27 دی ماه یادآور خاموشی شمع حیات بزرگ ترین نسخه شناس قرن علامه جعفر سلطان القرّایی است. آن که سنوات عمر خود را صرف خدمت به علم، هنر، تاریخ، فرهنگ و ادب این آب و خاک کرد در سی امین سال روز فقدان علامه جعفر سلطان القرّائی از نسخۀ خطّی رباعیّات خیّام متعلق به کتابخانۀ ایشان پرده برداری شد.

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، در سی امین سال روز فقدان علامه جعفر سلطان القرّائی از نسخۀ خطّی رباعیّات خیّام متعلّق به کتابخانۀ ایشان پرده‌برداری شد.27 دی ماه 1367 یادآور خاموشی شمع حیات اوست.

نسخۀ خطّی یادشده که دارای تاریخ کتابت 944 قمری است، در عهد شاه طهماسب صفوی با خامۀ شیخ مرشد شیرازی به رشتۀ تحریر درآمده و حاوی 226 رباعی از خیّام نیشابوری است.

 

اهمیت نسخۀ مذکور علاوه بر خط زیبای نستعلیق کاتب آن، مجلس و مینیاتور ملیح و منقح در ابتدای آن، سرلوح و تذهیبات ظریف و لطیف آن است.

                            اسرار ازل را   نه تو دانی و نه من                این حرف معمّا نه تو خوانی و نه من

                             هست از پس پرده گفتگوی من و تو                گر پرده  برافتد  نه تو مانی و نه من

کاتب نسخه خطی شیخ مرشد شیرازی، خوشنویس معروف قرن دهم هجری است. نمونه‌های کتابت او در کتابخانه‌ها و موزه‌های داخل کشور و همینطور در کتابخانه‌ها و موزه‌های خارج کشور از جمله موزۀ والتر آرت گالری بالتیمور، موزۀ بریتیش میوزیوم لندن، کتابخانۀ خزینۀ اوقاف استانبول و کتابخانۀ دولتی برلین موجود است. 

تاریخ کتابت نسخه 944 قمری است. جلد بیرونی نسخۀ خطی از پوست لاک پشت هندی تهیه شده و جدول طلائی بر آن زده شده است و جلد درونی نسخه ابری اسلامبولی است. قطع این نسخه رقعی کوچک بوده و در ابعاد 9.8*16.5 سانتی‌متر فراهم شده است.

نسخه خطی در 58 ورق و 115 صفحه ترتیب یافته است که 226 رباعی را شامل می‌شود. خط زیبای کاتب شیخ مرشد شیرازی در همه جای نسخۀ خطی خودنمایی می‌کند. 

                        قومی متفکّرند در مذهب و دین                      جمعی  متحیّرند  در  شکّ  و  یقین

                             ناگاه  برآورد   منادی   ز کمین                     کای بی خبران راه نه آنست و نه این!

غیاث الدّین عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری به سال 439 هجری قمری (1048 میلادی) در نیشابور چشم به جهان هستی گشود و به سال 517 قمری (1131 میلادی) در شهر تولد یافتۀ خویش، نیشابور وفات کرد (تاریخ‌های یادشده خصوصاً تاریخ تولدش محقق نیست). 

متأسّفانه دفتر شعر شاعر یا هرگونه تحریرات وی و یا حدّاقل از رباعیات خیام تحریر شده به وسیلۀ کاتبین معاصرش، در دست نیست.حتّی مستنداً به بعضی موارد، در زمان حیات عمر خیّام، رباعیّاتش در محاق پنهانی مانده و پس از وفات وی توسّط دوستان و دوستداران او اشاعه یافته است. چنان که اشاعۀ دهان به دهان آن نیز جزو ادبیّات شفاهی خلق گردیده است. 

منوچهر امیری در مقالۀ سه صفحه‌ای خود در شمارۀ 7 مجلّۀ یغما (به شمارۀ کلّی 52) به تاریخ مهر ماه 1331 شمسی به عنوان قدیمی ترین نسخۀ خطّی رباعیّات عمر خیّام نیشابوری از یک مجموعه، جنگ یا سفینه در کتابخانۀ دانشگاه کمبریج لندن نام می‌برد که تاریخ کتابت آن 604 هجری قمری است. 

منوچهر امیری می‌نویسد که این سفینه شامل اشعار شعرای متقدّم از جمله 252 رباعی از عمر خیّام می‌باشد و کاتب آن غیاث‌الدّین محمّد بن یوسف بن علی است. این سفینه با پذیرش صحت موارد یادشده باز تاریخ کتابت آن قریب یک قرن پس از وفات عمر خیّام است.

