محققين موفق به تهيه واكسني با محوريت پژوهشي در فضا شده‌اند كه ممكن است به‌زودي و براي نخستين بار روي انسان آزمايش شود.

به گزارش اسپيس، محققين يك شركت تحقيقاتي در زمينه اختر ژنتيك واقع در تگزاس آمريكا اكنون و به دنبال تلاش‌هاي اوليه صورت گرفته براي تاييد واكسن فضامحور خود، ممكن است به‌زودي فاز آزمايشي اين واكسن سالمونلاي فضايي را روي انسان آغاز كنند.

سالمونلا گونه‌اي از باكتري‌هاي بيماري‌زا به‌شمار مي‌رود كه براساس گزارش مراكز پيشگيري و كنترل بيماري‌ها، هر ساله موجب بروز عفونت مهلك حدود 40 هزار نفر در ايالات متحده مي‌شود كه در اين ميان خوردن غذاهاي آلوده، از راه‌هاي ابتدايي بروز اين عفونت باكتريايي محسوب مي‌شود.

مدير اين مركز تحقيقاتي با قاطعيت اعلام كرده است كه ما اميدواريم حداكثر طي سال آينده آزمايش‌هاي انساني واكسن فضايي خود را شروع كنيم و اين موفقيت نقطه عطفي واقعي در عرصه داروسازي و سلامت به شمار خواهد رفت.

اما آنچه كه فرآيند تحقيق و توليد اين واكسن را از ديگر داروها متمايز مي‌كند، آزمايش‌هاي هدايت شده در جريان پروازهاي شاتل فضايي بوده كه بستر پژوهشي جديدي را براي تحقيقات فضامحور واكسن سالمونلا رقم زده است، به نحوي كه تاكنون محققين توانسته‌اند آزمايش‌هايي را در خلال 23مورد ماموريت شاتل انجام دهند كه جديدترين نمونه آن به آزمايشاتي كه طي پرواز فضاپيماي ديسكاوري در اوايل ماه جاري صورت گرفت مربوط مي‌شود. اين واكسن نوظهور كه ماموريت‌هاي فضايي زيادي را به عنوان مسافر همراه شاتل تجربه كرده است، در حالي از چنين طيف گسترده و در نوع خود بسيار منحصر به فرد بستر آزمايشگاهي برخوردار است كه شركت تحقيقاتي مجري آن در نظر دارد براي ماموريت باقيمانده تقويم جاري ناسا نيز ادامه آزمايش‌ها را برنامه‌ريزي كند. محققين معتقدند چنانچه واكسن ياد شده مجوز آزمايشات انساني را به دست آورد براي نخستين بار خواهد بود كه دارويي تهيه شده بر اساس تحقيقاتي با مركزيت فضايي پس از بازگشت از سفري چنين دوردست مهياي ماموريت زميني خود مي‌شود.

 به اعتقاد دانشمندان، كليد ساخت و توسعه واكسن‌هاي جديد در تفاوت مهمي است كه در وضعيت رشد و نمو ارگانيسم‌ها در فضا به وجود مي‌آيد. بسياري از باكتري‌ها و ويروس‌ها نشان داده‌اند كه در شرايط ريزگرانشي فضا سريع‌تر رشد مي‌كنند و به همين ترتيب نيز مهلك‌تر و خطرناك‌تر مي‌شوند. وجود اين حالات متغير در وضعيت رشد و خصوصيات بيماري‌زايي باكتري‌ها در محيط فضا در حالي است كه محققين اين پروژه در خصوص اين كه چرا ارگانيسم‌هاي مخرب، واگيري و قدرت عفونت‌زايي افزايش يافته‌اي را نشان مي‌دهند هنوز به درك كاملي نرسيده‌اند، اما معتقدند مشاهده كشندگي و عفونت‌زايي افزايش يافته يك باكتري يا ويروس كمك مناسبي براي هدف‌گيري كانديداهاي بالقوه درماني در مورد يك بيماري خاص به شمار مي‌رود.

