4 آبان در گذرتاريخ
رحلت حجت‌الاسلام سيدحمزه موسوی تبريزی ، از اساتید برجسته حوزه علیمه مشهد (1390ش)
اشاره:
به گزارش شبكه اجتهاد مرحوم حجت الاسلام والمسلمین موسوی تبریزی، محضر امام خميني(ره) را درك نمود و شاگردان زيادي را در شهرهاي قم، تبريز و مشهد براي حوزه هاي علميه تربيت كرده است. وی قوانين، معالم و لمعه را نزد حجج‌الاسلام جابر فاضلی، محمد موحدي، رسائل را نزد آيت‌الله مصطفي اعتمادی، مكاسب را در محضر آيت‌‌الله ناصر مكارم شيرازی، و كفایه را نزد آيت‌الله سيد باقر سلطانی در قم گذراند. مرحوم موسوی تبریزی سپس در سال 1340 درس خارج خود را در محضر آيت‌الله محمدتقي ‌آملي و مرحوم آیت‌الله سيد محمد محقق داماد آغاز نمود و كلام را نزد آيت‌الله یحیی ‌انصاري شیرازی و مرحوم حجت الاسلام محمد كرمي و نیز تفسير را نزد آيت‌الله‌ خزعلی به پایان رساند. مرحوم حجت‌الاسلام‌ و‌المسلمين سيدحمزه موسوی تبريزی پس از تحصيل در حوزه علميه قم به تبريز مراجعت و بعد از مدتي در سال 1363 به مشهد عزيمت نمود و در كنار مضجع شريف امام رضا (ع) به تدريس علوم ديني پرداخت. وی به دفعات لمعه، معالم، رسائل، مكاسب و شرح نهج البلاغه، را برای طلاب حوزه علمیه تدریس نمود. آن مرحوم در تدريس خود به بيان نكات آموزنده توجه خاصي داشت و هر روز با اشاره به حديثی از ائمه اطهار(ع) و بيان نكته‌های اخلاقی، درس خود را آغاز مي‌نمود و مرسوم بود كه در روزهاي شهادت با ذكر توسل توسط يكي از طلاب، درس خود را پايان مي‌داد. مرحوم سید حمزه موسوی تبریزی در روزهای پایانی عمر خود مشغول به تدریس كتاب مكاسب شیخ انصاری، در حرم مطهر حضرت رضا(ع) بود. ایشان در شامگاه روز چهارشنبه 4 آبان بر اثر ايست قلبي، در سن 70 سالگي دار فاني را وداع گفت.
بيانات افشاگرانه «امام خميني(ره)» درباره كاپيتولاسيون (1343 ش)
اشاره:
پس از تصويب قانون ننگين كاپيتولاسيون توسط دولت و مجلس در مهرماه 1342، اين قانون در مطبوعات افشا و اعلام نشد. چندي بعد، نشريه داخلي مجلس، حاوي متن كامل سخنراني‏ها و گفتگوهاي نمايندگان و رييس دولت در اين زمينه به دست امام خميني(ره) رسيد. ايشان تصميم گرفتند حقايق را به مردم گفته و آنها را از فاجعه بزرگي كه به دست رژيم به وقوع پيوسته بود با خبر سازند. در اين حال حضرت امام كه چند ماه قبل از آن، از زندان رژيم شاه آزاد شده بودند، با ايراد سخنراني تاريخي خود، به تصويب قانون كاپيتولاسيون يا اعطاي مصونيت قضايي به اتباع امريكا در ايران، شديداً اعتراض كرد. اين نطق مهم كه در اجتماع بزرگ روحانيان و مردم قم و ديگر شهرها بيان شد، در حقيقت محاكمه هيئت حاكمه آمريكا به علت دخالت‏هاي غيرقانوني آنان در امور داخلي ايران و نيز افشاي خيانت‏هاي شاه