جام جم آنلاين: از آنجايي كه اقليم نقش مهمي را در تمام ابعاد زندگي انسان ايفا مي‌كند، توجه به تغييرات آن در 150 سال گذشته و بويژه در دهه‌هاي اخير به يكي از دغدغه‌هاي بشر تبديل شده است. در اين ميان با توجه به اين كه درحال حاضر گرمايش جهاني تمامي كشورها از جمله ايران را متاثر كرده است، شناخت تغيير اقليم منطقه و نقش مستقيم يا حتي غيرمستقيم اين تغييرات بر كشور ما بسيار مهم است.

در همين راستا سازمان هواشناسي كشور به دنبال برگزاري 3 كنفرانس منطقه‌اي تغيير اقليم در سال‌هاي 75، 78و 82، چهارمين دور اين كنفرانس را با همكاري نهادهاي مرتبط با اهداف دستيابي به آخرين يافته‌هاي علمي، شناخت و آگاهي از فناوري‌هاي نوين، آگاهي از اثرات متقابل اقليم و انسان در زمينه‌هاي كاربردي و كاهش پيامدهاي منفي آن برگزار كرد.

مطرح شدن موضوع تغيير اقليم در سطح جامعه و تاكيد بر آموزش در سطح علمي، آگاهي از اثرات متقابل اقليم و انسان در زمينه‌هايي مانند كشاورزي، آب و انرژي از ديگر اهدافي بودند كه به بهانه آنها متخصصان و دانشمندان از 16 كشور جهان در تهران گردهم آمدند.

مهندس بهرام صناعي، رئيس سازمان هواشناسي كشور با اشاره به امكان تبادل تجربيات كشورهاي منطقه‌اي و بين‌المللي در خلال اين كنفرانس گفت: قصد داريم از دستاوردهاي كشورهاي مختلف كه در زمينه فناوري و تكنولوژي توانسته‌اند سازگاري بيشتري را با شرايط اقليمي ايجاد كنند استفاده كنيم. صناعي همچنين اظهار اميدواري كرد كه اين كنفرانس منجر به افزايش تجهيزات و اندازه‌گيري اقليم‌ها و نيز برقراري ارتباط بين متخصصان و دانشمندان صاحب نظر در امر اقليم شود.

شناخت علمي مشكلات اقليمي

تغيير اقليم را مي‌توان بزرگ‌ترين چالش قرن بيست و يكم دانست چراكه در شرايط كنوني استفاده زياد و بي‌رويه از آب و منابع انرژي فسيلي سبب تهديد جدي اقليم شده است.

در اين ميان از آنجا كه مساله تغيير اقليم مشكل تمامي ساكنان سياره زمين است، از اين رو همكاري و مشاركت همه دولت‌ها و ملت‌ها براي حل اين چالش به يك ضرورت تبديل مي‌شود. به اين ترتيب چنانچه امنيت اجتماعي، خوشبختي و برابري در جامعه بر روي چهار ستون آب، غذا، انرژي و اقليم استوار باشد، مسلماً تامين غذاي كافي در صورت فراهم بودن بقيه شرايط، مستلزم دسترسي كافي به منابع آب و انرژي است. اين درحالي است كه استفاده زياد و بي رويه آب موجب سير قهقرايي اقليم و استفاده بيش از اندازه منابع انرژي فسيلي، خود سبب تهديد اقليم مي‌شود. اين تهديد با افزايش احتمال رخداد سيل و خشكسالي‌ها، كاهش توليدات غذايي و تنوع زيستي صورت مي‌گيرد. چنانچه سيل اخير پاكستان، خشكسالي‌هاي گسترده در چين و روسيه و بحران قيمت مواد غذايي در كشورهايي مثل موزامبيك را بايد تنها گوشه‌هايي از اين مشكلات برشمرد.

در اين ميان اگرچه كره زمين به دفعات تغيير اقليم را تجربه كرده است اما شايد بتوان تغيير اقليم كنوني را كه پايه آن از اواسط قرن نوزدهم گذاشته شده است، از آن جهت كه بشر به عنوان يك عامل مهم تغيير در كنار عوامل طبيعي مطرح شده است، از بقيه متمايز كرد. اين موضوع از آنجا اهميت مي‌يابد كه به گفته صناعي گرچه تغيير اقليم يك مساله جهاني است ولي اندازه تغييرات در طول سال‌هاي گذشته، از مكاني به مكان ديگر فرق داشته است كه اين امر در مطالعاتي كه بر مبناي داده‌هاي 50 ساله تعدادي از ايستگاه‌هاي همديدي انجام شده است، در مناطق مختلف كشور نيز مشهود است.

دكتر تويا، نماينده سازمان جهاني هواشناسي و مدير منطقه آسيا و اقيانوسيه سازمان هواشناسي جهاني به عنوان يكي از شركت‌كنندگان حاضر در چهارمين كنفرانس تغيير اقليم، معتقد است: در ايران 2 مساله وجود دارد كه تغييرات اقليم در آن بسيار مهم است، يكي بالارفتن درجه حرارت و يكي كمبود بارش كه اين مي‌تواند تاثير خودش را روي محصولات كشاورزي و كمبود آن بگذارد.

