زنان خانه‌دار سال‌هاست منتظرند؛ امسال كه تمام شود 8 سال از تصميم دولت براي اجراي طرح بيمه زنان خانه‌دار مي‌گذرد اما هنوز 18 ميليون زن خانه‌دار كشور براي اين‌كه بتوانند به اين آساني‌ها خود را بيمه كنند، اميدي ندارند.

در حالي كه انتظار مي‌رفت با آغاز اجراي طرح بيمه زنان خانه‌دار از اواسط امسال سرانجام وعده مسوولان وزارت رفاه و صندوق بيمه تامين اجتماعي براي بيمه كردن 18 ميليون زن خانه‌دار شهري و روستايي پس از سال‌ها وقفه تحقق يابد اما در عمل نه‌تنها اين اتفاق نيفتاد بلكه تغيير نحوه اجراي اين طرح در قالب بيمه حرف و مشاغل آزاد موجب انتقاد بسياري از زنان خانه‌دار شده است.

اين فقط زنان خانه‌داري كه هنگام مراجعه به شعب صندوق بيمه تامين اجتماعي براي بيمه شدن دست خالي باز مي‌گردند نيستند كه از وضعيت پيش آمده ناراضي‌اند به طوري كه سخنگوي كميسيون اجتماعي مجلس نيز در گفت‌وگو با جام‌جم با يادآوري افت و خيزهاي فراواني كه اجراي اين طرح را با وقفه چند ساله مواجه كرد، مي‌گويد: بيمه زنان خانه‌دار كه هم اكنون در قالب طرح بيمه حرف و مشاغل آزاد اجرا مي‌شود چيزي نيست كه مورد انتظار 18 ميليون زن خانه‌دار كشور باشد، زيرا از اول هم قرار بود دولت اين بيمه حمايتي را در قالب طرحي مستقل و با تسهيلات ويژه به زنان خانه‌دار اجرايي كند. به گفته سيدجواد زماني، طرح بيمه زنان خانه‌دار مصوبه مجلس را ندارد و دولت از همان ابتدا اين طرح را در قالب طرحي حمايتي و با پيشنهاد ارائه تسهيلات ويژه براي كمك به زنان خانه‌دار پس از تصويب به وزارت رفاه ابلاغ كرد و وزارت رفاه نيز صندوق بيمه تامين اجتماعي را مامور اجراي اين طرح نمود.

وي توضيح مي‌دهد: با ابلاغ اجراي اين طرح حمايتي از سوي دولت، تعدادي از زنان خانه‌دار با واريز مبلغي براي بيمه شدن اقدام كردند اما پس از مدت كوتاهي اجراي اين طرح متوقف شد و از آن زمان تاكنون وزارت رفاه و صندوق بيمه تامين اجتماعي از دلايل توقف اين طرح سخني به ميان نياورده‌اند.

سخنگوي كميسيون اجتماعي مجلس تاكيد مي‌كند: با توجه به اجراي طرح هدفمندسازي يارانه‌ها و با استناد به اصل 29 قانون اساسي كه بيمه همگاني است، دولت موظف است تا پايان برنامه پنجم توسعه تمام جمعيت كشور را تحت پوشش بيمه قرار دهد كه يكي از اين گروه‌ها زنان خانه‌دار هستند و وزارت رفاه و صندوق بيمه تامين اجتماعي موظف است با رفع مشكلات و نواقص موجود مسير را براي بيمه شدن آسان اين قشر هموار كند.

8 سال انتظار

وقتي زمزمه‌هاي اجراي طرح بيمه زنان خانه‌دار براي اولين بار در سال 81 از سوي مسوولان مطرح شد و موجي از اميدواري را در دل قشري كه همواره تامين زندگي در شرايط پيري و ازكارافتادگي و تنهايي پس از فوت همسر يكي از دغدغه‌هايشان بود، نشاند شايد آن زمان به ذهن زنان خانه‌دار هم خطور نمي‌كرد كه 8 سال سپري شود اما هنوز از بيمه شدن خبري نباشد.

اجراي طرح بيمه زنان خانه‌دار درسال 81 با بودجه 200 ميليون توماني آغاز شد و طي سال‌هاي 85ـ83 بودجه طرح به 2 ميليارد تومان رسيد.

براساس طرح اوليه قرار بود با استفاده از اعتبارات مصوب سالانه يك ميليون زن خانه‌دار كشور تحت پوشش بيمه قرار بگيرند اما در عمل نه تنها اين اتفاق نيفتاد بلكه به دليل برخي نواقص و مشكلات موجود از يكسو يا به بهانه تاخير در تامين به موقع اعتبارات از سوي ديگر، طرح بيمه زنان خانه‌دار 8 سال متوقف بماند تا اواسط امسال مجددا اين طرح در قالب بيمه حرف و مشاغل آزاد به اجرا گذاشته شود.

