رویدادهای مهم 20 مهر در گذر تاريخ
شهادت شهید علی ایزدی (1361ش)
اشاره:
شهيد علي ايزدي فرزند ابراهيم در سال 1341 هجري شمسي در نحف آباد اصفهان ديده به جهان گشود.20 سال حيات پر ثمر او زمينه ساز شد تا علي در مهر ماه سال61 در حالي كه افتخار طلبگي حوزه علميه را داشت جهان را به خود وانهاده وبه خيل شهيدان .بپيوندد
تولد شاعر نامدار ايراني،
حكيم «ابوالقاسم فردوسي»
در طوس (313 ش)
اشاره:
حكيم ابوالقاسم فردوسي در سال 313 شمسي مصادف با 329 هجري قمري برابر با 940 ميلادي در روستاي «باژ» از ناحيه طابران طوس متولد شد. وي در خانواده‏اي مرفه و ممتاز رشد و نمو كرد و در دوران جواني به تحصيل علوم پرداخت. وي همچنين به ادبيات فارسي و تاريخ و ساير علوم رايج زمان خود آشنايي كافي داشت. آنچه كه از متون مختلف مشخص مي‏شود، او مسلمان و شيعه بوده است و به پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) عشق و علاقه وافر داشت. اثر جاويدان فردوسي، شاهنامه نام دارد و در شمار بهترين آثار حماسي عالم است. شاهنامه بر اثر نفوذ شديدي كه در ميان طبقات مختلف ايرانيان يافت، در همه ادوار تاريخي بعد از قرن پنجم هجري مورد توجه بود و همه شاعران حماسه گوي ايراني تا قرن اخير تحت تأثير آن بوده‏اند. فردوسي در حفظ جانب امانت به هنگام نقل مطالب، به كار بردن نهايت مهارت در وصف مناظر طبيعي و ميدان‏هاي جنگ و قهرمانان منظومه خود و نظاير اين‏ها و نيز ذكر مواعظ دلپذير كمال توانايي را نشان داده است. حكيم ابوالقاسم فردوسي سرانجام در سال 411 هجري قمري برابر با سال 1020 ميلادي در هشتاد سالگي درگذشت و در طوس به خاك سپرده شد.
امضاي قرارداد ننگين گلستان ميان ايران و روسيه در پي شكست ايران از روسيه (1192ش)
اشاره:
با امضاي قراردادي بين حاكم گرجستان و امپراتور روسيه، گرجستان تحت نفوذ روسيه قرار گرفت. چون بسياري از ساكنان اين منطقه مسلمان بودند و تبعيت از يك حكومت غيرمسلمان را ننگ مي‏دانستند به ايران كوچ كردند. افزون براين، برادر حاكم گرجستان كه از اين قرارداد ناراضي بود به دربار فتحعلي شاه آمد و دولت ايران را به جنگ با روس‏ها دعوت كرد. در پي اين حوادث قواي روس با يورش به شهرهاي گنجه، شوش و ايروان، آن مناطق را مورد تعرض قرار دادند. پس از اين حملات بسياري از علما، مردم را به مبارزه با كفار روس دعوت كردند. بدين ترتيب بود كه دوره اول جنگ‏هاي ايران و روس آغاز شد و پس از گذشت ده سال از شعله‏ور شدن آتش جنگ، قواي هر دو دولت چنان ضعيف شد كه طرفين آمادگي خود را براي پايان جنگ اعلام كردند. بر همين اساس و با دخالت دولت انگلستان، عهدنامه گلستان ميان دو كشور ايران و روسيه به امضاء رسيد. به موجب اين قرارداد، تمامي شهرهايي كه تا آن تاريخ به تصرف روسيه در آمده بود، جزو خاك روسيه باقي ماند و مالكيت روسيه بر شهرهاي قره باغ، باكو، دربند، لنكران و بخشي از تالش نيز پذيرفته شد. ايران نيز پذيرفت از همه دعاوي خود در مورد مناطق داغستان، گرجستان و ارمنستان چشم بپوشد. همچنين حق كشتيراني در درياي خزر از ايران سلب گرديد و در عوض، دولت روسيه تعهد سپرد كه تنها نيابت سلطنت عباس ميرزا وليعهد را پذيرفته و به قدرت رسيدن او را تضمين كند. در اين قرارداد، مرزهاي دو كشور دقيقاً معين نشد و همين نامعلوم بودن مرزهاي دو كشور و مقررات عهدنامه گلستان موجب شد كه دولت ايران از اين عهدنامه سربتابد و روسيه را به نيرنگ متهم سازد. اين عوامل باعث شد كه جنگ دوم ايران و روسيه در سال‏هاي بعد شكل گيرد و عهدنامه سياه ديگري با نام تركمان‏چاي به ايران تحميل شود.
