عقلانیت واقعی هم در انقلابی‌گری است. نگاه انقلابی است که می‌تواند حقایق را به ما نشان بدهد.
به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، مکتب امام یک بسته کامل است و دارای ابعادی است، این ابعاد را باید با هم دید. دو بُعد اصلی در مکتب امام بزرگوار ما، بُعد معنویت و بُعد عقلانیت است. بُعد معنویت است، یعنی امام بزرگوار ما صرفاً با تکیه بر عوامل مادی و ظواهر مادی راه خود را پی نمی‌گرفت و در بُعد عقلانیت به کار گرفتن خرد، تدبیر، فکر و محاسبات، در مکتب امام مورد ملاحظه بوده است.» ۱۴/۳/۹۰
این عقلانیت اما با نگاه محافظه‌کارانه و حفظ وضع موجود به هر قیمتی تفاوت دارد. «عقلانیت و محاسبه که میگوییم، فوراً به ذهن نیاید که عقلانیت و محاسبه به معنای محافظهکاری، عقلگرایی و تابع عقل بودن است.
عاقل بودن و خرد را به کار گرفتن با محافظهکاری فرق دارد. محافظهکار، طرفدار وضع موجود است، از هر تحولی بیمناک است، هرگونه تغییر و تحولی را برنمیتابد و از تحول و دگرگونی میترسد، اما عقلانیت اینطور نیست؛ محاسبه عقلانی گاهی اوقات خودش منشأ تحولات عظیمی می‌شود. مثلا انقلاب عظیم اسلامی ما ناشی از یک عقلانیت بود.» ۸/۶/۸۴
بی‌اعتمادی به دشمن، درس بزرگ عقلانیت امام
از سویی دیگر، برخی افراد و جریان‌ها نیز با طرح مفهوم عقلانیت با این توجیه که یک نگاه مبتنی بر "احساس و هیجان" است و بنابراین غیرعقلانی، سعی بر محکوم کردن نگاه انقلابی دارند. در حالی‌که «این خطاست، عقلانیت واقعی هم در انقلابی‌گری است. نگاه انقلابی است که می‌تواند حقایق را به ما نشان بدهد.» ۱۴/۳/۹۶
این عقلانیت انقلابی البته نگاهی صرفا ذهن‌گرایانه و آرمانی نیست، بلکه برخاسته از تجربه واقع‌بینانه 40 ساله ملت ایران است. «مقدّمه لازمِ هر تصمیمی این است که ما به تجربه‌های گذشته خودمان مراجعه کنیم، من جرّب المجرّب حلّت به النّدامة، اگر از تجربه‌ها درس نگرفتیم، قطعاً ضرر خواهیم کرد. باید تجربه‌ها را در مقابل چشم خودمان بگذاریم، ملاحظه کنیم و از این تجربه‌ها درس بگیریم.» ۲/۳/۹۷ برای مثال، بی‌اعتمادی به دشمن و در مقابل آن ایستادن، یکی از درس‌های عقلانیت مکتب امام خمینی(ره) است که در طول سال‌های بعد از انقلاب اسلامی، همواره آن را تجربه کرده‌ایم.
«امام به دشمن اعتماد نکرد. بعد از آنکه دشمن ملت ایران و دشمن این انقلاب را درست شناخت، در مقابل او مثل کوه ایستاد. آن کسانی که خیال کردند و خیال می‌کنند عقل اقتضاء می‌کند که انسان گاهی در مقابل دشمن کوتاه بیاید، امام درست نقطه مقابل این تصور حرکت کرد.