محققيني كه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند، معتقدند تغييراتي از اين دست كه در شرايط بي‌وزني روي مي‌دهد به بالا بردن سرعت انجام آزمايش‌ها كمك مي‌كند و از طرفي براي محققين نيز كمك مناسبي است تا نه‌تنها در فضا، بلكه در روي زمين نيز به علل كشندگي و خطرناكي چنين ميكروارگانيسم‌هايي پي ببرند. محققين اين پروژه اخترژنتيكي با ترتيب‌دادن اين آزمايش‌ها سعي كردند تا ژن‌هاي مسئول كشندگي در بيماري‌هاي گوناگون را دنبال و مشخص كنند تا به مجرد شناسايي ژن‌هاي مسئول بتوانند براي توليد يك واكسن آنها را حذف كنند. در واقع آنچه كه محققين درخصوص باكتري سالمونلا انجام داده‌اند شامل دوره‌اي از آزمايش‌ها بوده است كه در نتيجه آن الگويي از ژن‌ها كه از قرار معلوم مسئول كشندگي و عفونت‌زايي در اين باكتري هستند، تهيه مي‌شود و در فاز بعدي پروژه، با هدف توليد يك واكسن آزمايشي اقدام به حذف اين ژن‌هاي دردسر ساز كرده‌اند.

اما نكته جالب توجه در خصوص اين پروژه، نقش فضانوردان است كه ضمن حضور در پروازهاي شاتل فضايي به اجرا و انجام اين پژوهش كمك كرده‌اند. در واقع به مجرد اين كه يكي از خدمه شاتل در فضا اقدام به فعال كردن آزمايش مي‌كند، چرخه رشد اين باكتري آغاز مي‌شود و در همين زمان يك آزمايش شاهد نيز در روي زمين كليد مي‌خورد. با به زمين نشستن شاتل، محققين اقدام به جمع آوري ظروف حامل آزمايش‌ها و تجزيه تحليل داده‌ها مي‌كنند.

به گفته مدير اين مركز تحقيقاتي، آنها قصد ندارند پروژه فضايي خود را با مورد سالمونلا به پايان برسانند و محققين سخت مي‌كوشند تا واكسني را نيز براي پيشگيري از عفونت ناشي از گونه‌اي باكتري استافيلوكوكوس مقاوم به متيسيلين موسوم به MRSA تهيه كنند كه نژادي معمول در بيمارستان‌ها به شمار مي‌رود و از قضا به علت مقاوم بودن به شمار زيادي از آنتي‌بيوتيك‌ها درمان آن با مشكل مواجه مي‌شود، به نحوي كه بر اساس پژوهش محققين اين مركز، سالانه 19 هزار نفر تنها از اين بيماري در آمريكا جان مي‌سپارند. البته تا اينجاي كار محققين در مرحله جمع‌آوري اطلاعات هستند تا به ژن‌هاي مسئول نسبت به طبيعت عفوني و مهلك اين باكتري نزديك‌تر شوند. آخرين آزمايش آنها روي اين باكتري‌ كشنده طي ماموريت 128 - STS شاتل ديسكاوري كه در 11 سپتامبر به زمين نشست، انجام پذيرفت. محققين اميدوارند تحقيقات فعلي را روي ماموريت‌هاي آينده شاتل و همچنين در قالب آزمايش‌هاي بلندمدت روي ايستگاه فضايي بين‌المللي ادامه دهند. اما اكنون و به ادعاي مدير اين شركت پيشرو در زمينه تحقيقات دارويي فضا محور، طراحي و ارائه داروهايي با استفاده از محيط ريز‌گرانشي فضا كه صد البته براي مصرف زميني ساخته مي‌شوند، از جمله اهداف موجود در دستور كار محققين است.

محدوديت‌هاي تاثير‌گذاري نظير آستانه انتظار بالا در خصوص نتايج كشت محيط‌هاي آزمايشگاهي فعلي كه ناشي از كندي رشد و نمو ميكروارگانيسم‌ها در محيط گرانشي زمين است و به‌علاوه وضعيت خاص مربوط به تسريع چرخه رشد ميكروارگانيسم‌ها و افزايش ميزان كشندگي و خطرناك بودن آنها در شرايط ريزگرانشي فضا باعث شده است تا نگاه محققين و شركت‌هاي داروسازي متوجه مرزهاي دور دست فضا شده تا چه بسا گشودن درهاي اين بستر آزمايشگاهي جديد، نويد بخش دستيابي به مرزهاي نويني از سلامت براي ساكنان سياره شود.

 

سازمان فضايي ايران