نكته: در ايران 2 مساله وجود دارد كه تغييرات اقليم در آن بسيار مهم است، يكي بالارفتن درجه حرارت و يكي كمبود بارش كه اين مي‌تواند تاثير منفي روي محصولات كشاورزي بگذارد
وي همچنين كم كردن گازهاي گلخانه‌اي‌ را براي كاهش آثار زيانبار تغييرات اقليم بسيار مهم دانست و تصريح كرد: كم كردن گازهاي گلخانه‌اي و اين‌كه ما بتوانيم از انرژي‌هاي تجديدپذير استفاده كنيم براي كاستن از آثار زيانبار تغييرات اقليم بسيار مهم است.

تويا در ادامه اعلام كرد: سازمان هواشناسي جهاني مي‌خواهد يك شبكه‌اي از ايستگاه‌ها و مراكز مختلف را براي پايش و نظارت تغييرات اقليمي ايجاد كند تا بتوانند اين تغييرات را كاملا تحت نظر داشته باشند و ايران هم به عنوان يكي از مراكز اصلي كه مي‌تواند به كشورهاي همسايه خدماتي ارائه دهد يا مركزيتي داشته باشد انتظار مي‌رود كه مانند گذشته همكاري‌هاي بيشتري با سازمان جهاني هواشناسي در اين زمينه داشته باشد. در ادامه، بيانيه پاياني كنفرانس كه در 8 بند تنظيم شده بود بر نقش اطلاع رساني، فرهنگسازي و آموزش جنبه‌هاي مختلف تغيير اقليم تاكيد شد و ضمن تشكر از برگزاري مطلوب و شايسته كنفرانس كه نشان از توانايي خوب فني و تخصصي سازمان هواشناسي جمهوري اسلامي ايران دارد، خواستار همت ديگر دولت‌ها براي ادامه مباحث و پژوهش‌هاي علمي براي شناخت هر چه بهتر ابعاد و پيامدهاي اقليم و تغييرات آن در زندگي بشر و طبيعت شده بودند. همچنين در بخش ديگري از بيانيه همكاري‌هاي مشترك ملي منطقه‌اي و جهاني براي فراهم كردن شناخت علمي بهتر با هدف اقدام موثر براي كاهش اثرات تغيير اقليم مورد توجه قرار گرفته بود.

نجات زمين از سير قهقرايي تغيير

در طي هزاران سال، منبع اصلي انرژي بشر، خورشيد و زيست توده بوده است.اما امروزه به نظر مي‌رسد بشريت نياز به تغيير رفتار‌هاي خود با سياره خاكي دارد و لازم است بسياري از مردم برخي از رفتارهاي خود را كه به صورت عادت در آمده است تغيير دهند.

صناعي در تشريح نقش انسان در تحولات اين حوزه افزود: بشر بتدريج آموخت كه از نيروي آب و باد استفاده كند. تا اينجاي كار به غير از استثناهايي در مورد قطع اضافي درختان جنگلي، استفاده از انرژي به شكل پايدار خود بوده است و تاثير آن بر اقليم نيز ماهيت محلي داشته است.اما انقلاب صنعتي در اواسط قرن نوزدهم سبب شد تا نياز به انرژي بيش از اندازه در بعضي از مناطق، باعث تامين انرژي بيشتر از منابع طبيعي دورتر شود. در ابتدا زغال سنگ و سپس نفت اين نقش را ايفا كرد، ولي متاسفانه انتشار گازها و هوازي‌هاي حاصل از سوختن اين منابع نه تنها محيط‌زيست را در مقياس محلي بلكه كل جو را دستخوش تغيير كرد.

بطوري كه غلظت گاز گلخانه‌اي گاز كربنيك از 280ppm در شروع انقلاب صنعتي به بيش از 380ppm در سال 2010 رسيده است. اين گاز كه بعد از بخار آب فراوان‌ترين گاز گلخانه‌اي است به صورت يك عايق عمل كرده و سبب تسريع در ذوب يخ‌ها و بالا آمدن آب دريا‌هاي آزاد شده است. تنها راه معقول اين است كه در كنار توقف جنگل‌زدايي، در كوتاه مدت انرژي را كاراتر و در ميان مدت از تكيه بر سوخت‌هاي فسيلي دست بكشيم و به استفاده از انرژي‌هايي چون انرژي خورشيدي، انرژي باد، انرژي امواج، انرژي كشند، انرژي زمين گرمايي و انرژي هيدروژن رو آوريم.

در اين ميان نقش مردم در كنار نهادها و دولت‌ها براي جلوگيري از تغييرات هرچه بيشتر اقليم مي‌تواند بسيار موثر باشد. چنانچه به گفته رئيس سازمان هواشناسي، اگر به اقليم به عنوان يك منبع نگريسته شود و مردم را هم صاحبان اصلي منابع كره زمين از جمله منبع اقليم بدانيم، حفظ اقليم از سير قهقرايي آن وظيفه مردم نيز تلقي شده و از اين رو نقش مردم مي‌تواند خيلي پررنگ شود.

بهاره صفوي / گروه دانش