عقلانیت امام و آن خرد پخته قوام‌یافته این مرد الهی او را به این نتیجه رساند که در مقابل دشمن، کمترین انعطاف، عقب‌نشینی و کمترین نرمش، به پیشروی دشمن می‌انجامد. در میدان رویاروئی، دشمن از عقب‌نشینی طرف مقابل، دلش به رحم نمی‌آید. هر یک قدم عقب‌نشینی ملت مبارز در مقابل دشمنان، به معنای یک قدم جلو آمدن دشمن و مسلط شدن اوست. این یکی از مظاهر عقلانیت امام بزرگوار بود.» ۱۴/۳/۹۰
بنابراین یکی از تجربه‌های مهم ملت ایران این است که «انعطاف در مقابل این دشمن - به‌خاطر مصلحت‌سنجی‌های موسمی‌ای که خب ما در یک مواردی داریم- تیغ دشمنی او را کُند نخواهد کرد، بلکه او را گستاخ‌تر خواهد کرد. یک تجربه دیگر، نقطه مقابل این است و آن، این است که ایستادگی در مقابل آنها امکان بسیار زیادِ عقب نشاندن آنها را دارد.» ۲/۳/۹۷
یک تجربه مهم
تجربه مذاکرات هسته‌ای در اوایل دهه ۸۰ با اروپایی‌ها نمونه بارز این موضوع است. «در سال ۸۳ و ۸۴ همه تأسیسات ما تعطیل بود دیگر، می‌دانید که کارخانه یو سی اف اصفهان را مُهر و موم کرده بودیم به‌خاطر همین مذاکراتی که انجام گرفته بود و برای اینکه پرونده جمهوری اسلامی عادی بشود. هر چه ما عقب‌نشینی کردیم، آنها جلو آمدند. تا بالاخره به هیات ایرانی گفتند آقا، تضمینی که شما باید بدهید، فقط به یک شکل حاصل می‌شود و آن این است که تمام تأسیسات هسته‌ای‌تان را جمع کنید، همه را جمع کنید! کاری شبیه کاری که لیبی انجام داد. حتّی ما برای اینکه یک یا دو سه سانتریفیوژ داشته باشیم، بحث می‌کردیم و می‌گفتند نمی‌شود! موافقت نمی‌کردند که ما یک سانتریفیوژ یا دو سانتریفیوژ یا سه سانتریفیوژ داشته باشیم. بعد، ما دیدیم این‌ها خیلی دارند زیادی حرف می‌زنند، زیادی پُررویی می‌کنند، واقعاً دارند وقاحت می‌کنند، گفتیم پس بازی تمام، مُهر و موم‌ها را شکستیم.
از سه‌ونیم درصدی که این‌ها اجازه نمی‌دادند، حرکت کردیم و جوان‌های مؤمن ما توانستند غنی‌سازی بیست درصد را تأمین کنند. وقتی‌که به اینجا رسیدیم، این‌ها آمدند با اصرار به یک معنا با التماس به ما گفتند که خیلی خب، حالا شما بیایید قبول کنید که بیست درصد را انجام ندهید، مثلاً 5 هزار یا 6 هزار سانتریفیوژ داشته باشید -حالا این‌ها همان‌هایی بودند که سه سانتریفیوژ یا دو سانتریفیوژ را هم اجازه نمی‌دادند- [می‌گفتند] عیب ندارد، بیایید غنی‌سازی بکنید، مثلاً 6 هزار سانتریفیوژ داشته باشید یا فلان مقدار غنی‌سازی سه‌ونیم درصد را داشته باشید.» ۲/۳/۹۷
به اروپا می‌توان اعتماد کرد؟
البته «ما بنای دعوا کردن با اروپایی‌ها را نداریم، با این سه کشور اروپایی بنای معارضه و مخالفت و بگومگو نداریم، امّا واقعیت‌ها را باید بدانیم. این سه کشور نشان داده‌اند که در حسّاس‌ترین موارد با آمریکا همراهی می‌کنند و دنبال آمریکا حرکت می‌کنند.
حرکت زشت وزیر خارجه فرانسه در جریان مذاکرات را همه یادشان هست، در بازی «پلیس بد و پلیس خوب» می‌گفتند او نقش «پلیس بد» را ایفا می‌کند، البتّه قطعاً با هماهنگی آمریکایی‌ها بود یا برخورد انگلیسی‌ها در قبال حقّ خرید کیک زرد که مسلّم شده بود و قطعی شده بود و در برجام پیش‌بینی شده بود که ما از یک مرکزی و محلّی کیک زرد تهیه کنیم و بخریم و بیاوریم، [امّا] انگلیسی‌ها جلویش را گرفتند، یعنی این‌ها با آمریکا همکاری می‌کنند، همراهی می‌کنند، تاکنون این‌جور بوده. این هم یک تجربه است؛ این را فراموش نکنیم. این‌ها در مقام حرف یک چیزهایی می‌گویند امّا در مقام عمل تا الان ما ندیده‌ایم -یعنی به نظر من تا الان ما این را مشاهده نکرده‌ایم؛ بنده یادم نمی‌آید- که این‌ها به‌معنای واقعی کلمه ایستاده باشند و در مقابل آمریکا از حق دفاع کرده باشند.» ۲/۳/۹۷
از دل تجربه مذاکرات دهه ۸۰ و تجربه مهم مذاکرات برجام است که نگاه واقع‌بینانه و عقلانی اقتضا می‌کند که نمی‌توان به حرف اروپایی‌ها نیز مانند حرف مقامات آمریکایی به سادگی اعتماد کرد.