     

 

                    از جرم  گل  سیاه  تا  اوج   زحل                  کردم  همه  مشکلات  گیتی را   حل!

                    بگشادم  بند های  مشکل  به  حیل                  هر بند  گشاده  شد   مگر   بند  اجل!

نسخۀ خطّی سلطان القرّائی همانگونه که مذکور افتاد، با یک مجلس و مینیاتور زیبا و ملیح درابتدای آن آغاز می‌شود. متأسّفانه این نقّاشی زیبا فاقد رقم و امضاء است. 

به دنبال مینیاتور مذکور دربالای صفحۀ نخستین نسخه یک سرلوح ظریف و لطیف فراهم شده است. در ترنج میانۀ این سرلوح، عنوان "رباعیّات حکیم خیّام" جای گرفته است. 

این صفحه و صفحۀ مابعدش به صورت زیبایی تذهیب گردیده است. در صفحۀ یادشده، پائین دست سرلوح و داخل تذهیب تنها یک رباعی نگارش شده است. 

درصفحۀ مابعدش داخل تذهیب دو رباعی جای گرفته و درهمۀ صفحات بعد از آن تا آخرین صفحه هر کدام دورباعی (یعنی در هر ورق چهار رباعی) نوشته شده است و در آخرین صفحه تنها یک رباعی خودنمائی می‌کند. تمامی صفحات نسخۀ خطّی مجدول می‌باشند.      

                بر من  قلم  قضا  چو  بی من   رانند                 پس نیک و بدش ز من چرا می دانند؟

               دی بی من و امروز چو دی بی من و تو              فردا  به چه حجّتم  به  داور  خوانند؟!

  در سرتاسر نسخه زیبائی خطّ نستعلیق شیخ مرشد شیرازی چشم ها را نوازش می‌کند. ضایعه و خدشۀ مهمّی اتّفاق نیافتاده است،هرچند که صفحاتی از نسخۀ خطّی متن و حاشیه شده است. 

تنها قدری از رباعی نخستین و تذهیب متعلّق به آن در پائین دست سرلوح ابتدای نسخه ریخته است. رباعی یادشده با مصراع "ای ذات تو سردفتر اسرار وجود" شروع شده ولی در مصراع دوم خدشه‌هایی وجود دارد. در مصراع سوّم همین رباعی "در پردۀ کبریا نهان گشته ز چشم" آمده لیکن باز در مصراع چهارم ریختگی وجود دارد. در صفحۀ دوم، این دو رباعی به ترتیب آمده است:

                          رباعی اوّل:

                          ای  زندگی  تن  و  توانم    همه  تو                      جانی و دلم، ای دل و جانم  همه تو 

                          تو هستی من شدی، از آنم  همه من                      من نیست شدم در تو، از آنم همه تو  

                         رباعی دوم:

                         یارب ز قبول و از ردم  باز رهان                        مشغول خودم کن  از خودم باز رهان

                        تا هشیارم  و  نیک و بدی  می دانم                        مستم کن  و از نیک و بدم  باز رهان

                   در صفحۀ سوم، با دو رباعی ذیل ادامه می یابد:

                   رباعی اوّل:

                       من بندۀ عاصیم، رضای تو کجاست                        تاریک دلم،  نور و صفای  تو کجاست

                      ما را تو بهشت اگر به طاعت بخشی                        این بیع بود، لطف و عطای تو کجاست 

                   رباعی دوم:

                      آباد خرابات  ز می  خوردن  ماست                        خون  دو هزار توبه   در گردن  ماست

                      گر من نکنم  گناه،  رحمت  چه  کند                        رحمت همه  موقوف  گنه کردن  ماست

                   در صفحۀ چهارم، دو رباعی زیر آمده است:

                   رباعی اوّل:

                     در دیدۀ  تنگ مور،  نورست  از تو                         در پای  ضعیف  پشّه،  زورست  از تو 

                     ذات  تو  سزاست  مر خداوندی  را                         هر وصف که ناسزاست، دورست از تو

                   رباعی دوم:

                     ای از حرم  ذات تو  عقل  آگه  نی                           وز  معصیت   و  گناه  ما    مستغنی

                     مستم  ز  گناه  و از  رجا  هشیارم                           امّید   به   رحمت   تو   دارم    یعنی

 

 