به اسلام و ملت ايران بود. حضرت امام همچنين رژيم صهيونيستي و پشتيباني آمريكا را از اين رژيم محكوم كرد. امام همچنين در اعلاميه‏اي كه در سطحي گسترده توزيع شد، تصويب كاپيتولاسيون را مخالف اسلام و قرآن شمردند و اين امر را همانند اقرار به مستعمره بودن ايران ناميدند. بازتاب سخنراني و اعلاميه شديد اللحن امام به قدري عميق و وسيع بود كه رژيم را يكبار ديگر در برابر طوفاني از خشم و نفرت و اعتراض قرار داد. طوفاني كه رژيم، هرگز انتظار آن را نداشت و مي‏رفت كه به يك واكنش عمومي انفجارآميز منتهي گردد. سخنان صريح امام بر ضد قانون كاپيتولاسيون و رژيم پهلوي باعث روشنگري مردم و خشم شديد رژيم وابسته شاه گرديد به گونه‏اي كه رژيم، محدوديت‏هاي تازه‏اي را براي امام به وجود آورد و چند روز بعد در سيزدهم آبان همان سال، ايشان را بازداشت و به تركيه تبعيد كرد. اين مرحله را بايد نقطه عطفي در تاريخ نهضت اسلامي ايران دانست زيرا ابعاد گسترده مبارزه با استبداد، اينك همراه با مبارزه‏اي آشتي‏ناپذير با استكبار جهاني، همسو و در مسير يك آرمان پيش مي‏رفت و ماهيت نهضت، غني‏تر و آرمان‏هاي آن كامل‏تر مي‏گشت.
آغاز به كار آزمايشي تلويزيون ملي ايران (1345 ش)
اشاره:
در دهه ۱۳۳۰ ایجاد سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران مطرح شد، ولی عملی شدن این طرح تا سال‌ها به تعویق افتاد. تولید تصویر، آن هم به صورت چند ساعت در روز، کار چندان ساده‌ای نبود و نیازمند سرمایه خصوصی و هفتگی بود. به همین دلیل حبیب الله ثابت پاسال، سرمایه‌دار بخش خصوصی، تأسیس یک فرستنده تلویزیونی را به دولت وقت پیشنهاد داد و دولت نیز پیشنهاد او را پذیرفت و برای آن که کار جنبه قانونی داشته باشد، مجلس شورای ملی در تیر ماه سال ۱۳۳۷، ماده‌ای با چهار تبصره به تصویب رساند که به موجب آن، اجازه داده شد فرستنده تلویزیونی در تهران زیر پوشش وزارت پست و تلگراف و تلفن ایجاد شود. این فرستنده تا پنج سال از پرداخت مالیات معاف بود وتمام برنامه‌های آن از مقررات اداره کل انتشارات پیروی می‌کرد. نخستین فرستنده تلویزیون ایران در ساعت ۵ بعد از ظهر جمعه ۱۱ مهر ماه سال ۱۳۳۷، اولین برنامه خود را پخش کرد. این فرستنده که تلویزیون ایران نامیده می‌شد در ابتدا هر روز، ازساعت ۱۸ تا ساعت ۲۲ برنامه داشت‌. تلویزیون ایران در ابتدا به صورت کاملاً خصوصی اداره و هزینه‌های آن از آگهی‌ های تبلیغاتی تأمین می‌شد. برنامه‌های تلویزیون ایران در آن زمان بیش‌تر شامل برنامه ‌های سرگرم‌کننده بود. سپس یک گروه فرانسوی که از سوی سازمان برنامه و بودجه مأمور بررسی و طراحی یک مرکز تلویزیونی با امکاناتی ساده شده بود، پخش برنامه‌های آزمایشی را در سال ۱۳۴۵، آغاز کرد .
