد برآمدگي از پشت در يك طرف دنده‌ها مي‌شود. اين اختلال بايد در مراحل اوليه تشخيص داده شود و درمان‌هاي لازم صورت گيرد.»
دكتر رايگاني به اهميت تغذيه، ورزش و وضعيت‌هاي مناسب اشاره كرده و تاكيد مي‌كند در صورت رعايت اين موارد اختلالات وضعيتي كمتر بروز مي‌كند.
نيلوفر اسعدي بيگي
گروه سلامت