 و بالاخره در قسمت پایانی نسخه نیز، در سه صفحۀ مانده به صفحۀ آخر آن، در هر صفحه دو رباعی به ترتیب زیر به وسیلۀ مرشد شیرازی تحریر گردیده است:

                   رباعی اوّل صفحه:

                     خیّام که خیمه های حکمت می دوخت                        در آتش غم   فتاد  و  ناگاه  بسوخت

                     خیّاط  اجل     قبای  عمرش     ببرید                       دلّال   امل   به   رایگانش   بفروخت

                   رباعی دوم:

                      چون آتش سودای تو جز دود نداشت                        مسکین  دل  من  امید  بهبود  نداشت

                     در جستن  وصل  تو   بسی  کوشیدم                        چون بخت  نبود، کوششم  سود نداشت

                
  رباعی اوّل صفحه:

                     خرّم  به  تو  داشتم   دل  پرغم   را                         هجر  تو  حزین  کرد   دل  خرّم   را

                    من تلخی عالم  به تو خوش می کردم                         با  تلخی  هجرت   چه  کنم  عالم   را

               
  رباعی دوم:

                    گر عاشقی  انده کش  و  شادان   می باش                    با  درد   در  انتظار  درمان   می  باش

                   خون می خور و همچو غنچه در دل می گیر                جان می ده و همچو صبح خندان می باش

              
  رباعی اوّل صفحه:

                   گفتم  که  مگر  درست   باشد   عهدت                        بر  قاعدۀ     نخست     باشد    عهدت

                   می   دانستم   که  همچو  بنیاد   جهان                        ای  نور دو دیده   سست  باشد   عهدت

                
رباعی دوم:

                    اسرار  ازل    باده  پرستان    دانند                           قدر  می  و  جام   تنگ دستان   دانند

                    گر چشم تو حال من بداند  چه عجب                           شک نیست که حال مست  مستان دانند

در صفحۀ آخر نسخۀ خطّی سلطان القرّائی، کاتب نسخه  نخست با آوردن آخرین رباعی و پس از آن رقم و تاریخ اتمام کتابت و نام خود؛ با استدعای دعای خیر برای کاتب به نگارش خود چنین پایان می دهد:  
 

                      ای دلبر مه طلعت  خورشید صفات                  از لعل لبت  یافته  یاقوت  زکات

                      در باغ رخت  بنفشه ای می بایست                  آن  نیز  بر آمد از لب  آب  حیات

 
     تمّ الرّباعیّات فی تاریخ شهور سنه اربع و اربعین و تسعمائه علی ید اقلّ العباد مرشد الکاتب الشّیرازی.

                       غریق  رحمت  یزدان   کسی  باد                   که کاتب  را  به الحمدی  کند یاد

کمتر اثر ادبی ادبیّات فارسی همانند رباعیّات عمر خیّام نیشابوری در سطح جهان توانسته است تا این اندازه کسب آوازه و شهرت نماید. شک نیست که در این راه ترجمۀ آزاد انگلیسی رباعیّات خیّام و انتشار آن به سال 1859 میلادی به وسیلۀ «ادوارد فیتز جرالد» (شاعر و مترجم نامدار انگلیسی پسر جان پورسل متولّد وودبریج 1883 – 1809 میلادی و تحصیل کردۀ کمبریج) تأثیر بسیار عمیق داشته است. 

همین طور سایر اقدامات و تحرکات ادبی و فرهنگی در سطح دنیا در این باره به عنوان مثال تشکیل انجمنی ادبی به نام "عمر خیّام کلوپ" در لندن در سنۀ 1892 میلادی از فضلا و ادبا و ارباب وقت جراید  نشانگر عمق اهمّیّت و تأثیر آن است. 

البتّه اهمّیّت ترجمۀ آن به السنۀ مختلف و دیگر زحمات و کارهای شعرا و مترجمان در این باب جایگاه خود را دارد. از جمله ترجمۀ آن به زبان فرانسه به وسیلۀ «ژیلبر لازار» و ترجمۀ آن به عربی توسّط سیّد احمد صافی نجفی و ترجمه‌اش به ده‌ها زبان دیگر توسّط ده‌ها مترجم به خصوص ترجمۀ رباعیّات عمر خیّام نیشابوری به زبان ترکی به وسیلۀ ده‌ها مترجم  هر کدام اهمّیّت خود و جایگاه مخصوص به خود را دارد.       

         دی  کوزه گری  بدیدم  اندر  بازار                   بر پاره گلی  لگد  همی زد  بسیار

       آن گل  به زبان حال  با او می گفت                  من هم چو تو بوده ام، مرا نیکو دار!