اشغال كامل خرمشهر توسط قواي متجاوز بعثي و سقوط اين شهر (1359 ش)
اشاره:
در سوم آبان 1359، دشمن بعثي با سازماندهي و تجهيز لشكرهاي مستقر در جبهه خرمشهر و همچنين فراخواني نيروهاي تازه‏نفس به اين جبهه، هجومي وسيع و گسترده را به شهر آغاز كرد و پس از جنگي نابرابر، وارد خيابان‏هاي خونين‏شهر گرديد. رزمندگان و مردم شهر با جهادي عظيم، در مقابل دشمن ايستادگي كردند و در اطراف پل بزرگ خرمشهر، حماسه‏ها آفريدند. اما سرانجام در غروب غم‏گرفته چهارم آبان، غرب خرمشهر به دست دشمن افتاد و تراژدي تلخ خونين شهر اوج گرفت. باقيمانده نيروهاي مدافع، به سمت شرق شهر عقب نشستند و سرانجام با تمام پايداري‏ها و جان‏فشاني‏ها، خرمشهر، به اشغال كامل دشمن متجاوز درآمد. هر چند در اين روز، خرمشهر سقوط كرد، اما مقاومت، ايثار و جانفشاني مدافعان خونين شهر، حديثي حماسي و انقلابي و در عين حال غم‏انگيز و مظلومانه را رقم زد و تاريخي پرافتخار و درخشان از خود برجاي نهادند. با سقوط خرمشهر، دشمن در اوج غرور و نخوَت به غارت خانه‏ها و بندر و گمرك شهر پرداخت و تعداد زيادي از مردم غير نظامي شهر به اسارت برده شدند. دشمن بعثي، در ادامه تجاوزات خود، علاوه بر غارت كامل شهر، منازل خرمشهر را با 300 تن تي.ان.تي به طور كلي تخريب نمود.

9 ذي الحجه در گذر تاریخ
روز عرفه(روز نيايش)
اشاره:
روز نهم ذي‏الحجه به عنوان روز عرفه از اعياد بزرگ اسلامي به شمار مي‏رود، گرچه به اسم عيد ناميده نشده است. در اين روز خداوند تبارك و تعالي بندگان خود را به عبادت و اطاعت خود فراخوانده، و سفره‏ي جود و احسان خود را براي بندگان خود گسترانده است. شيطان در اين روز خوار و حقير و خشمناك است. از ظهر روز نهم ماه ذي‏الحجه، زائران خانه‏ي خدا در صحراي عرفات وقوف مي‏كنند و براي اين وقوف، فضايل بسياري ذكر شده است. در غروب اين روز، زائران، از عرفات به مشعرالحرام مي‏روند و خود را براي ساير مناسك پر شكوه حج آماده مي‏كنند.
شهادت حضرت «مسلم‏بن عقيل» نماينده‏ امام حسين(ع) در كوفه(60 ق)
اشاره:
مسلم بن عقيل كه از شخصيت‏هاي برجسته وبا تقواي زمان خود به شمار مي‏رفت، براي ارزيابيِ ميزان وفاداري مردم كوفه به امام حسين(ع) به اين شهر رفته بود. زيرا مردم كوفه، طيِ هزاران نامه، از امام حسين براي رفتن به اين شهر و قيام عليه حكومت ستمگر يزيد بن معاويه، دعوت كرده بودند. مردم كوفه اگرچه در ابتدا به گرمي از مسلم بن عقيل استقبال كردند، اما هنگامي كه عبيدالله بن زياد كه مردي سنگدل و بي‏رحم بود بر كوفه حاكم شد، كوفيان، فريبِ وعده‏هاي دروغين او را خوردند و به خاطر ترس و جهل، دست از حمايت امام حسين(ع) كشيدند و مسلم را تنها گذاشتند. در پيِ آن، مسلم به دست عُمّال ابن زياد گرفتار آمد و به دستور آن حاكم پليد، فرستاده‏ي امام حسين(ع) را از بالاي داُرالاماره به پايين انداختند و او را به شهادت رساندند.
درگذشت «جارُالله زمخشري» اديب، مفسر و محدث معروف اهل سُنَّت (538 ق)
اشاره:
جارالله زمخشري استاد تفسير، حديث، علم لغت، اديب و فقيه مسلمان، سال‏هاي بسياري را در مكه اقامت داشت و از اين رو به جارُالله يعني همسايه‏ي خدا مشهور شد. زمخشري، به جهت علم و دانش بسيار در زمينه‏ي علوم ديني، مورد احترام فضلا و دانشمندان عصر خود بود و آثار بسياري را در زمينه‏ي علوم مختلف اسلامي از خود به يادگار گذاشت. از مهم‏ترين تاليفات زمخشري مي‏توان به تفسير كَشّاف و مقدمةُ الادب اشاره كرد.
