افزايش اختلاف‌ها در ميان اعضاي اروپايي ناتو منجر به بحران هويت در اين بلوك شده و اكنون بسياري از اعضا خواستار شركت ناتو براي پيشبرد قدرت نرم و نه حفظ ماهيت صرفا نظامي آن هستند.
خبرگزاري آسوشيتدپرس در تحليلي به قلم "جيمز كيتن " مي‌نويسد: ناتو كه به عنوان سپري دفاعي در برابر گسترش شوروي سابق ايجاد شده بود اكنون با بحران هويت ناشي از اختلاف اعضا و اين پرسش مواجه است كه آيا ماموريت درازمدت و اغلب غيرمردمي اين بلوك در افغانستان و حمله هوايي آن به ليبي منافع ملي كشورهاي عضو ناتو كه بسياري از آنها با كمبود بودجه مواجه هستند را تامين مي‌كند.
* وزير دفاع آمريكا خواستار صرف بودجه بيشتر از سوي اعضاي ناتو شد
رابرت گيتس، وزير دفاع آمريكا اخيرا در يك سخنراني نه چندان محكم از متحدان آمريكا در ناتو خواست تا توجه و اقدامات بيشتري در جهت فائق آمدن به كمبودهاي نظامي ناتو انجام دهند كه اين خود سوالاتي را درباره اينكه ناتو اكنون چيست و بايد در آينده چگونه باشد، ايجاد مي‌كند.
متحدان نظامي در ناتو در ماههاي آينده با سوالاتي مواجه خواهند شد كه ناشي از مرگ اسامه بن لادن، مقروض بودن بسياري از كشورهاي اروپايي، زمين گير شدن آمريكا در افغانستان و ادامه حمله هوايي عليه ليبي مي‌شود.
ناتو اكنون درگير نظرات متفاوتي است كه آيا بايد به عنوان ابزاري در ماموريت هاي نظامي سخت شركت كند -كه اين نقطه نظر آمريكاست- و يا اينكه طبق نظر برخي از كشورهاي اروپايي و همينطور رابرت گيتس، براي پيشبرد قدرت نرم مانند ماموريت هاي "انسان‌دوستانه، توسعه اي، حفاظت از صلح و مذاكراتي " پيش قدم شود.
* علت موجوديت ناتو پس از فروريختن ديوار برلين زير سوال رفت
از زمان فروريختن ديوار برلين، علت موجوديت ناتو زير سوال رفته است. اكنون در حالي كه ناتو در دو ماموريت بزرگ در افغانستان و ليبي درگير شده، ترديدها درباره آينده آن نيز افزايش يافته است.
گيتس در سخنراني خود به "احتمال واقعي عدم مشروعيت نظامي " ناتو اشاره كرد و از اعضاي آن خواست راههاي جديدي را براي افزايش توان خود در ماموريت هاي تداركاتي، آموزشي، پشتيباني و حفاظتي بيابند.
*كارشناس موسسه مطالعاتي انگليس: ناتو از نظر نظامي با يك دو راهي مواجه است
ريچارد كلارك، يكي از كارشناسان ناتو و مدير موسسه خدمات متحد سلطنتي در انگليس مي‌گويد كه آمريكا همچنان به ناتو به عنوان يك كانال سياسي براي ارتباط با اروپا نياز دارد اما در عين حال به درگيري‌هايي كه ناتو درباره نظامي گري هايش دارد، اشاره كرد.
وي افزود: "هيچ ترديدي نيست كه ناتو از نظر نظامي در حال نزديك شدن به چيزي شبيه يك دو راهي است- در واقع ناتو مدتي است در اين دو راهي قرار دارد. "
به نظر كلارك، گيتس آنچه را كه مدتها به صورت خصوصي گفته مي‌شد، علنا اعلام كرد: "اينكه توانايي‌هاي ناتو به حدي در آستانه نزول هستند كه ديگر نمي‌توانند موثر باشند. "
ناتو در سال 1949 با هدف مقابله با گسترش شوروي سابق به رهبري استالين تاسيس شد. گيتس و ديگران معتقدند در حالي كه آن تهديد مدتهاست از بين رفته، برخي از 28 عضو آن شامل همه كشورهاي اروپايي زير چتر امنيتي واشنگتن همچنان احساس راحتي مي‌كنند.
* رابرت گيتس: آمريكا 75 درصد هزينه دفاعي ناتو را تامين مي‌كند
گيتس گفت كه سهم آمريكا از هزينه دفاعي ناتو اكنون بيش از 75 درصد است و تنها چهار عضو ديگر شامل انگليس، فرانسه، يونان و آلباني بودجه اي بيش از دو درصد توافق شده از بازده اقتصاديشان را براي مخارج دفاعي اين بلوك هزينه مي‌كنند.