 نسخۀ خطّی سلطان القرّایی همان گونه که مذکور افتاد، شامل 226 رباعی از عمر خیّام نیشابوری می‌باشد. بعضی از رباعیّات این نسخه را نگارنده در دیگر نسخ ملاحظه نکرده است. 

باشد که تعداد رباعیّات بعضی نسخ از نسخۀ سلطان القرّایی کمتر و تعداد رباعیّات بعضی نسخ دیگر از آن بیشتر باشد. اینجاست که تهیّه و آماده سازی یک چاپ تحقیقی، انتقادی و جامع از رباعیّات عمر خیّام نیشابوری که شامل و ناظر بر کلّیّۀ نسخ خطّی موجود در جهان باشد؛ لازم می آید. به امید آن روز...

                      آنان که  محیط  فضل و آداب شدند                       در جمع کمال، شمع اصحاب شدند

                      ره زین شب تاریک نبردند به روز                      گفتند  فسانه ای  و در خواب  شدند

 

  نسخۀ خطّی بی بدیل پرده‌برداری شده از نفایس کتابخانۀ استاد علامه جعفر سلطان القرّایی است. پرده‌برداری از این اثر یکتا و بی‌نظیر در سی اُمین سالگرد فقدان سلطان نسخه شناسی قرن  اتّفاق افتاد.

 

27 دی ماه یادآور خاموشی شمع حیات بزرگ ترین نسخه شناس قرن علامه جعفر سلطان القرّایی است. آن که سنوات عمر خود را صرف خدمت به علم، هنر، تاریخ، فرهنگ و ادب این آب و خاک نمود. 

179 عنوان نسخه خطّی منحصر به فرد و نفیس خویش را به کتابخانه مجلس اهدا نمود که هریک در نوع خود بی‌مانند و بی‌نظیرند. تنها توصیف یاد شده در مورد نسخۀ خطّی بی همتای یاد شده، خود نمایانگر غنای معنوی کتابخانۀ اوست.  27 دی 67 شمع حیات او در کتابخانه ی شخصی خانه اش، در جوار کتبی که عمری با او انیس بودند به تاریکی گرائید. 

خانه‌ای که پدر، جدّ و برادارن عالم ،فقیه و فاضلش در آن پا به عرصه وجود نهاده و در آن نشو و نما یافته‌اند؛ به خانه «سلطان‌القرایی» شهرت یافته و تاریخ علم، فرهنگ، فقه و ادب 200 سالۀ تبریز را در سینه خود دارد. این خانه با وجود آن که به همت والای اداره میراث فرهنگی آذربایجان‌شرقی در خرداد 1386 به شماره 19204 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و در اسفند ماه 1387 به تملک آن اداره در آمده است؛ لیکن امروز با گذشت 30 سال از وفات علامه جعفر سلطان‌القرایی هنوز متعلقات آن تملیک نشده و تعمیراتش نیز پایان نیافته است. 

در اوایل سال 1397 با تخصیص بودجه‌ای، کارگاه آن فعّال و تعمیرات آن شروع شد. امّا این ایّام دیری نپایید. پس از مدّت کوتاهی دوباره کارگاه تعطیل و عملیّات ساختمانی مانند سنوات ماضی راکد گردید. 

امید است با آزاد سازی محوطه و متعلقات یاد شده و با اتمام تعمیرات به شکل آبرومند، خانه سلطان‌القرایی به عنوان تاریخ مکتوم 200 ساله تبریز در به روی ارباب علم و فرهنگ و ادب بگشاید.

علامه جعفرسلطان‌القرایی در این خانه، در حدود سال 1322 قمری در خانواده علم، فقه و ادب تولد یافت. وی قرآن، مقدمات و قرائت بعضی متون فارسی و عربی را نزد پدر و برادر بزرگ‌تر خود، آیت‌الله العظمی حاج میرزا جواد آقا آموخت و از تدریس استادان مکاتب و مدرسان مدارس داخلی و خارجی بهره گرفت.

در مجالس درس و بحث حاجی میرزا ابوالحسن آقا انگجی، آقاسید احمد خلخالی، حاج  میرزاعلی اصغر آقا ملک وآقامیرزا رضی زنوزی به تلمذ نشست. 

رسـم‌الخط وخوشنویسی را از حاجی میرزا محمد حسین مکتب‌دار از شاگردان نامدار سیدحسین خوشنویس باشی و میرزا عبدالرسول منشی محکمه جد مادریشان یاد گرفت. لیکن اطلاعات ادبی و تاریخی و هنری وسیع و دقیق او ازطریق مطالعه مستمر و دقت درکتب خطی و نشست وبرخاست باادبـا، شعرا، فضـلا و بزرگان به دست آمد.