تبصره‌هاي مشكل‌ساز

هرچند كليد خوردن طرح بيمه زنان خانه‌دار آن هم پس از 8 سال انتظار و با وجود افت و خيزها و مشكلات فراواني كه فراروي اجراي اين طرح قرار داشت به حرف و حديث‌ها و ابهاماتي كه در خصوص احتمال توقف هميشگي آن مطرح شده بود، پايان داد اما بتدريج برخي اخبار از گوشه و كنار نشان داد طرح مذكور در اجرا همچنان با مشكلات و نواقصي همراه است. نارضايتي و گلايه‌هاي برخي زنان خانه‌دار در مراجعه به شعب سازمان تامين اجتماعي براي بيمه شدن به نوعي مصداق اين ادعا است.

به گفته اين زنان، شعب بيمه تامين اجتماعي هنگام مراجعه آنها براي بيمه‌شدن با قرار دادن تبصره‌ها و آيين‌نامه‌هاي مختلف و با مانع‌تراشي به نوعي پيش پاي زنان خانه‌دار براي بيمه شدن سنگ‌اندازي مي‌كنند.

نداشتن شرط سني لازم يكي از اين موارد است كه شعب تامين اجتماعي با استناد به آن از پذيرفتن زنان خانه‌دار براي بيمه شدن شانه خالي مي‌كنند.

براساس اين طرح، تنها زنان خانه‌داري كه سقف سني آنها 45 سال است مي‌توانند تحت پوشش اين نوع بيمه قرار بگيرند. يكي از زنان خانه‌داري كه به بهانه نداشتن شرط سني لازم از پوشش بيمه محروم شده است، در اين باره مي‌گويد: پس از مدت‌ها انتظار براي بيمه شدن به نزديك‌ترين شعبه بيمه تامين اجتماعي مراجعه كردم اما در آنجا كارشناس بيمه به صراحت تاكيد كرد فقط زناني كه سقف سني‌شان تا 45 سال است مي‌توانند بيمه شوند و من كه 46 سال دارم نمي‌توانم بيمه شوم. به گفته وي، تاكيد كارشناس بيمه بر اين بوده است كه اين شرط سني ابلاغيه قانون است و قانون نيز استثنا ندارد.

با اين اوصاف به نظر مي‌رسد طرح بيمه زنان خانه‌دار صرفا روي كاغذ طرحي اميدبخش و حامي زنان خانه‌دار است و در عمل آنقدرها هم رضايتبخش نيست.

با كدام پول؟

طرح بيمه زنان خانه‌دار با هدف حمايت از قشر زنان خانه‌دار به اجرا درآمد كه به دليل نداشتن شغل و منبع درآمدي به واسطه آن همواره دغدغه گذران زندگي در شرايط تنهايي و از كارافتادگي را دارند. براساس اين طرح قرار بود دولت بخش قابل توجهي از سهم بيمه‌پردازي زنان خانه‌دار را بر عهده بگيرد و پرداخت درصد كمي نيز بر عهده زنان خانه‌دار گذاشته شود تا اين قشر براي بيمه كردن خود مشكلي نداشته باشند اما متاسفانه در عمل اين اتفاق نيفتاده است.

هم‌اكنون براساس اين طرح ارقام 14 درصد، 18 درصد و 27 درصد به‌عنوان سهم حق بيمه پرداختي زنان خانه‌دار در نظر گرفته شده كه آنها مي‌‌توانند با انتخاب و پرداخت هريك از اين حق بيمه‌ها به نسبت درصد انتخابي از مزاياي بيمه‌هاي اجتماعي آن شامل مستمري بازنشستگي، از كار افتادگي، حوادث، فوت و... همچنين بيمه‌هاي درماني بهره‌مند شوند.

سهم پرداختي دولت در اين بخش تنها 3 درصد آن هم به‌صورت مشاركت عام است و با اين رقم اندك مي‌توان ادعا كرد كمك دولت در پرداخت حق بيمه زنان خانه‌دار تقريبا حذف شده است.

پرسشي كه در اينجا مطرح مي‌شود اين است كه زنان خانه‌دار بايد مابقي سهم بيمه‌ پردازي خود را از كجا تامين كنند در حالي كه همان طور كه از نام اين طرح پيداست جمعيت هدف آن زنان خانه‌داري هستند كه منبع درآمدي به جز پس‌اندازي اندك كه گهگاه آن را از باقيمانده خرجي خانه كنار مي‌گذارند، ندارند.