گيتس كه خود يكي از كارشناسان ارشد شوروي سابق است روز جمعه در نشست ناتو حرف آخر را بيان كرد و گفت كه آينده ناتو به خاطر خساست اروپا در صرف هزينه‌هاي دفاعي اگر "نااميدكننده نباشد، مبهم است. "
در حالي كه هزينه‌هاي نظامي آمريكا خصوصا در دوران جرج بوش پسر بيشتر شد، سهم اين كشور از هزينه‌هاي دفاعي ناتو نيز افزايش يافت. گيتس اعلام كرد كه هزينه دفاعي اروپا از سال 2001 تاكنون حدود 15 درصد كاهش يافته است.
"جان اوبرگ "، مدير موسسه مطالعاتي فراملي سوئد، معتقد است كه اين مسئله بيشتر به رفتار واشنگتن برمي گردد زيرا هزينه زيادي را براي امور دفاعي مي‌پردازد كه سالانه تقريبا 45 درصد 1.7 تريليارد دلار هزينه جهاني را شامل مي‌شود.
وي افزود: "اگر وزير دفاع اين كشور به بقيه اعضا مي‌گويد كه آنها هزينه كمي را صرف ناتو مي‌كنند، واقعيت اين است كه اين به دليل راه انحرافي است كه آن را طي مي‌كند و به همين دليل بايد بپذيرد كه اروپا نبايد مانند آمريكا هزينه‌هاي ناتو را بپردازد زيرا ما هيچگونه مشكل نظامي را در اروپا نداريم. "
ناتو راه درازي را از دوران جنگ سرد تاكنون پيموده، دوراني كه اروپا در مركز توجه آن قرار داشت و ناتو توانست پيمان ورشو را ناديده گرفته و شوروي سابق و حكومت‌هاي متحد آن سقوط كردند.
*تهديدات امنيتي عليه آمريكا به خاورميانه و آسياي مركزي منتقل شده‌اند
آمريكا به عنوان يك قدرت ژئوپولتيك پس از آغاز قرن جديد و حملات 11 سپتامبر متوجه اين نكته شد كه تهديدات امنيتي عليه اين كشور به سوي شرق و جنوب خصوصا خاورميانه و آسياي مركزي منتقل شده اند. اروپاييها نيز با همان خساست هميشگي‌شان در تامين نيرو تحت لواي ناتو وارد افغانستان شدند.
واشنگتن پس از آن از اروپا نااميد شده و براي حضور در عراق و افغانستان بيشتر به توانايي‌هاي دفاعي خود تكيه كرد.
* آمريكا نگران دودستگي در ناتو است
منافع امنيتي آمريكا و اروپا سالهاست كه با يكديگر متفاوت است. گيتس نگراني خود را از بابت دو دستگي ناتو بيان كرد كه در آن برخي خواستار قدرت نظامي و برخي ديگر خواستار ماموريت هاي ديپلماتيك و سياسي هستند.
كلارك گفت كه امروزه سياست ناتو از طريق گفت و گو ميان بزرگترين بازيگرانش يعني انگليس، فرانسه، آلمان و آمريكا تعيين مي‌شود و كشورهاي كوچكتر مي‌توانند همراهي و يا عدم مشاركت خود را انتخاب كنند.
وي افزود: "آنچه كه ما از نظر نظامي داريم يك ناتوي تك بعدي است كه در آن چهار يا سه كشور بزرگ درباره ماموريت هاي مختلف آن تصميم گيري مي‌كنند. "
ناتو پس از جنگ سرد موفق شد به سمت شرق اروپا گسترش يابد كه اين با انتقادات شديد روسيه به عنوان شوروي سابق روبرو شد كه اكنون با خطر ناتو مواجه بود. گرجستان كه زماني انتظار پيوستنش به ناتو مي‌رفت، به سوي روسيه متمايل شد و اين مسئله هرگونه پيشروي ناتو به سمت شرق مثلا به سوي اوكراين را ناكام گذاشت.
* دولت‌هاي اروپايي بايد بين پرداخت بودجه مستمري بگيران و داشتن ناوگان اف-18 يكي را انتخاب كنند
توجيه واشنگتن براي تمايل به چنين پيشروي اين بود كه اروپا نيز با آنچه كه تهديد تروريسم اسلام گراها مي‌خواند، روبروست. اما اين يك توجيه ضعيف بود زيرا اروپا در دوران سختي قرار داشت كه در آن دولت‌هاي اين قاره بايد بين پرداخت بودجه مستمري بگيران و يا در اختيار داشتن ناوگان اف-18 ها يكي را انتخاب مي‌كردند.
