16 اسفند در گذر تاریخ
* رحلت حكيم الهي و عارف بزرگوار «آخوند ملاحسينقلي همداني» (1272 ش)
اشاره:
آخوند ملاحسينقلي همداني در حدود سال 1202 ش (1239 ق) در يكي از روستاهاي اطراف همدان به دنيا آمد. وي روزگار كودكي را به اقتضاي محل سكونت به شباني گذراند. آن‏گاه به تهران رفت و پس از فراگيري مقدمات، وارد حوزه درس شيخ عبدالحسين تهراني معروف به شيخ العراقين شد و دروس معقول را پشت سر گذاشت. آخوند همداني سپس عازم سبزوار گرديد و نزد حاج ملاهادي سبزواري، حكمت و فلسفه را فرا گرفت. وي پس از مدتي به نجف اشرف رفت و ضمن حضور در محضر درس فقه و اصول شيخ مرتضي انصاري، بسياري از تقريرات استاد را به رشته تحرير درآورد. آخوند ملاحسينقلي همداني همچنين در محضر آقا سيد علي شوشتري به سير و سلوك پرداخت و نزد وي مقام و مرتبتي عظيم يافت. آخوند، به اخلاق و تهذيب نفس توجه تام داشت و علوم ظاهري را برخلاف اكثر عرفا و متصوفه، حجاب نمي‏دانست. اين عارف بزرگ، از اينكه به عنوان قطب و مرشد مطرح گردد پرهيز مي‏كرد و تنها خود را بنده‏اي از بندگان خدا مي‏دانست. در محضر درس عرفان او شاگردان فاضلي پرورش يافتند كه شيخ محمد بهاري، سيد احمد تهراني، ميرزا جواد ملكي تبريزي، سيدجمال الدين اسدآبادي، سيد مرتضي كشميري، سيد محسن امين عاملي و... از بقيه مشهورترند. همچنين از آخوند ملاحسينقلي همداني آثاري برجاي مانده كه نامه‏ها و مُنشآت، تذكرةُ المتّقين، تقريرات در اخلاق و مناجات‏ها از آن جمله‏اند. اين عارف باللَّه سرانجام در 16 اسفند 1272ش (28 شعبان 1311ق) در هفتاد سالگي جان از قفس تن به در بُرد و در كربلاي معلي به خاك سپرده شد.
* بروز قحطي در ايران در جريان جنگ جهاني اول (1296ش)
اشاره:
به دليل وقوع جنگ جهاني اول و هجوم ارتش‏هاي بيگانه به ايران و از سوي ديگر در نتيجه بي‏تدبيري و عدم كفايت سران حكومت ايران قحطي هولناكي كشور را فرا گرفت. در آن تاريخ، كشور در نهايت فقر و تشنج به سر مي‏برد و قسمت اعظم كشور در اشغال نيروهاي متجاوز بود. در اين روزگار، كمبود مواد غذايي به حدي بود كه روزانه گروهي از مردم از گرسنگي تلف مي‏شدند.
* اعدام انقلابي «سپهبد رزم ‏آرا» نخست وزير «محمدرضا پهلوي» توسط جمعيت فدائيان اسلام (1329ش)
اشاره:
سپهبد علي رزم‏آرا در سال 1280ش به دنيا آمد و در هفده سالگي وارد مدرسه نظام شد. وي پس از احراز درجه افسري، به اقتضاي زمان، در چند زد و خورد داخلي شركت كرد و به همين دليل ارتقاء درجه يافت. رزم‏آرا در سال‏هاي بعد مدارج ترقي را پيمود تا اينكه پس از تبعيد رضاخان به رياست ستاد ارتش رسيد. در زمان صدارت قوام، شاه براي از بين بردن نخست‏وزير، و سقوط دولت وي، به هر كسي متوسل مي‏شد و به همه وعده صدارت مي‏داد. رزم‏آرا در زمره افرادي بود كه شاه به او وعده نخست‏وزيري داده بود. رزم‏آرا با اتكا به قول شاه و با پشت پا زدن به عنايات قوام نسبت به خود، درصدد تضعيف دولت برآمد. وي از آن پس تصميم به احراز صدارت گرديد تا اينكه در پنجم تيرماه 1329، فرمان نخست‏وزيري گرفت. سپهبد علي رزم آرا، به عنوان ژنرال ارتش رژيم شاه و عنصر سرشناس دولت استعماري انگليس هنگامي كه به نخست وزيري كشور رسيد با ملي شدن صنعت نفت ايران به شدت مخالفت مي‏كرد و قصد داشت با سركوب نهضت مردم، تا جايي كه ممكن است به اربابان خود خدمت كند. خيانت‏ها و انحرافات علني رزم آرا در سياست و امور مملكتي سبب شد تا روحانيون و مردم به مخالفت جدي و صريح با او بپردازند. لذا فداييان اسلام به اين تشخيص رسيدند كه اگر اين عنصر وابسته از ميان برداشته نشود، در نهضت مردم اختلال حاصل مي‏گردد. به همين جهت شهيد خليل طهماسبي از سوي جمعيت فداييان اسلام مأمور ترور رزم‏آرا گرديد و سرانجام وي را در شانزدهم اسفند 1329ش به هلاكت رساند. اعدام انقلابي وي در واقع هشداري به برخي نمايندگان مجلس شانزدهم بود كه به دليل وابستگي به انگليس، مانع از ملي شدن صنعت نفت در ايران مي‏شدند. به همين جهت، به فاصله كوتاهي پس از حركت انقلابي اعدام رزم آرا، طرح ملي شدن صنعت نفت در كميسيون نفت مجلس، مورد تأييد و تصويب قرار گرفت.