هرچند براي پاسخگويي مسوولان صندوق بيمه تامين اجتماعي به مشكلات و ابهامات موجود در اين طرح هفته‌ها انتظار كشيديم اما متاسفانه همچون دفعات قبل به دليل عدم همكاري آنها دست به دامان مسوولان وزارت رفاه شديم تا شايد در اين وزارتخانه پاسخگويي براي پرسش‌هايمان پيدا شود.

سرپرست معاونت اجتماعي وزارت رفاه و تامين اجتماعي در گفت‌وگو با جام‌جم در مقابل گلايه‌هاي زنان خانه‌دار از نحوه اجراي اين طرح و برخي تبصره‌هاي دست و پا گير آن مي‌گويد: قانون؛ قانون است و هيچ استثنايي در اين زمينه وجود ندارد.

به گفته صمدالله فيروزي، طرح بيمه زنان خانه‌‌دار هرچند به دليل برخي موانع و مشكلات اجرايي نشده است اما اين به معني حذف طرح نيست و هم‌اكنون زنان خانه‌دار مي‌توانند در قالب بيمه حرف و مشاغل آزاد از مزاياي بيمه‌هاي اجتماعي ـ درماني بهره‌مند شوند.

وي توضيح مي‌دهد: در حال حاضر زنان خانه‌دار 20 تا 45 ساله مي‌توانند با 20 سال سابقه بيمه‌پردازي و با مراجعه به شعب تامين اجتماعي تحت پوشش بيمه قرار بگيرند. براساس اين طرح ارقام 14 درصد، 18 درصد و 27 درصد به‌عنوان سهم حق بيمه پرداختي زنان خانه‌دار در نظر گرفته شده كه آنها مي‌‌توانند با انتخاب و پرداخت هريك از اين حق بيمه‌ها به نسبت درصد انتخابي از مزاياي بيمه‌هاي اجتماعي آن شامل مستمري بازنشستگي، از كار افتادگي، حوادث، فوت و... همچنين بيمه‌هاي درماني بهره‌مند شوند ضمن اين كه دولت نيز به طور عام در پرداخت 3 درصد از سهم حق بيمه زنان خانه‌دار مشاركت مي‌كند.

فيروزي تاكيد مي‌كند: بايد دغدغه بيمه شدن از همان سال‌هاي اول وجود داشته باشد نه اين‌كه در سال‌هاي پاياني نزديك شدن به سقف سني اين طرح و يا حتي 45 سالگي به فكر بيمه كردن خود بيفتند.

بازنگري؛ شايد

فيروزي در پاسخ به اين استدلال كه اين طرح بتازگي اجرايي شده و طبيعي است كه زنان خانه‌دار از جزئيات چنين قانوني و تبصره‌ها و استثناهاي آن از جمله محدوديت‌هاي سني‌اش اطلاع چنداني نداشته باشند، مي‌گويد: به هر حال فعلا قانون مصوب شامل زنان و دختران 45ـ20 ساله است البته اين امكان وجود دارد كه به دليل پاره‌اي از مشكلات اينچنيني در آينده و به مرور زمان روي طرح، بازنگري مجددي شده و اصلاحاتي صورت بگيرد اما تا آن زمان طرح بيمه زنان خانه‌دار فعلا شامل همين رده سني و تا سقف سني 45 سال مي‌شود.

سرپرست معاونت اجتماعي وزارت رفاه به اين نكته هم تاكيد مي‌كند كه اگر زن خانه‌داري قبلا سابقه اشتغال بيمه‌پردازي داشته باشد به نسبت سال‌هاي خدمت و بيمه‌پردازي‌اش از اين سقف سني كاسته مي‌شود و مي‌تواند از مزاياي طرح بيمه‌زنان خانه‌دار استفاده كند.

اين‌كه مسوولان براي بيان ميزان استقبال زنان خانه‌دار از ارائه آمار دقيق خودداري مي‌كنند و اين‌كه طرح بيمه زنان خانه‌دار كه هم اكنون در قالب بيمه حرف و مشاغل آزاد اجرا مي‌شود از نواقص بسياري برخوردار است واين‌كه بسياري از زنان خانه‌دار به دليل برخي تبصره‌هاي مشكل‌ساز اين طرح ديگر اميدي به بيمه شدن ندارند، همه اين موارد بيانگر اين ضرورت است كه وزارت رفاه و بيمه تامين اجتماعي بايد در اولين فرصت بازنگري مجددي بر نحوه اجراي طرح بيمه زنان خانه‌دار داشته باشند.

پوران محمدي ‌‌/ ‌‌گروه جامعه