حتي در كشورهايي مانند فرانسه كه به ارزشهاي جهاني‌اش ارج مي‌نهد و خود را به عنوان يك قدرت نظامي جهاني با منافع پس از دوران استعمار در سراسر جهان مي‌داند، افكار عمومي همچنان درباره حضور نيروهاي فرانسوي در افغانستان مكدر است.
در حالي كه باراك اوباما، رئيس جمهوري آمريكا در حال تدوين جدول زماني براي خروج نيروهاي آمريكايي تا سال 2014 است، فشار در اروپا عليه ماموريت در افغانستان افزايش يافته است.
مخالفت‌ها در آلمان اگر بيشتر نباشد كمتر نيست زيرا اين كشور برغم مخالفت با جنگ ليبي و مخالفت آن با اقدامات مخاطره آميز نظامي در خارج از اين كشور همچنان يكي از بازيگران اصلي ناتو است.
كلارك معتقد است كشورهاي كوچكتري مانند بلژيك كه برغم ايفاي نقش در ليبي كمك مالي چنداني را به بودجه دفاعي ناتو نمي‌كنند، خواستار كمك به حفظ مشروعيت ناتو به دليل منافع اقتصادي و ديگر منافعي هستند كه وجود آن عايد اعضاي آن مي‌كند.
وي افزود: كشورهاي شمال اروپا نيز به نگراني‌هاي فزاينده خود درباره روسيه اشاره مي‌كنند كه همين مسئله شركت نروژ و دانمارك در حضور نظامي ناتو در ليبي را توضيح مي‌دهد.
* حمله به ليبي با تاييد فرانسه و انگليس انجام شد
برخي تحليلگران مي‌گويند كه حمله به ليبي در واقع با تاييد فرانسه و انگليس انجام شد: كشورهايي كه مايل به نمايش اروپا به عنوان يك بازيگر نظامي براي پايان دادن به سركوبگري هايي نيروهاي معمر قذافي، حمايت از بهار عربي و در نهايت باز گذاشتن دست آمريكا در انجام ماموريت هاي ديگر نظامي‌اش بودند.
* فرانسه اولين موشك را به سوي ليبي پرتاب كرد
"نيكولا ساركوزي "، رئيس جمهور فرانسه در داخل اين كشور به دليل نرمش نشان دادن در برابر "زين العابدين بن علي "، رئيس جمهور در تبعيد تونس مورد انتقادهاي سياسي قرار گرفت و فرانسه از ترس اينكه دوباره زير آتش انتقادات قرار نگيرد اولين موشك ناتو را براي كمك به ساقط كردن رژيم قذافي كه عواملش شرق اين كشور را محاصره كرده اند، پرتاب كرد.
فرانسه بر اساس تصميم چارلز دوگل، رئيس جمهور سابق اين كشور در اواسط دهه 1960 به مدت دهه‌ها تحت فرماندهي ناتو قرار نداشت. پاريس مدتها به دنبال يافتن متحدان ميان قاره اي براي ايجاد يك سيستم "دفاعي اروپايي " بود تا ظاهرا به عنوان مكملي براي ناتو عمل كند.
* بازگشت فرانسه به ناتو در بحبوحه اختلافات داخلي
كلارك گفت: "تناقض بزرگ اين است كه فرانسه اكنون در حالي كاملا با ناتو متحد شده است كه ناتو در حال از دست دادن خاصيت نظامي خود است. "
* اروپاييها رويكرد مسلحانه آمريكا در برخورد با ديگر كشورها را اشتباه مي‌دانند
اوبرگ نيز معتقد است كه در نهايت بسياري از اروپاييها معتقدند كه رويكرد مسلحانه آمريكا براي جنگ با دشمنان- با استفاده از زور و نه تطميع يا ديگر ابزار غيرخشونت بار- اشتباه و هزينه بر است و مي‌تواند براي ناتو مشكلاتي را به وجود بياورد.
وي مي‌افزايد: "اگر ما همچنان به جنگ‌هايي كه عده اندكي از كشورها خواستار آن هستند، ادامه دهيم- در مورد اخير در ليبي كه به خواسته فرانسه انجام شد و خدا مي‌داند در چه كشورهاي ديگري به خواست آمريكا انجام خواهد شد- ديگران خواهند پرسيد: چرا ما بايد هزينه چنين جنگ‌هايي را بپردازيم؟ "