انتخابات شوراهاي اسلامي شهر و روستا پس از پيروزی انقلاب اسلامي (1358 ش)
اشاره:
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، با پشتوانه عظيم مردم، در نهم ارديبهشت ماه 1358 ش رهبر كبير انقلاب اسلامي، طي فرماني به شوراي انقلاب توصيه كردند كه آيين نامه تدوينِ شوراهاي اسلامي را تنظيم كرده تا اصل حضور و مشاركت مردم در عرصه‏هاي تصميم‏گيري تأمين گردد. از اين رو مردم مسلمان ايران در 20 مهر 1358ش، با حضور در حوزه‏هاي رأي‏گيري، نمايندگان خود را براي عضويت در شوراي شهر انتخاب كردند تا اداره شهرها را به مردم بسپارند. اين انتخابات در حالي برگزار شد كه تنها هشت ماه از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي ايران گذشته بود. اما به علت نقص در قوانين، اين شوراها، فعالانه به كار خود ادامه ندادند. ولي سرانجام پس از نوزده سال، در هفتم اسفند 1377، بار ديگر انتخابات شوراهاي اسلامي شهر و روستا به صورت قانونمند و فراگير برگزار شد.
روز ملي كاهش آثار بلايای طبيعي (تصويب 1373 ش)
اشاره:
در ايران ، 20 تا 25 مهر ، هفته کاهش بلاياي طبيعي نامگذاري شده است و روز 20 مهر را روز ملي کاهش اثرات بلاياي طبيعي نام نهاده اند. شرايط اقليمي و جغرافيايي ايران نظير قرارگيري آن روي کمربند زلزله ، واقع شدن در عرضهاي پايين و... از يک طرف و ساخت وسازهاي نامطلوب و بدون رعايت نکات ايمني از طرف ديگر، باعث آسيب پذيري ايران در برابر بلاياي طبيعي شده است.
درگذشت «محمود رياضي» محقق و مترجم معاصر (1373 ش)
اشاره:
محمود رياضي در سال 1312 ش در شهرستان دره گز به دنيا آمد. وي همزمان با وقايع ملي شدن صنعت نفت براي ادامه تحصيل راهي مشهد گرديد و از اين زمان وارد مبارزات سياسي شد. محمود رياضي پس از كودتاي 28 مرداد 1332ش مدتي به دانشكده افسري رفت و سپس وارد دانشكده فني شد. در 1341ش فارغ‏التحصيل گرديد و مطالعات خود را در صنعت برق ادامه داد. محمود رياضي در اواخر عمر، ترجمه داستان تمدن جهان از آغاز تا سال 1990 م را شروع كرده بود كه اجل مهلتش نداد. ترجمه آثاري همچون ظهور و سقوط قدرت‏هاي بزرگ، روسيه، غرب و چين، بحران انرژي و نيز تأليف تحليلي كوتاه از امپرياليسم از اوست. استاد رياضي در مهرماه 1372ش بر اثر سانحه هوايي در شصت سالگي درگذشت.
