سرگذشت اينترنت در ايران
سال 68 با
تصميم گروهي از پژوهشگران رشته‌هاي فيزيک و رياضي در دانشگاه‌هاي کشور،
پژوهشگاه ويژه‌اي براي اين شاخه از علوم يعني علوم بنيادي و پايه داير شد
که مرکز تحقيقات فيزيک نظري نام گرفت (بعدها به مرکز پژوهش‌هاي بنيادي
تغيير نام داد). ايجاد ارتباط بين اين مرکز و دانشگاه‌هاي خارج به نوعي
نخستين ارتباط داده با خارج از کشور بود.
اولين ارتباط اينترنتي اين مرکز با
خارج از کشور از طريق مجمع اروپايي شبکه‌هاي تحقيقاتي(EARN) شكل گرفت که با
زيرساخت تلفن انجام شد و سپس از طريق يک خط اجاره‌اي (leased line) به
دانشگاه وين اتريش و از آنجا به شبکه EARN متصل شد. اين ارتباط که سال 1992
برقرار شد براساس پروتکل BITnet انجام مي‌گرفت، چون آن زمان هنوز پروتکل
اينترنت شکل نگرفته بود. اساس کار بيت‌نت مانند اينترنت براساس انتقال و
هدايت بسته‌اي اطلاعات (packet switching) بوده، اما سازگاري‌هاي اينترنت
را نداشته و براي انتقال اطلاعات و هماهنگي با شبکه‌هاي ديگر به
سخت‌افزارهاي خاصي نياز بوده است.
سال 93 ميلادي پروتکل اينترنت يعني همان TCP/IP در مرکز
پژوهش‌هاي بنيادي راه‌اندازي شد و به دليل اين‌که آن زمان زيرمجموعه‌اي از
دانشگاه وين به شمار مي‌رفت، نشاني اختصاصي نداشت و با آدرس آن دانشگاه
شناخته مي‌شد، يعني براي دامنه iran بايد نوشته مي‌شدIRAN.UNIVIE.AT که اين
امر بعدها با ثبت دامنه ايران تغيير کرد.
نام دامنه اختصاصي ايران که به ir ختم
مي‌شد با درخواست مسوولان وقت Internic به عنوان متولي نام‌هاي اينترنتي
در آن زمان به جريان افتاد. اين مرکز که زير نظر دانشگاه کاليفرنياي جنوبي
قرار داشت به رياست فردي به نام پاستل فعاليت مي‌کرد و پس از درخواست ايران
در فروردين 74، دامنه ir براي ايران به ثبت رسيد. ثبت دامنه ايران در
شبکه اينترنت کار ساده‌اي نبوده، چرا که برخي از مسوولان وقت مخابرات
شبکه‌هاي ديگري همچون
X25 را
قدرتمندتر از اينترنت مي‌دانستند.پهناي باند شما براي اتصال
به اينترنت چقدر است؟
ممکن است در ادارات دولتي يا خصوصي
باشيد و با پهناي باند چندين‌‌مگابايت به اينترنت متصل باشيد، شايد هم در
خانه باشيد و سرعت اتصال شما با ADSL يا وايمکس يا هر فناوري ديگر حدود 200
کيلوبيت در ثانيه باشد و در بدترين شرايط با خط دايل‌آپ با سرعت 36
کيلوبيت در ثانيه به اينترنت متصل باشيد. جالب است بدانيد در آغاز کار
اينترنت در ايران، کل پهناي باند کشور براي اتصال اينترنت به 10 کيلوبيت هم
نمي‌رسيد، يعني دقيقا 9/8 کيلوبيت در ثانيه. البته آن زمان هنوز وب
اختراع نشده بود و اصولا گرافيک و اين چيزها معنايي در اينترنت نداشت و
همه چيز تنها متن بود که بر پايه کدهاي اسکي کار مي‌کرد و براي ارسال و
دريافت نامه الکترونيکي کافي بود.
سال 74 که مرکز تحقيقات تصميم به توزيع اينترنت در کشور
گرفت، با دانشگاه‌هاي صنعتي شريف، صنعتي اصفهان، مرکز زلزله‌شناسي و
تحقيقات ژنتيک ارتباط برقرار کرد و پس از 3 سال تلاش، اولين ارتباط
ماهواره‌اي آن هم با سرعت 128 کيلوبيت در ثانيه برقرار شد. اين سرعت براي
دانشگاه‌ها رضايت‌بخش بود، اما پس از چند ماه اين حجم به اشباع رسيد و با
تلاش‌هاي بعدي پهناي باند اين مرکز به 512 کيلوبيت در ثانيه ارتقا يافت. در
همين زمان سازمان‌هاي ديگري مانند صدا و سيما، وزارت بازرگاني و شرکت
داده‌پردازي به طور مستقل به اينترنت متصل شده بودند.
هم‌اکنون ايرنيک با نشاني http://www.nic.ir متولي ثبت دامنه‌هاي نقطه آي‌آر و نقطه ايران است.
پهناي باند کشور هم از 9
کيلوبيت در سال‌هاي اول دهه 70به‌چندگيگا‌‌‌‌‌‌‌بايت رسيده يعني ميليون‌ها
برابر شده و همچنان در حال گسترش است، چرا كه نياز کاربران به پهناي باند
هر روز افزايش مي‌يابد.
مدير اينترنت در جهان کيست؟
چند سازمان
بين‌المللي بخش‌هاي مختلفي از اينترنت را مديريت مي‌کنند، اما اصلي‌ترين
کار را بنياد آيکان (ICANN) انجام مي‌دهد که حفظ مشروعيت و حقوق دامنه‌هاي
اينترنتي است.
