شيخ صدوق بنای مستحكم ضبط و نشر حديث را بنياد نهاد و در راه جمع‌آوری احاديث، از بلخ تا بخارا، از كوفه تا بغداد، از مشهد تا نيشابور و از آنجا تا مكه و مدينه سفر كرد و مشكلات فراوانی را به جان خريد و با كوله باری از احاديث پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) به ری بازگشت.

زندگينامه شيخ صدوق

محمدبن علی‌ بن حسين بن بابويه قمی، مشهور به شيخ صدوق در سال 306 يا 307 هجری قمری در خاندان علم و تقوی در شهر مذهبی قم ديده به جهان گشود. پدر بزرگوار شيخ صدوق، علی بن حسين بن موسی بن بابويه از علما و فقهای بزرگ زمان خود بود. گرچه در آن روزگار، عالمان و محدثان بسياری در قم می‌زيسته‌اند، اما پرچم هدايت و مرجعيت بر دوش اين عالم عابد و محدث زاهد يعنی علی بن بابويه، پدر شيخ صدوق بوده است.

پدر شيخ صدوق دكه‌ای كوچك در بازار قم داشت و از طريق كسب و كار و در نهايت زهد و عفاف، امرار معاش می‌كرد و در ساعاتی ديگر از روز در منزل خود به تدريس و تبليغ احكام و نقل روايات می‌پرداخت.

جلالت شان و منزلت اين عالم ربانی تا بدان پايه رسيد كه امام حسن عسگری(ع) طی نامه‌ای، او را با القاب «شيخ»، «فقيه» و «معتمد» مورد خطاب قرار داده و توفيقات او را برای كسب رضای پروردگار درخواست كرد. شيخ صدوق روزگار طفوليت و سنين جوانی را در دامان علم و فضيلت و تقوای خانوادگی‌اش سپری كرد و تحت تعليم و تربيت پدر قرار گرفت؛ به گونه‌ای كه به لحاظ تيزهوشی و حافظه فوق‌العاده قوی در مدتی كوتاه به قله‌های بلندی از كمالات انسانی دست يافت و توانست در كمتر از بيست سالگی، هزاران حديث با سلسله سند آنها را حفظ كند و از همه مهم‌تر به آنها عمل كند.

يكی از حوادث مهم دوران زندگی شيخ صدوق، روی كارآمدن سلسله ايرانی نژاد و شيعه مذهب «آل بويه» بود كه بر بخش بزرگی از ايران، عراق و جزيره‌العرب تا مرزهای شمالی شام فرمان می‌راندند. وی در اين هنگام از قم به ری آمده و به درخواست «ركن‌الدوله ديلمی» در آنجا رحل اقامت گزيد. به نظر می‌رسد علت اصلی اين دعوت و عزيمت، خلأی بوده كه پس از هجرت شيخ كلينی از ری به بغداد و سپس رحلت او پيش آمده بود و در حقيقت، وجود شيخ صدوق در ری می‌توانست منشأ بركات فراوان باشد.

آثار علمی شيخ صدوق

عصر شيخ صدوق را بايد «عصر احياء و تنقيح حديث» ناميد، زيرا پس از رحلت پيامبر اسلام، بازار جعل حديث رونق گرفت و كارخانه حديث‌سازی خلفا بكار افتاد و كسانی پيدا شدند كه به طور حرفه‌ای، احاديثی را جعل و به پيامبر(ص) و ائمه(ع) نسبت می‌دادند. از اين رو محدث بزرگوار، كلينی كه از «كلين» به «ری» هجرت كرده بود، در آنجا كتاب شريف كافی، اولين كتاب از مجموعه چهارگانه كتب روايی و حديثی شيعه را نگاشت و حركت علمی جديدی را در مكتب حديث‌نگاری اهل بيت(ع) بنيان‌گذاری نمود كه پس از او، شيخ صدوق بنای مستحكم ضبط و نشر حديث را بر آن بنياد نهاد. شيخ صدوق در راه جمع‌آوری احاديث، از بلخ تا بخارا، از كوفه تا بغداد، از مشهد تا نيشابور و از آنجا تا مكه و مدينه سفر كرد و مشكلات فراوانی را به جان خريد و با كوله‌باری از احاديث پيامبر و اهل بيت(ع)به ری بازگشت.

تاليفات شيخ صدوق: 1من لا يحضره الفقيه 2 كمال الدين و اتمام النعمه 3كتاب امالی 4 كتاب صفات شيعه 5 كتاب عيون الاخبار امام رضا عليه السلام 6 كتاب مصادقه الاخوان 7 كتاب خصال 8 كتاب علل الشرايع 9كتاب توحيد 10 كتاب اثبات ولايت علی عليه السلام 11 كتاب معرفت 12 كتاب مدينه العلم 13كتاب مقنع در فقه 14 كتاب معانی الاخبار 15 كتاب مشيخه الفقيه 16كتاب عيون الاخبارالرضا(ع).

شيخ ابو جعفر محمد بن بابويه قمی معروف به شيخ صدوق پس از هفتاد و چند سال زندگانی پرافتخار و انجام مسافرت‌های طولانی و تصنيف 300 جلد كتاب با ارزش، سرانجام در سال 381 ه.ق، در شهر ری چشم از جهان فرو بست و آرامگاهش امروز در شهر ری به نام ابن‌بابويه مشهور و مورد توجه شيعيان است.