روز بزرگداشت حافظ
اشاره:
خواجه شمس‏الدين محمد حافظ شيرازي در حدود سال 726 ق در شيراز به دنيا آمد. وي پس از فراگرفتن دانش‏هاي متداول عصر خود، ديوان شعراي گذشته و معاصر خود را به دقت مطالعه كرد و نخست معنا را از لفظ جدا نمود و لفظ را به دور افكند. آن‏گاه معنا را در كوره ذهن فروزنده خود ريخت و از آن زيوري گوهر آگين ساخت. كمال هنر حافظ در اين است كه از همان عناصر در دسترس همگان، معجوني شفابخش و مفرّح تهيه كرده و استادانه و سِحرآفرينانه، آنها را به خدمتِ ابلاغ پيام خود در آورده است. او تفسير قرآن، حكمت و ادبيات عرب را به خوبي مي‏دانست و چون قرآن را با چند روايت و قرائت حفظ كرده بود، به حافظ شهرت يافت. حافظ با الهام گرفتن از آموزه‏هاي اسلامي و مفاهيم قرآني و بكارگيري استعارات و كنايات منحصر به فرد، توانست ناب‏ترين غزل‏هاي تاريخ ادبيات ايران را بسرايد. اهميت حافظ در آن است كه توانست مضامين عرفاني و عشقي را به نحوي در هم آميزد كه از دو شيوه غزل عارفانه و عاشقانه، سبك واحد و جديدي به وجود آيد. اين شاعر استاد، افكار خود را با الفاظ بسيار زيبا و با توجه به صنايع لفظي بيان كرده و بر اثر قدرت فراوان خود در سخنوري، غالباً مضامين عالي و معاني بسيار در ابيات كوتاه گنجانيده است. تركيباتي كه حافظ در اشعار خود آورده، غالباً تازه، بديع و بي‏سابقه است و حافظ در ساختن اين تركيبات، نهايت قدرت و كمال ذوق و لطافتِ طبع خود را نشان داده كه كمتر شاعري از اين حيث با او قابل مقايسه است. شعر حافظ در فضاي اسلامي غوطه‏ور است و ديوان حافظ مملو از الفاظ و تعابير قرآني مي‏باشد. علاوه بر اين، در اشعار او، اصطلاحات مربوط به تصوف، عرفان، فلسفه، كلام، تفسير، حديث و فقه و... به مقدار فراوان به چشم مي‏خورَد.
روز اسكان معلولين و سالمندان
اشاره:
بیستم مهر، به نام «روز اسکان معلولان و سالمندان» نامگذاری شده است. سالمندان و معلولان حق دارند از زندگی سالم، در رفاه و بانشاطی برخوردار باشند و صرفا وجود یک سری ضعف‌های جسمانی نباید باعث شود که آن‌ها لذت زندگی را تجربه نکنند.
24 ذي القعده در گذر تاريخ
حركت امام ‏رضا(ع) از مدينه به خراسان محل حكومت مأمون عباسی (200 ق)
اشاره:
مأمون، هفتمين خليفه‏ي عباسي پس از پيروزي بر برادرش امين و استيلاي كامل بر كشور پهناور اسلامي، تصميم گرفت امام رضا(ع) را از مدينه به مرو مقر حكومت خود منتقل كند و با آن حضرت به ظاهر طرح دوستي و محبت بريزد و ضمن استفاده از موقعيت علمي و اجتماعي امام، كارهاي او را تحت نظارت كامل قرار دهد. آوردن امام از مدينه به مرو، هر چند در ظاهر به صورت دعوت بود، اما ماهيت واقعي آن جز ايجاد محدوديت هر چه بيشتر براي امام چيز ديگري نبود. از اين جهت امام براي تفهيم ماهيت اين دعوت، هيچ يك از اعضاي خاندان خويش را همراه خود نبرد تا از اين طريق به مسلمانان بفهماند اين سفر، نوعي تبعيد است نه سفري مقرون به رضايت. ولي مامون براي خنثي كردن هدف امام دستور داد گروهي از رجال و اشراف از جمله والي مدينه ملازم ركاب امام باشند و حتي مسير سفر امام نيز معين گشت و قرار شد كه امام از طريق مدينه، بصره، خرمشهر، اهواز، قم، ري و نيشابور به مرو وارد شود. آن حضرت در 10 شوال سال 201 قمري وارد مرو شد.