جد ایشان، شیخ عبدالرحیم بن شیخ ‌ابی القاسم تبریزی ملقب به سلطان القرا به سال 1255 هجری قمری در تبریز متولد شد. وی از مشاهیر دوران و اعاظم علمای زمان خود بود.

این عالم بزرگ که بخش عمده زندگانی و عمر پرثمرخود را در خانه یاد شده سپری کرد، درحوزه علمیه تبریز تدریس علم تجوید و قرائت قرآن و صرف و نحو عربی را عهده دار بوده، در علم قرائت نظرصائب داشت از این رو به سلطان‌القرا ملقب گشته واین لقب دراولاد و احفاد او باقی و ساری شد.

ایشان زمانی در نجف اشرف و شامات و مصر در محضرعلمای شیعه بودند و زمانی دیگر در داغستان در جوار شیخ شامل داغستانی برای شرکت در مجاهدت‌های ایشان حاضر شدند و فتوای جهاد علیه روسیه تزاری را صادر کردند.

شیخ عبدالرحیم مردعلم، عمل، مبارزه و جهاد بود. وی در 19 رمضان سال 1336 چشم ازجهان فروبست و درصفة‌الصفا در کوه سرخاب تبریز که در زمان قدیم مصلای آن شهر بوده مدفون شد.

از وی آثار مکتوب ذی ‌قیمتی باقی مانده است که الدرالمنثور، حاشیه برمقدمه منظومه جزری ورساله‌های دیگر در تجوید را می‌توان نام برد.

 

بعد از ایشان این خانه مسکن شیخ‌ ابوالقاسم سلطان القرایی گشت. شیخ‌ ابوالقاسم از اکابر علمای آذربایجان بود و بعد از وفات پدر، مرجع علم تجوید و قرائت قرآن و صرف ونحو عربی و مورد احترام عموم طبقات تبریز بود.

ازجمله آثار وی، تصحیح کلام‌الله مجید است که به سال 1336 هجری قمری در تبریز چاپ شده است. وی در دوم صفر 1368 وفات یافت و در گورستان محله شتربان تبریز مدفون شد.

علامه جعفر سلطان القرائی دومین فرزند شیخ ابوالقاسم در خانه مذکور که بعدها نیز محل سکونت وی گشت، از سیده خانمی از سلاله میرزا یوسف صدرالاشراف از بنی‌اعمام میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی و از شجره سادات حســـینی، متولد شد.

علامه جعفرسلطان‌القرایی عالم عامل، محقق و هنرمندی ذوالفنون بود. در علم تاریخ، رجال و انساب استاد مسلم، در کتاب‌شناسی، خط‌ شناسی و سبک‌شناسی بی‌بدیل، خوشنویسی هنرمند، نقاشی چیره‌ دست و توانا بودند.

وی مخصوصا در شناخت نسخه‌های خطی و تشخیص اسناد و اوراق هنری و تاریخی از متبحران کم مانند روزگار بود، اما تواضع بیش ازحد او اجازه نمی‌داد تا چنان که شایسته اوست حرفی به میان آید و یا در جراید نوشته شود چرا که هر وقت از او خواسته می‌شد ترجمه حالشان در مجـله یا جریده‌ای چاپ شود، متواضعانه می‌فرمــودند که شرح حال مثال من در دفتر فراموشی بهتر.

استاد سـلطان‌القرایی در اواسط عمر خویش با دختر دوم حــاج مـیـرزا عـلـی خـان سرکارات که از اعیان رجـال زمان خود و صـاحب مکارم اخـلاق و محـامـد اوصــاف بود ازدواج کرد و از او دو فرزند به دنیا آمد.

به توصیه و اصرار دوستان اقدام به تصحیح، تعلیق و تحشیه روضات‌الجنان، تالیف حافظ حسین کربلایی تبریزی معروف به ابن‌الکربلایی کرد. کتاب در دو جلد با حوصله و دقت کافی و علم و بینش وافی در عرض 10 سال تلاش و کوشش استاد جعفر سلطان‌القرایی به دوستداران دانش و معرفت و دلسوختگان عشق و محبت به یادگار ماند.