ارتحال عالم كبير «علامه طبرسي» مفسر شهير قرآن كريم(548 ق)
اشاره:
ابوعلي فضل بن حسن طبرسي در سال 468 ق به دنيا آمد. پس از فراگيري مقدمات در مشهد مقدس به تحصيل ادبيات عرب، قرائت، تفسير، حديث، حساب و جبر، فقه، اصول وكلام پرداخت و در آن علوم متبحرگرديد. علامه در حدود 54 سال در مشهد بود و سپس راهي سبزوار شد و به تدريس و تاليف همت گماشت. قطب الدين راوندي، ابن شهر آشوب، ضياءالدين راوندي و... از جمله شاگردان او به شمار مي‏آيند.همچنين اسرار الامامه، تاج المواليد و كنوز النجاح ازتاليفات اوست. از ميان ده‏ها كتاب او، تفسير كبير مجمع البيان، به عنوان سرآمد تفاسير، مطرح گرديده است. او همچنين فقيهي وارسته و عالمي آگاه بود و محل مراجعه‏ي مردم واقع مي‏شد. سرانجام امام مفسّران، پس از نزديك به هشتاد سال عمر با بركت درروز عرفه‏ي سال 548 ق بدرود حيات گفت. بعضي، مسموميت توسط بدخواهان را عامل درگذشتِ وي گفته‏اند. بدنش را به مشهد منتقل كرده و در جوار حرم امام رضا(ع) به خاك سپردند.
رحلت آيت ‏الله «سيدابوالحسن اصفهاني» زعيم شَهير حوزه‏ي علميه‏ي نجف (1365 ق)
اشاره:
سيدابوالحسن اصفهاني در سال 1284 ق در يكي از روستاهاي اصفهان به دنيا آمد. پس از گذراندن دروس ابتدايى در زادگاهش، به حوزه‏ي اصفهان رفت و در نهايت تنگدستي به فراگيري علوم ديني و تدريس همت گماشت. در 24 سالگي راهي نجف شد و از محضر ميرزاي شيرازي، ميرزا حبيب الله رشتي، محمدكاظم يزدي و آخوند خراساني و... بهره‏مند گرديد. ده سال آخر حيات وي، همزمان با مرجعيت عامه و زعامت ديني شيعيان بود. از مهم‏ترين آثار ايشان، وسيلةُالنجاة و اَنيسُ المُقلّدين مي‏باشد. همچنين آيات عظام: سيد محسن حكيم، سيد محمد هادي ميلاني، سيدمحمود شاهرودي، سردار كابلي،علامه طباطبايي، سيد عبدالله شيرازي و ميرزا هاشم آملي و... از جمله شاگردان او مي‏باشند. اين عالم رباني سرانجام پس از 81 سال عمر پر بركت در كاظمين دارفاني را وداع گفت و در نجف اشرف به خاك سپرده شد.
25 اكتبر در گذر تاریخ
* تصرف سرزمين «ويرجينيا» به عنوان مستعمره امريكا (1584م)
* مرگ «دنيس ديدِرو» دانشمند فرانسوي و مؤلف اولين دايرةالمعارف جهان (1784م)
* درگذشت «اميل اوژيه» اديب و نويسنده برجسته فرانسوي (1889م) (ر.ك: 2 نوامبر)
* تولد «پابْلو پيكاسو» مشهورترين نقاش قرن بيستم و بنيان‏گذار كوبيسم (1881م)
* مرگ «پيوتر چايْكوفْسْكي» آهنگ‏ساز برجسته روسي (1893م)
* آغاز انقلاب اكتبر روسيه عليه حكومت تزاري (7 نوامبر در تاريخ جديد روسيه) (1917م)
* آغاز راهپيمايي فاشيست‏ ها به طرف رم پايتخت ايتاليا به دستور موسوليني (1922م)
* مداخله نظامي امريكا در جزيره گرانادا در امريكاي مركزي (1983م)
* روز ملي «قزاقستان» (ر.ك: 16 دسامبر)