قتل «حسين بن منصورحلاّج» عارف و زاهد شهير مسلمان (309 ق)
اشاره:
ابوالمغیث عبدالله بن احمد بن ابی طاهر مشهور به حسین بن منصور حلاج (زاده ۲۴۴ هجری)‌ از عارفان ایران در سده سوم و دهه اول قرن چهارم هجری‌است. حسین بن منصور در سال ۲۴۴ هجری قمری در روستای تور از توابع بیضای فارس در خانواده‌ای تازه مسلمان و سنی مذهب متولد شد و در دارالحفاظ شهر واسط به کسب علوم مقدماتی پرداخت. او در ۱۲ سالگی حافظ قرآن شد. سپس برای درک مفاهیم قرآن نزد سهل بن عبدالله تستری رفت و راه و رسم تصوف را از او آموخت و خرقه پوشید. در ۱۸ سالگی به بغداد رفت و از آنجا راهی بصره شد و نزد عمرو بن عثمان مکی ۱۸ ماه همنشین شد. در این ایام شطحیات حلاج آغاز گشت و از این رو بود که عمرو بن عثمان از او رنجید و او را از خود راند. او نیز راهی بغداد شد و در حلقه درس جنید بغدادی وارد شد اما جنید او را به سکوت و خلوت نشینی فراخواند. از حلاج کتابهای فراوان نقل شده‌است از جمله: «طاسین الازل و الجوهر الاکبر»، «طواسین»، «الهیاکل»، «الکبریت الاحمر»، «نورالاصل»، «جسم الاکبر»، «جسم الاصغر»، و «بستان المعرفة». دیوان اشعاری نیز از او به زبان عربی به جای مانده که در اروپا و ایران به چاپ رسیده‌است.
رحلت فقيه بزرگ «ملامحمد شريف‏ مازندراني» معروف به «شريف العلماء» (1246ق)
اشاره:
ملا شرف‏الدين محمدشريف بن حسنعلي آملي مازندراني، فقيه و اصولي بزرگ شيعه و جامع معقول و منقول بود. در كربلا مجلس درسي داشت كه بيش از هزار نفر از بزرگان حوزه در آن شركت مي‏كردند. سيدالعلماي مازندراني، شيخ مرتضي انصاري، ملااسماعيل يزدي و ملاآقا دربندي از جمله شاگردان اويند.
درگذشت عارف نامدار «محمد حسن اصفهاني» معروف به «صفي عليشاه» (1316ق)
اشاره:
حاج ميرزا محمد حسن اصفهاني از بزرگان عرفا معروف به صفي عليشاه، در سوم شعبان 1251 ق در اصفهان به دنيا آمد. در اوايل امر مدتي در شيراز و كرمان و يزد و هندوستان به سر برد و عاقبت در تهران مسكن گزيد. در اين مسافرت‏ها، اصول و قواعد سير و سلوك را آموخت و قدم به دايره‏ي عرفان گذارد. او در تهران خانقاهي وسيعي بنا نهاد و جمع كثيري به او ارادت ورزيدند. صفي عليشاه مردي دانا سخن سَنج، نيك محضر و خوش صحبت بود و مريدانش از او كرامات زيادي نقل مي‏كردند. طبعي روان و منطقي استوار داشته و داراي آثاري از قبيل بَحرالحقايق، تفسير قرآن، زُبدةُ الاسرار و عرفان الحَق مي‏باشد. وفات او درتهران در 65 سالگي واقع شد و در خانقاه خود مدفون گرديد.
مرگ «مظفرالدين شاه قاجار» پنجمين پادشاه سلسله‏ قاجاريه در تهران (1324 ق)
اشاره:
مظفرالدين شاه قاجار مردي رئوف، مايل به آسايش رعيّت خود، ولي ضعيف النفس، بيمار و بي‏حال بود. از اين جهت مُغرِضان بر او مسلط گشته و تا آن جا كه توانستند، وي را از همراهي با ملت و اجراي عدالت باز داشتند. با همه‏ي اين احوال، مظفرالدين شاه، دستِ خود را به خون ملت، آلوده نساخت و به واسطه‏ي اعطاي فرمان مشروطيت، مورد علاقه‏ي مردم بود. مظفرالدين شاه ده روز پس از امضاي فرمان مشروطه پس از يازده سال سلطنت، در 55 سالگي در تهران درگذشت.
11 اكتبر در گذر تاريخ
* درگذشت «آمونتون گيوم» فيزيك‏دان ناشنواي فرانسوي (1705م)
* تولد «فرانسوا مورْياك» نويسنده و اديب مشهور فرانسوي (1885م)
* آغاز جنگ استعماري هلند و انگليس در افريقاي جنوبي (1899م)
* آغاز شورش بزرگ ضد سلطنتي چين به رهبري «سون يات سن» (1911م)
* درگذشت «هانري فابر» دانشمند فرانسوي (1915م)
* مرگ «سرگئي آيْزِنِشْتايْنْ» كارگردان معروف سينماي جهان (1948م)
* درگذشت «ژان كوكتو» اديب و نويسنده برجسته فرانسوي (1963م)