گروه سیاسی ایکناــ در اندیشه امام خمینی(ره) طی مسیر نهضت اسلامی تا تمدن اسلامی هم نیازمند رشد اخلاقی و معنوی فرد و هم مستلزم آن است که این جامعه اخلاقی از «آزادی» و «استقلال» برخوردار باشد تا به تعبیر ایشان «همه با هم به جلو برویم. همه با هم به [سوى] یک تمدن صحیح، نه «تمدن محمد رضایى»! تمدن الهى، تمدن رسول اللهى: آنكه همه اقشار بشر را، سیاه و سفیدش را هیچ فرق نمىگذارد مگر اینكه به تقوا».
مراحل پنجگانه تحقق تمدن نوین اسلامی که از سوی رهبر معظم انقلاب بیان شده شامل انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی است. دو مرحله اول با هدایت و رهبری امام خمینی(ره) محقق شد و انقلاب به پیروزی رسید و زمینه تحقق نظام اسلامی با رأی مردم به جمهوری اسلامی فراهم شد. اکنون در مرحله سوم قرار داریم و در عین حال هدف غایی در چهل سال دوم تحقق تمدن نوین اسلامی است.
حال به مناسبت فرارسیدن ایام‌الله دهه فجر و نامگذاری ۱۳ بهمن به نام ««تفکر دینی، فرهنگ و هنر انقلابی، تمدن نوین اسلامی» خوب است نگاه و تفکر امام(ره) درباره مسئله تمدن اسلامی و مؤلفه‌ها و شاخص‌های آن از کلام و سخن ایشان مورد بررسی قرار گیرد.
ایشان در سخنی پایه پیشرفت یا انحطاط تمدن را به رشد یا نزول فکری و معنوی انسان‌ها مربوط دانسته و می‌فرمایند: «انسان اگر از تصرفات رحمانیّه و عقلانیّه خارج شد و در تحت تصرفات شیطانیّه و جهلانیّه وارد شد، در اوصاف حیوانى از همه حیوانات بالاتر شود. قوه غضب و شهوت انسانى عالم را آتش زند، و بنیان جهان را فروریزد، و سلسله موجودات را به باد فنا دهد و اساس تمدن و تدیّن را منهدم كند.» (شرح حدیث جنود عقل و جهل، متن ۱۱۰، فصل پنجم، ص ۱۰۳).
امام(ره) با نگاه دینی اسلام را دارای برترین درجه تمدن دانسته و می‌فرمایند: «ما در اعلا مرتبه تمدن هستیم؛ اسلام در اعلا مرتبه تمدن است.» (صحیفه امام(ره)، ج ۱، ص ۳۰۱) این بیان کلی امام حکایت از این دارد که رسیدن به تمدنی مبتنی بر اسلام غایت حرکت ایشان است.
اما مؤلفه و شاخص اصلی یا به عبارتی گام اول رسیدن به این تمدن چیست. امام(ره) اینگونه به این سؤال پاسخ می‌دهند که «اول مرتبه تمدن، آزادى ملت است. مملكتى كه آزادى ندارد تمدن ندارد. یك مملكتى كه استقلال ندارد و وابسته به غیر است و همهاش هم با عمل ایشان وابسته به غیر شده، این [مملكت را] نمىشود گفت یك مملكت متمدن؛ مملكت متمدن آن است كه آزاد باشد، مطبوعاتش آزاد باشد، مردم آزاد باشند در اظهار عقاید و رأی‌شان». (صحیفه امام(ره)، ج ۵، ص ۳۲)
به عبارتی دو پایه اصلی که زمینه را برای رسیدن به تمدن اسلامی هموار می‌سازد «آزادی» و «استقلال»؛ دو شعار محوری انقلاب اسلامی است. به عبارت دیگر این دو خواست اصلی ملت ایران که زمینه‌ساز انقلاب اسلامی شد باید همچنان تداوم داشته باشد تا تمدن نوین اسلامی نیز محقق شود و از همین جهت است که در طی مسیر انقلاب اسلامی تا تمدن نوین اسلامی نمی‌توان از شعارها و آرمان‌های اصلی عدول کرد یا در آنها جرح و تعدیلی ایجاد کرد.
امام خمینی(ره) در این میان به تبیین ویژگی‌های حکومت (نظام) اسلامی؛ به مثابه یکی از مراحل پنجگانه تحقق تمدن نوین اسلامی، پرداخته و می‌فرمایند: «حكومت اسلامى مساوى است با پیشگرایى و تمدن و ترقى؛ نه مخالف براى آن است.»
