امروزه به خاطر تلاش‌هاي يك فيزيكدان آمريكايي به نام لوييز آلوارز، هر كودكي هم كه اندكي به دايناسورها علاقه‌مند باشد و از ميان همه آنها تي‌ركس را بشناسد، به راحتي مي‌گويد كه برخورد يك شهاب‌سنگ با زمين باعث نابودي دايناسورها شده است
اين نظريه علمي به اندازه‌اي قابل‌قبول است كه سال‌هاي سال دانشمندان بسيار زيادي روي آن كار كرده‌اند و هر روز يافته جديدي را براي تقويت اين نظريه علمي ارائه كرده‌اند. اما نظريه اساسا آنچنان كه روي آن مانور داده شده است، درست به‌نظر نمي‌رسد.
ديرينه‌شناسان سال‌ها اين را مي‌گفته‌اند اما تا آنجا كه كار به فيزيكدانان و تحليل‌هاي رايانه‌اي غيرقابل تصور مربوط مي‌شد، حرف ديرينه‌شناسان تنها در مجامع علمي خودشان قابل بررسي بود.
ديرينه‌شناسان از همان سال‌ها هميشه مي‌گفتند آلوارز كه به خاطر فعاليت‌هايش حتي نوبل فيزيك هم گرفته است در اين باره چندان درست نمي‌گويد و نمي‌توان تمام انقراض‌هاي شناخته شده در بازه‌هاي زماني مشخصي از تاريخ را به گردن اين برخورد فضايي انداخت.
خود آلوارز در يك اظهار نظر در باره آنها گفته است: نمي‌فهمم كه چرا برخي ديرينه‌شناسان اين موضوع را كه انقراضي مصيبت‌بار به وقوع پيوسته است، رد مي‌كنند.
اينك اما دانشمنداني از جنس خود آلوارز بر خلاف نظريه او به يافته‌هايي دست پيدا كرده‌اند كه برخورد يك دنباله‌دار يا شهاب‌سنگ يا هر چيز ديگري كه از فضا به زمين آمده است؛ باعث نابودي يكباره دايناسورهاي نبوده است.
ديگر خود فيزيكدان‌ها هم حتي بايد روي اين گفته‌ها تامل كنند؛ چون اين بار بر خلاف گفته‌هاي ديرينه‌شناسان كه ابزارشان سنگواره‌هايي است كه در قفسه‌هاي موزه‌هاي علوم طبيعي خاك مي‌خورند، دانشمندان از شبيه‌سازي رايانه‌اي براي بررسي درستي گفته‌هاي آلوارز استفاده كرده‌اند.
در تحقيقي كه در دانشگاه واشنگتن سياتل انجام شده، دوره احتمال برخورد ستاره‌هاي دنباله‌دار به زمين مورد بررسي قرار گرفته است. اين دانشمندان با بررسي شبيه‌سازي‌شده رفتار دنباله‌دارها به اين نتيجه رسيده‌اند كه احتمال برخورد يك دنباله‌دار به زمين در بازه زماني كه آلوارز به آن اشاره داشته و همزمان با انقراض دايناسورها بوده بسيار كم است.
اين يعني اينكه دايناسورها به‌خاطر برخورد يك دنباله‌دار يا جرم خارجي فضايي از بين نرفته‌اند. اما اين گفته‌اي نيست كه به يكباره مطرح شده باشد. ديرينه‌شناسان پيش‌تر هم گفته بودند كه دايناسورها برخلاف آنچه آلوارز گفته است به خاطر برخورد يك جسم خارجي فضايي نابود نشده‌اند بلكه به‌صورت طبيعي منقرض شده‌اند.
نظريه انقراض آلوارز
نظريه انقراض دايناسورها توسط سيارك‌ها كه در دهه 1970 ميلادي توسط آلوارز مطرح شد منشأ نابودي اين حيوانات عظيم‌الجثه را جسمي خارجي عنوان مي‌كند كه حدود 5/65 ميليون سال پيش بيرون از فضا به زمين برخورد كرده است.
