تدوين تاريخ اسلامي در سال 16 هجري قمري

از هنگامي كه رسول خدا(ص) از مكه معظمه به مدينه منوره هجرت كرد و با هجرت سرنوشت ساز خود حيات تازه اي به دين اسلام و مسلمانان بخشيد، آن حضرت دستور داد كه هجرت را مبدأ تاريخ اسلام قرار دهند. بدين گونه كه تاريخ اسلام را با ماه قمري تعيين مي نمودند و مي گفتند: نخستين ماه هجرت، دوّمين ماه هجرت، سوّمين ماه هجرت و هيمن طور بقيه ماه ها. اين روال تا عصر خلافت عمر بن خطاب ادامه داشت و در زمان وي به عنوان تاريخ رسمي اسلام، تدوين و ابلاغ گرديد.

در عصر خليفه دوم برخي از استانداران ايالت هاي اسلامي و بعضي از دور انديشان مدينه منوره، لزوم انتخاب تاريخ ويژه اي براي مسلمانان (به صورت سالانه) را بارها به اطلاع خليفه رسانيده و وي را متوجه اين ‌أمر مهم نمودند.

عمر بن خطاب تصميم گرفت براي مسلمانان تاريخ ويژه اي تدوين نمايد.

بدين لحاظ تعدادي از صاحب نظران مهاجر و انصار را گرد آورد و با آنان در اين باره به گفت و گو نشست.

در آن جمع، برخي سال تولد پيامبر اكرم(ص)، برخي سال بعثت آن حضرت و برخي سال رحلت آن حضرت را به عنوان مبدأ تاريخ اسلام پيشنهاد كردند.

هم چنين برخي از ديگر انديشان، تاريخ رومي (ميلادي) و عده اي از آنان، تاريخ فارس (فُرس قديم) را يادآوري كردند. اما امير مؤمنان علي بن ابي طالب(ع) نيز كه در آن نشست حضور داشت، پيشنهاد كرد: به خاطر اهميت هجرت پيامبر اسلام(ص) از مكه به مدينه، آن را مبدأ تاريخ اسلام قرار دهند. عده اي از حاضران، از جمله خليفه وقت، پيشنهاد امير مؤمنان(ع) را اصلح دانسته و همان را تأييد نمودند و عمر بن خطاب دستور داد كه از آن پس هجرت پيامبر(ص)، مبدأ تاريخ اسلامي قرار گيرد.

آن گاه، درباره ابتداي سال قمري كه از چه ماهي از ماه هاي عرب آغاز گردد، گفت و گو شد و در اين باره نيز پيشنهادهاي متعددي ارائه گرديد. سرانجام عمر بن خطاب به پيشنهاد عثمان بن عفان كه معتقد بود اول محرم را، نخستين روز سال بدانند، ترتيب اثر داد و فرمان داد كه ماه محرم، نخستين ماه سال هجري قمري باشد.

با اين حساب، هجرت پيامبر(ص) در آغاز سومين ماه سال اول هجري قمري واقع گرديده است.