مراحل عالي شناخت انسان به روش وحي فقط بهره انسان كامل معصوم(عليه‌السلام) است؛ ولي روش نقلي در دسترس همگان است. اگر مطلبي از راه وحي معصومان ثابت شود، مي‏توانيم آن را به پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم يا امام معصوم(عليه‌السلام) اسناد دهيم و بگوييم پيغمبرصلي الله عليه و آله و سلم يا امام(عليه‌السلام) چنين فرمود و مثلاً انسان را چنين شناساند.
گاهي نيز انسان معصوم، واسطه‏اي است تا سخنان خدا را بي‏كم و كاست به ما برساند و خود او نيز شارح و مبيّن آن شود، چنان كه قرآن كريم عيناً كلام خداي انسان آفرين است و سنّت نبوي، علوي و ديگر اوليا نيز در مقام شرح و تبيين جزئيات اين كتاب آسماني است.
بهترين روش براي تشخيص مسائل مربوط به حوزه شناخت انسان، در پاسخ به پرسش «ما هو» و تبيين ماهيت انسان، روش بررسي سخنان خداي انسان آفرين است، زيرا حقيقت انسانْ كتابي نيازمند به شرح است و شارح اين كتاب هم كسي جز مصنّف آن (آفريدگار هستي) نمي‏تواند باشد، زيرا خدا هم نويسنده اين كتاب است و هم متكلّم كلمات آن.
خداي سبحان حقيقت انسان را به وسيله انبيا، اوليا و فرشتگان شرح كرده و با بيان اينكه آدمي از كجا آمده و به كجا مي‏رود و در چه راهي گام برمي‏دارد، او را هم با خودش و هم با آفريدگارش و هم با گذشته، حال و آينده‏اش آشنا مي‏كند.
خداوند قرآن كريم را كه به مصداق ﴿ونَزَّلنا عَلَيكَ الكِتبَ تِبينًا لِكُلِّ شي‏ءٍ﴾(1) روشنگر همه امور است، عهده‏دار هدايت بشر از ظلمات به سوي نور دانسته و در وصف آن فرموده است: ﴿كِتبٌ اَنزَلنهُ اِلَيكَ لِتُخرِجَ النّاسَ مِنَ‏الظُّلُمتِ اِلَي النّورِ بِاِذنِ رَبِّهِم اِلي صِرطِ العَزيزِ الحَميد﴾(2)؛ يعني قرآن را به سوي تو فرستاديم تا مردم را از تاريكيها به سوي نور درآورده و به اذن پروردگارشان آنها را به راه خداوند مقتدر و ستوده رهسپار گرداني، پس كتابي گوياتر از قرآن براي معرّفي و شناخت انسان نيست، زيرا قرآن كريم كه براي هدايت و تكامل انسان نازل شده، مسائل مربوط به شناخت انسان را آشكارا بيان كرده است.
1. سوره نحل، آيه 89.
2. سوره ابراهيم، آيه 1.
تفسير انسان به انسان، ص120 .