علامه جعفرسلطان‌القرایی در مقدمه جلد اول روضات، کتاب را چنین معرفی می‌کند: «کتاب حاضر که نام صحیح و کامل آن روضات‌الجِنان و جنات‌الجَنان است روی مقدمه و هشت روضه و خاتمه وضع شده با تفصیلی که در دیباچه کتاب مذکور است. 

ثبت متون مکاتیب بعضی از علما، مشایخ و نقل اجازات و خرق آنها همچنین بیان سنن، آداب مذهبی، اخلاقی و وصف قسمتی از عمارات، ابنیه، زوایا، جوامع و معابد تبریز و ذکر مجملی از تاریخ خلفا، سلاطین، امرا و ترجمه جمعی کثیر از بزرگان، مشایخ، زهاد، علما، قرا، شعرا، وزرا، صدور، ملوک، خوشنویسان، ارباب هنر و تعیین قبور ومدفن آنها با استطراد بسیاری از نوادر حکایات و طرف قصص که مرجع و مآب پاره‌ای از آنها درایهً و روایهً به خود مولف است؛ از محاسن این کتاب است.»

برای تصحیح چنین کتابی استاد سلطان‌القرایی 10 سال از ابتدای صبح تا انتهای شب به طور طاقت‌فرسا زحمت کشیده و عمر صرف کرده است و بالاخره نتیجه مطلوب حاصل گشت.

 

علاوه بر کتاب مذکور، بیش از صدها مقاله تحقیقی در مجلات علمی و ادبی از جمله مجلات یغما، مهر، یادگار و ... از ایشان چاپ شده است و کتاب «المحافل» از آثار دیگر استاد است. مشتاقان درآرزوی طبع و نشر کتاب «المحافل» و چاپ مجدد روضات‌الجِنان هستند.

وی آزاد زیست چرا که مرد آزاده‌ای بود و به هنرآزاد‌ اندیشی آراسته و جهانی بود بنشسته در گوشه‌ای، اعتنا به تقبیح و تحسین دیگران نکرد. محفلش گرم و مجلسش فیض بخش علامه دهخدا، دکتر معین، حاج آقا بزرگ تهرانی و علامه قزوینی و دیگر صاحب ‌نظران بود.

استاد علامه جعفر سلطان القرائی تعداد 179 عنوان نسخه خطی بسیار ارزشمند از نفایس مجموعه خودشان را به کتابخانه مجلس شورا اهدا کرده‌اند. در میان مجموعه‌ای که از طرف ایشان به کتابخانه مجلس اهدا شده، کتاب‌های منحصر به فرد و بسیار نفیسی وجود دارد. 

یکی از نمونه‌های عالی این نسخ، مجموعه «اسئله و اجوبه» رشیدالدین فضل الله همدانی است که خود شرحی مفصل در معرفی آن نوشته و در مجله «مهر» سال 1331 به چاپ رسیده است.

فهرست کتب بی بدیل و نفیس اهدایی ایشان در مجلدات مختلف بر حسب موضوع آنها، از سوی انتشارات کتابخانه مجلس به طبع رسیده و منتشر شده است. ولی بنابه دستور ریاست محترم کتابخانه مجلس، تهیه فهرستی از کتب خطی اهدایی‌شان در یک مجلد در حال تدوین و انتشار می‌باشد.

در ششم اردیبهشت ماه سال 1389 هجری شمسی از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مجلس بزرگداشتی به یاد استاد علامه جعفر سلطان القرائی ترتیب داده شد و در آن از خدمات ایشان به تاریخ، فرهنگ، علم و ادب این سرزمین تجلیل به عمل آمد و جهت یاد بود، ترجمه احوال و آثارشان در یک مجلد تدوین و انتشار یافت. 

همزمان در کتابخانه سلیمانیه استانبول، مجلس نکوداشتی به پاس تشخیص دقیق کتب خطی آن کتابخانه از ایشان به عمل آمد. کتابخانه‌ای که به احترام این خدمت بزرگ در قبال کتب خطی آن، هنوز اتاق کارش را به یادبود نگه داشته است. در این کتابخانه بیش از 17 هزار جلد نسخه خطی به زبان فارسی وجود دارد.

استاد علامه جعفر سلطان‌القرایی به شامگاه روز سه‌شنبه 27 دیماه 1367 برابر با 9 جمادی‌الثانی سال 1409 چشم از جهان فرو بست و وادی رحمت تبریز پیکر نسخه‌شناسی بی‌بدیل، محقق و علامه‌ای بزرگ را در دل خود جای داد. یادش گرامی و روحش شاد باد.

نگارنده: محمدامین سلطان القرّائی