رئيس سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانی دانشگاه‌ها معتقد است، دانشمندان اسلامی در قديم هميشه با تجميع وحی و علوم تجربی به ورای آنچه در اين علوم ظاهری بود، سوق داده می‌شدند و علوم ظاهری را لايه‌ای از هستی می‌دانستند كه بايد به ورای آن دست می‌يافتند.

حجت‌الاسلام احمد احمدی، رئيس سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)
حجت‌الاسلام «احمد احمدی»، رئيس سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، در دومين نشست علمی از كرسی‌های آزادانديشی كه عصر ديروز، شنبه، 27 آذرماه، در دانشكده علوم پايه دانشگاه تهران برگزار شد، در تبيين گستره علوم انسانی اظهار كرد: تمام رشته‌های علمی حتی فيزيك و رياضيات به يك معنا به علوم انسانی بازمی‌گردد؛ در علم رياضيات شما سرانجام به ريشه‌های علوم انسانی می‌رسيد.

وی افزود: با استدلال می‌توانيد اثبات كنيد كه يقينی‌بودن رياضيات و يقينی‌نبودن غيررياضيات را با استفاده از علوم انسانی بايد اثبات كنيد. در علم فيزيك نيز كه امروز ديگر به مسئله اتم برمی‌گردد، در اتم نيز اجزای فراوانی وجود دارد و تا چند سال قبل كه بنده برخی كتاب‌ها در اين زمينه را می‌خواندم، می‌گفتند كه حدود 280 يا 290 ذره در درون اتم كشف شده و اين علوم نيز بايد سرانجام از طريق تئوری و نظريه، تكليف آن معلوم شود.

رئيس سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانی دانشگاه‌ها با بيان اين‌كه گرچه در علم فيزيك، بيشتر فيزيك‌دان‌ها نظر می‌دهند، عنوان كرد: ولی در واقع حيطه علم فيزيك از تجربه فراتر می‌رود و پيوند با علوم انسانی برقرار می‌كند. اگر در علم فيزيك و در علوم مربوط به ماده، چنين مسئله‌ای داشته باشيم كه سرانجام بايد با تئوری و با علوم انسانی، تكليف علوم معلوم شود، علوم ديگر از جمله شيمی، پزشكی و... نيز به يك معنا ريشه در علوم انسانی به‌ويژه فلسفه دارند.

احمدی تأكيد كرد: به‌همين جهت بود كه در گذشته، فلسفه را مادر همه علوم می‌دانستند. اگرچه اين ادعا ادعای صحيحی نبود، ولی به يك معنا تمام علوم سرانجام به بحث‌هايی مانند عليت، وجود و... می‌رسند كه اين‌ها در حيطه علم فلسفه قرار دارند. بنابراين می‌بينيد كه حوزه علوم انسانی، حوزه بسيار گسترده‌ای است و گستره‌اش تمام علوم را در بر می‌گيرد.

وی با بيان اين‌كه در گذشته در جامعه ما به‌خصوص در حوزه‌های دينی ما، هم علوم دينی و هم علوم تجربی تحصيل می‌شد، گفت: برای مثال كتاب «المباحث المشرقيه» فخررازی را اگر كسی ملاحظه كند، می‌بيند كه در حدود نيمی از اين كتاب مربوط به طبيعيات است و به بيان مباحثی مانند حرارت، برودت و ماهيت آن‌ها پرداخته است.

عضو هيئت علمی دانشگاه تهران با بيان اين‌كه حتی در گذشته در حوزه‌های دينی به ميزان زيادی به فلكيات نيز پرداخته می‌شد، عنوان كرد: علمای دينی در گذشته همچنين به بررسی ارتباط فلكيات با ذات پاك حق می‌پرداختند. در كتاب شفای ابن سينا نيز ملاحظه می‌كنيد كه بخشی از آن رياضی، قسمتی از آن، طبيعيات است و در كنار اين مباحث، مباحثی همچون نفس و الهيات قرار دارد.

احمدی تصريح كرد: حتی بخشی از الهيات شفا مربوط به رياضيات است كه به آن «تعليميات» گفته می‌شود. حتی در يكی از كتاب‌های بيرونی، جامعه‌شناسی عميق و مفصلی مشاهده می‌شود. ملاحظه می‌كنيد كه در گذشته علوم تجربی و انسانی و الهی با هم پيوسته بود و غالبا همان كسانی كه علوم تجربی را می‌خواندند، علوم دينی را نيز فرامی‌گرفتند.

اين پژوهشگر قرآنی با بيان اين‌كه در گذشته بين وحی و آنچه در دين آمده و بين آنچه علوم را ابزاری در خدمت انسان می‌دانسته، جمع می‌شده است، اضافه كرد: دانشمندان اسلامی در قديم هميشه به ورای آنچه در اين علوم ظاهری مطالعه می‌كردند، سوق داده می‌شدند و اين علوم ظاهری و تجربی را لايه‌ای از هستی می‌دانستند كه خود را ملزم می‌دانستند به ورای آن علوم ظاهری نيز دست پيدا كنند.

رئيس سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انسانی دانشگاه‌ها عنوان كرد: امروز نيز اگر عالم دينی و عالم دانشگاهی ما بنشينند و علوم يكديگر را با هم تركيب و ممزوج كنند، خواهيم توانست به علوم انسانی اسلامی نزديك شويم. تمام آنچه از غرب آمده كه ضرر ندارد، در غرب و علوم انسانی غربی نيز فوايدی وجود دارد كه ما بايد آن را اخذ كنيم.

وی با بيان اين‌كه هيچ عالم حوزوی نمی‌تواند علم جامعه‌شناسی، شاخه‌های مختلف علم حقوق مانند حقوق درياها، حقوق فضا و علوم جديد ديگری كه لازمه زندگی امروزی است، كنار بگذارد، بيان كرد: راه حلش اين است كه عالمان علوم امروزی و عالمان دينی در كنار هم به گفت‌وگو بنشينند و آنچه از علوم جديد مفيد است، بگيرند و با مبانی اسلامی آن‌ها را اصلاح كنند.

احمدی تأكيد كرد: شنيده‌ام كه در كشور ژاپن يك هيئت 320 نفری هستند كه اصلا كاری به دولت حاكمه ندارند و افراد آن با آمدن و رفتن دولت‌ها تغيير نمی‌كند. اين هيئت به تعيين سياست‌های آموزشی كشور می‌پردازند و امور علمی كشور را به‌پيش می‌برند، در كشور ما نيز نيازمند چنين فعاليتی هستيم كه سياست‌گذاران آموزشی، ثابت باشند و بتوانند كارهای خود را به‌طور عملی به نتيجه برسانند.

عضو هيئت علمی دانشگاه تهران با بيان اين‌كه پرداختن به علوم انسانی و اسلامی‌سازی علوم انسانی بايد به كسانی سپرده شود كه خودشان علوم انسانی بدانند، بيان كرد: وزرای علومی كه تاكنون وزير شده‌اند، به‌جز يكی دو مورد، اصلا رشته تحصيلی‌شان ارتباطی با علوم انسانی نداشته و برای اين‌كه بتوانيم اسلامی‌سازی علوم انسانی در كشور را به سامان برسانيم، نيازمند اين هستيم كه اين كار به كاردان سپرده شود.