آيکان چيست؟
دنياي امروزي
بدون اينترنت نه يک چيز که چيزهاي زيادي کم دارد. اين پديده خارق‌العاده
عصر حاضر رئيس‌هاي زيادي دارد که يكي از مهم‌ترين آنها موسسه آيکان است.
آيکان سازماني غيرانتفاعي
است که وظايف بسيار حساسي از جمله: راهبري پروتکل اينترنتIP، تخصيص فضاي
نام دامنه، تعيين پروتکل انتقال، مديريت سيستم دامنه‌هاي کشوري مانند ir و
عمومي مانند com و مديريت سرورهاي اصلي نام دامنه را برعهده دارد.
زيرساختي شامل 13
ابررايانه مادر، پشتوانه قدرت اجرايي حکومت اين سازمان بر شبکه جهاني است.
اين مراکز داراي تقسيم‌بندي سنتي هستند و همچنان شکل قديمي شبکه را حفظ
کرده‌اند. 4 عدد از اين سرورها در کاليفرنيا، 6 عدد در واشنگتن، يکي در
استکهلم، يکي در لندن و يکي هم در توکيو قرار دارد.
طبق دستور کار اين سازمان، وظيفه
اصلي ICANN هماهنگي نام دامنه‌هاي اينترنتي است، يعني همان
DNS. خدمت نام دامنه براي کاربران، امکان استقرار و جست و جو
براساس نام را بر بستر اينترنت فراهم آورده است. اگر اين مديريت نام‌ها در
شبکه و اينترنت موجود نبود، براي ديدن هر سايت بايد آي‌پي آن را در مرورگر
قرار مي‌داديم و در اين صورت کارها شکل ساده و راحت فعلي را نداشت. البته
اين مرکز مديريت مسيرياب‌هاي اصلي اينترنت را نيز برعهده دارد. مسيرياب‌ها
مشخص مي‌کنند چه سايتي روي چه سروري در کجاي دنيا قرار دارد و درخواست‌ها
را روي مسيرهاي خاص هدايت مي‌کنند. دولت آمريکا اوايل سال 98 ميلادي به
آيكان رسميت بخشيد و اين رسميت همچنان با حضور طرف آمريکايي ادامه دارد.
اهداف اين موسسه عبارتند از: ناوبري عملکرد اينترنت و حفاظت از آن، رقابتي‌کردن ثبت
(ريشه) دامنه‌هاي آزاد از طريق افزايش تعداد دامنه‌ها و مراکز ثبت گواهي،
مديريت بين‌المللي امور مربوط به نام‌ها و نشاني‌هاي اينترنتي.
نوع مديريت اين مرکز هم
براساس نظريات مختلفي شكل گرفته است. هيات مديره آيکان شامل نمايندگان يا
شهرونداني از کشورهاى استراليا، برزيل، بلغارستان، کانادا، چين، فرانسه،
آلمان، غنا، ژاپن، کنيا، کره جنوبي، مکزيک، هلند، پرتغال، سنگال، اسپانيا،
انگلستان و ايالات متحده است. رياست آن نيز برعهده نماينده آمريکاست که
توسط رياست جمهوري آمريکا منسوب مي‌شود.
پروتکل
اينترنت
اينترنت براساس يک پروتکل يا همان
قرارداد فني كه به TCP/IP معروف است، تبادل داده مي‌کند. شرح اين پروتکل
بسيار طولاني است و به مبحث مهندسي اينترنت مربوط مي‌شود که در بخش‌هاي
شبکه مي‌توانيد پيگير آن باشيد، اما در کل اين پروتکل داراي معماري و
ساختار کاملا استانداردي است که تمام خدمات روي اينترنت بايد بر بستر اين
پروتکل ارائه شود.
هر دستوري که در اينترنت استفاده مي‌شود به بخشي از اين
پروتکل مربوط است. يکي از بخش‌هاي اصلي اين پروتکل که با آن سر و کار
خواهيد داشت، آي‌پي است که داراي نسخه‌هاي مختلفي است. هم‌اكنون نسخه شماره
4 آن در حال استفاده است، اما به دليل اين‌كه جوابگوي نيازهاي امروزي
نيست، نسخه بعدي آن يعني نسخه 6 مورد استفاده قرار گرفته و تقريبا همه
سيستم‌عامل‌ها و ابزار شبکه با آن سازگار هستند.
نشاني‌‌ها در
IPv4 يا آي‌پي نگارش 4 متشکل از 4 قسمت عدد در مبناي 10 است كه
مي‌تواند شامل صفر تا 255 شود. برخي از آدرس‌ها نيز براي مصارف و کاربردهاي
خاصي کنار گذاشته شده‌اند. در آي‌پي نگارش 6 اعداد بر مبناي سيستم 16 تايي
يا همان هگزادسيمال خواهند بود.خاصيت آي‌پي
آن است که در هر شبکه فقط يک ماشين مي‌تواند از آن استفاده کند و مشخصه
ماشين شما در اينترنت همان آي‌پي است. در حال حاضر تقريبا در تمام شبکه‌هاي
داخلي از آي‌پي‌هاي غيرمعتبر استفاده مي‌شود و ماشين‌ها از طريق يک درگاه
که آي‌پي معتبر دارد با اينترنت ارتباط برقرار مي‌کنند.
سعيد نوري‌آزاد