از سوی دیگر امام(ره) نبایدها و ناهنجاری‌ها در مسیر تمدن اسلامی را نیز بیان فرمودند: «در اسلام، تمام آثار تجدد و تمدن در اسلام مجاز است مگر آنهایى كه فساد اخلاق بیاورند، فساد عفت بیاورند. اسلام آن چیزهایى را كه مخالف با مصالح ملت بوده است، آنها را نفى كرده. آنهایى كه موافق با مصالح ملت است، آنها را اثبات كرده است.» (صحیفه امام(ره)، ج ۵، ص ۲۶۲)
همچنین در جایی دیگر خط قرمز تمدن اسلامی را اینگونه بیان می‌فرمایند: «با تمدن، اسلام مخالف نیست، با دلبستگى و محدود شدن مخالف است.» (صحیفه امام(ره)، ج ۸، ص ۵۱۷) یا بیان می‌کنند که «همه مظاهر تمدن را انبیا قبول دارند، لكن مهار شده؛ نه مطلق و رها.» (همان)
در سخنی دیگر امام(ره) به بیان مسیر حرکت ملت از نهضت (انقلاب) اسلامی تا تمدن اسلامی و الزامات این حرکت پرداخته و می‌فرمایند: «با این نهضت اسلامى ما تا اینجا آمدیم و قدرت‌ها را عقب زدیم؛ با این نهضت اسلامى باید سازندگى كنیم از حالا به بعد. یعنى همه با هم، همه با هم به جلو برویم. همه با هم به [سوى] یك تمدن صحیح، نه «تمدن محمد رضایى»! تمدن الهى، تمدن رسول اللهى: آنكه همه اقشار بشر را، سیاه و سفیدش را هیچ فرق نمىگذارد مگر اینكه به تقوا: إِنَّ أَكرَمَكمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقیكمْ. میزانْ تقوا است، میزان انسانیت است.» (صحیفه امام(ره)، ج ۶، ص ۳۴۲)
امام(ره) در ادامه تفاوت هدف غایی تمدن اسلامی و تمدن غربی را تبیین کرده و می‌فرمایند: «بر خلاف تمدن كه مكتب‌هاى الهى مىخواهند انسان درست كنند كه همه در كنار هم آسوده و آرام باشند، مكتب‌هاى اینها همهاش دنبال این معناست كه باید این آنجا را بگیرد و آنجا را بگیرد، بزند، بكشد، چه بكند.» (صحیفه امام(ره)، ج ۸، ص ۱۰۰)
در جایی دیگر تمدن غربی را اینگونه توصیف می‌کنند که «این چیزهایى كه در ممالك دیگر شما خیال مىكنید در تمدن است وقتى كه درست تأمل كنید تمدن نیست بلكه به توحش نزدیكتر است.» (صحیفه امام(ره)، ج ۸، ص ۳۰۹)
امام (ره) در سخنی دیگر به شبهه‌زدایی در خصوص تمدن اسلامی پرداخته و می‌فرمایند: «اگر مراد از مظاهر تمدن و نوآوردها، اختراعات و ابتكارات و صنعت‌هاى پیشرفته كه در پیشرفت و تمدن بشر دخالت دارد، هیچ گاه اسلام و هیچ مذهب توحیدى با آن مخالفت نكرده و نخواهد كرد بلكه علم و صنعت مورد تأكید اسلام و قرآن مجید است. و اگر مراد از تجدد و تمدن به آن معنى است كه بعضى روشنفكران حرفهاىی مىگویند كه آزادى در تمام منكرات و فحشا حتى همجنس‌بازى و از این قبیل، تمام ادیان آسمانى و دانشمندان و عقلا با آن مخالفند گرچه غرب و شرقزدگان به تقلید كوركورانه آن را ترویج مىكنند.» (صحیفه امام(ره)، ج ۲۱، ص ۴۰۶)
بر این مبنا می‌توان گفت که امام خمینی(ره) در تحقق تمدن نوین اسلامی هم به رشد معنوی فرد و هم به رشد و پیشرفت اجتماعی نظر دارند و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی از نگاه ایشان نمی‌تواند با انسان‌های بی‌توجه و به دور از تقوا، اخلاق و معنویت اسلامی و جامعه بدون پایبندی به چارچوب‌‌های اخلاقی و در عین حال آزاد و مستقل محقق شود.
به واقع از منظر امام(ره) اسلام با ساختن انسان‌ها بر پایه تقوا، ایمان، معنویت و عمل صالح و حفظ کرامت آنها و توجه به آزادی‌های مشروع و استقلال ملت‌ها در پی ساختن تمدنی است که در آن جوامع و انسان‌ها با صلح و احترام در کنار هم زندگی کنند. لذا چنین تمدنی باید تهی از همه مؤلفه‌های توحش‌‌آفرین، منفعت‌طلبانه، ستمگرانه و انسانیت‌زدای تمدن غربی باشد.