* اعلام قطع روابط ايران و انگليس توسط وزارت امور خارجه (1367 ش)
اشاره:
چهار روز پس از صدور حكم تاريخي حضرت امام خميني(ره) مبني بر ارتداد و قتل سلمان رشدي، نويسنده كتاب ضالّه آيات شيطاني، وي از اين كه كتابش باعث نارضايتي مسلمانان شده است، اظهار تاسف و پوزش كرد. در حقيقت عذرخواهي سلمان رشدي، براي ختم اين غائله كافي نبود. از اين رو، مجلس شوراي اسلامي، در نهم اسفند 1367، طي جلسه فوق العاده‏اي، با اعلام ضرب الاجلِ يك هفته‏اي براي انگليس، هرگونه رابطه سياسي با لندن را منوط به عذرخواهي مقامات انگليسي و تجديدنظر در مواضع غيراصولي نسبت به جهان اسلام و كتاب آيات شيطاني نمود. وزير امور خارجه انگليس ضمن ابراز تاسف از انتشار كتاب رشدي، خود و دولت متبوعش را جدا از مسؤوليت انتشار اين كتاب دانست. اما اين اظهارات و موضع‏گيري‏ها چون فاقد عذرخواهي رسمي و علني بود، دولت جمهوري اسلامي ايران، در شانزده اسفند 1367، در پايان مهلت يك هفته‏اي روابط سياسي خود را با انگلستان به طور رسمي قطع كرد.
23 ربيع الثاني در گذر تاریخ
* مرگ «سلطان محمود غزنوي» بزرگ ‏ترين پادشاه سلسله‏ ي غزنويان(421 ق)
اشاره:
سلطان محمود غزنوي، سومين شاه سلسله‏ي غزنويان از سال 387 ق پس از شكست دادن برادرش اسماعيل، حكومت را به دست گرفت و با غلبه بر اميران صفاري، ساماني، آل بويه، آل زيار و خوارزمشاهيان بر شمال و شرق ايرانِ آن روز استيلا يافت. سلطان محمود غزنوي به تدريج سرزمين‏هاي بيشتري را ضميمه‏ي قلمرو خود نمود. او دوازده بار به سرزمين هندوستان لشكركشي كرد اما سرانجام قبل از رفتن به ري پس از 34 سال سلطنت، به دليل ابتلا به بيماري سل در غزنين درگذشت. سلطان محمود غزنوي، اولين پادشاه مستقل و بزرگ‏ترين فرد خاندان غزنوي است كه به دليري و بي‏باكي و كثرت فتوحات و شكوه دربار در تاريخ اسلام، بسيار مشهور شده است. غزوات وي در هند و غنائمي كه از آن جا آورده، اجتماع علما و شعرا در دستگاه او و اشعار و كتبي كه به نام او ترتيب يافته بود، نام سلطان محمود غزنوي را در اطراف عالم، معروف كرده است. افرادي همانند عُنصري بلخي، فَرُّخي سيستاني، عَسجَدي مَروَزي، كسايي مروَزي و غضايري رازي و نيز فردوسي طوسي از شاعران دربار او بودند. هم‏چنين از علماي دستگاه محمودي، هيچ كس جليل القدرتر از ابوريحان بيروني نيست.
* تولد «ابوشامه» فقيه، محدث و مورخ(599 ق)
اشاره:
عبدالرحمن بن اسماعيل بن ابراهيم ملقب به شهاب‏الدين و معروف به ابوشامه از مشاهير علماي قرن هفتم هجري است كه در فقه، حديث، تاريخ، نحو، ادبيات و قرائات متنوعه‏ي قرآني، يگانه‏ي دوران خود بود. وي در ابتدا در دمشق درسن شانزده سالگي قرآن را با تمامي قرائت‏هاي متداول فرا گرفت و در اسكندريه به تكميل آن پرداخت. ابوشامه داراي تاليفاتي مي‏باشد از قبيل: الاصول في الاصول، مختصر تاريخ دمشق و مُفردات القُرّاء. بنابه قول برخي از مورّخين، بيشتر آثار ابوشامه در يك واقعه‏ي آتش‏سوزي به همراه كتابخانه‏ي عظيمِ او سوخت و از بين رفت. ابوشامه به سال 665 هجري در 66 سالگي در دمشق بدرود حيات گفت و در آن شهر به خاك سپرده شد.
* درگذشت فقيه رباني ملااحمد نراقي(1245 ق)
اشاره:
حاج ملااحمد بن ملامهدي نراقي، از بزرگان علماي دين و مجتهدان عالي قدر شيعه مي‏باشد. وي فقيه اصولي، محدث رجالي و شاعر حاذق و زاهد متقي بوده است. ملااحمد پس از كسب مدارج بالاي علمي نزد پدر دانشمندش، حاج ملامهدي نراقي، مشغول تدريس و تاليف شد و شاگرداني همچون شيخ مرتضي انصاري و سيد محمد شفيع جابلقي و بسياري ديگر را پرورش داد. اين عالم بزرگ همچنين در حديث مهارت داشته و با سه واسطه از علامه محمدباقر مجلسي روايت حديث كرده است. مُستند الشّيعه، معراجُ السَّعاده، اسرارُ الحَجّ، مفتاح الاحكام و مثنوي طاقديس از جمله آثار اوست. ايشان اشعار عرفاني فراواني سروده است و در شعر، «صفايي» تخلّص مي‏كرد. وفات ملااحمد در نراق اتفاق افتاد و بدن مطهر وي را در صحن علوي در نجف اشرف دفن كردند.
6 مارس در گذر تاریخ
* پايان جنگ‏هاي سيزده ساله در اروپا (1714م)
* روز ملي و استقلال كشور افريقايي «غنا» از استعمار انگلستان(1957م)