آلوارز براي اينكه چنين نظريه‌اي را اثبات كند افزايش يكباره ميزان ايريديوم در لايه‌هاي زمين را
مد نظر قرار داده و با توجه به افزايش اين ماده كه بيشتر در اجرام فضايي وجود دارد به اين نتيجه رسيده بود كه يك جرم فضايي به زمين برخورد كرده و باعث نابودي دايناسورها شده است.
پس از اين نظريه دانشمندان ديگر روي آن كار كردند و گفتند كه احتمالا يك جرم فضايي كه 5 تا 15 كيلومتر عرض داشته در شبه‌جزيره يوكوتان در جنوب مكزيك به زمين خورده و باعث به‌وجود آمدن يك چاله بزرگ به نام چيكولوب شده است.
اينكه دايناسورها پيش از برخورد اين سيارك به زمين در چه وضعيتي بوده‌اند هنوز مشخص نيست. برخي مي‌گويند آنها پيش از آن هم وضع مناسبي نداشته و رو به نابودي بوده‌اند اما برخي ديگر عامل اصلي نابودي آنها را همين برخورد فضايي مي‌دانند.
براساس اين نظريه، اينكه انقراض دايناسورها چقدر طول كشيده است دقيقا مشخص نيست اما دانشمندان مي‌گويند بسيار سريع بوده است. صورت‌هاي انقراض هم طبق گفته دانشمندان حامي اين نظريه مستقيم و غيرمستقيم بوده است.
مستقيم به اين صورت كه باعث كشته شدن دايناسورها در انفجارهاي پس از برخورد بوده است و غيرمستقيم به اين صورت كه با سردشدن اتمسفر زمين دايناسورها به سختي مي‌توانستند غذا پيدا كنند و كم‌كم روبه‌نابودي گذاشتند.
نظر كارشناسان
يكي از ديرينه‌شناساني كه در اين باره اظهارنظر كرده بورلي هالستد انگليسي است. هالستد براي رد نظريه آلوارز به نكات كليدي گفته‌هاي او حمله كرده بود. يكي از دلايل محكمي كه آلوارز در نظريه خود به آن استناد كرده بود وجود ميزان بسيار زيادي ايريديوم در سطح زمين بوده است.
هالستد در مقابل مي‌گويد طبق يافته‌هاي زمين‌شناسان كه اين ايريديوم مورد بحث در طول هزاران سال بر اثر فعاليت‌هاي آتشفشاني از دل زمين به سطح آن رسيده‌اند و بر خلاف گفته‌هاي آلوارز كه به يكباره در سطح زمين پيدا شده‌اند، طي مدت زماني ميان 10 هزار تا 100 هزار سال در زمين انباشته شده‌اند.
نكته ديگري كه هالستد به آن اشاره دارد اين است كه نظريه آلوارز تنها دايناسورها را مورد بررسي قرار مي‌دهد. چگونه است كه يك سيارك به زمين برخورد مي‌كند اما تنها دايناسورها را نشانه مي‌رود؟ آيا اين سيارك از پيش‌برنامه‌ريزي شده بوده كه تنها دايناسورها را نابود كند؟ پس حساب كار ديگر موجودات دريايي و خشكي‌زي و گياهان چه مي‌شود؟ هالستد در اين باره مي‌گويد: شما اين نظريه را تصور كنيد كه انقراض را در تمامي جهات توضيح مي‌دهد، ولي نياز داريد درباره پرندگان، پستانداران، ماهيان مركب، ماهيان خاردار، مارمولك‌ها، مارها، تمساح‌ها و لاك‌پشت‌ها هم بينديشيد كه گويي هيچ‌يك از آنها متوجه بروز بحران شديد در اطرافشان نيستند.
هالستد در اين حال به اين نكته هم اشاره مي‌كند كه هنوز نمي‌توان به‌جز روند طبيعي براي منقرض شدن دايناسورها دليل قانع‌كننده‌اي آورد. وي مي‌گويد ما هم دقيقا نمي‌دانيم كه چرا دايناسورها نابود شده‌اند. در مقابل اين سؤال اما ما نظريه‌هاي عجيب و غريب ارائه نمي‌دهيم بلكه سعي مي‌كنيم بيش از گذشته نمونه به دست آوريم و روي آن تحقيق كنيم.
جوادنصرتي
همشهري انلاين