امام حسن بن علي بن ابي طالب(ع)، معروف به مجتبي(ع)، دومين امام شيعيان است. وي در پانزدهم ماه مبارك رمضان سال دوم و به روايتي صحيح تر، سال سوم هجري قمري در حيات جدش پيامبراكرم(ص) در مدينه منوره ديده به جهان گشود.
پدرش امام علي ابن ابي طالب(ع)، جانشين و داماد پيامبر(ص) و نخستين امام شيعه و چهارمين خليفه اسلامي و مادرش حضرت فاطمه زهرا(س) دختر رسول گرامي اسلام(ص) و برترين زنان جهان آفرينش مي باشد.
امام حسن مجتبي(ع) در فضا و خانواده اي ديده به جهان گشود كه مهبط وحي و محل نزول فرشتگان الهي بود؛ همان خانواده اي كه به گواهي قرآن مجيد، تمامي اعضاي آن، پاك و پاكيزه بوده و هيچ گونه پليدي و پلشتي در آن ها راه ندارد و بدين جهت مورد تحسين و تمجيد مكرر خداوند متعال در قرآن كريم قرار گرفته اند.
امام حسن مجتبي(ع) نخستين فرزند حضرت علي(ع) و فاطمه زهرا(س) بود، بدين جهت تولد وي، موجب شادماني آن دو و پيامبر اسلام(ص) و تمامي محبان اهل بيت(ع) گرديد.
پيامبر(ص) در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه خواند و بنا به درخواست پدر و مادرش، از جانب خداي متعال، نام "حسن" را برايش برگزيد.
لقب هاي امام حسن مجتبي(ع) عبارتند از: سبط اكبر، سبط اول، طيب، قائم، حجت، تقي، زكي، مجتبي، وزير، اثير، امير، امين، زاهد و برّ. وليكن معروفترين آن ها، لقب شريف "مجتبي" است و شيعيان وي را "كريم اهل بيت" مي نامند.
كنيه وي، ابومحمد بوده است.
امام حسن مجتبي(ع) مورد علاقه شديد پيامبراسلام(ص) بود، بدين جهت از آغاز طفوليت در دامن مهرانگيز جدش رسول خدا(ص)، پدرش اميرمؤمنان علي(ع) و مادرش فاطمه زهرا(س) رشد و كمال يافت و به عنوان يك انسان كامل و يك امام عادل و شايسته براي جهانيان به ارمغان آورده شد.
پيامبراسلام(ص) در حديثي، درباره مقام و فضيلت نور ديده اش حسن مجتبي(ع) فرمود: اما حسن، به درستي كه وي پسر و فرزند من و از من است. او نور چشمم، روشنايي قلبم و ميوه دلم مي باشد. وي، سرور جوانان اهل بهشت و حجت خدا بر امت است. فرمان او، فرمان من است و گفتار او، گفتار من است. هر كه از او پيروي كند، از من پيروي كرده است و هر كه از دستور او سرپيچي كند، از من سرپيچي كرده و از من نيست. من هر گاه به او نظر مي كنم به ياد جريانات پس از خود مي افتم كه وي را تضعيف مي كنند؛ حال او به همان گونه ادامه مي يابد، تا اين كه از روي ستم و دشمني، وي را با زهر به شهادت مي رسانند. در آن هنگام، فرشتگان آسمان در مرگش گريه مي كنند. هم چنين هر چيزي ]در روي زمين[ از جمله پرندگان آسمان، ماهي هاي درياها و اقيانوس ها در فقدان او سوگوارند.