تولد آية الله سيد عبدالعزيز طباطبائی در سال 1348 قمری

خلاصه ای از زندگی این بزرگ مرد عرصه دین و دانش:

تولد:
دانشمند فرهيخته، محقق وارسته و پژوهشگر پرتلاش، مرحوم آية الله سيد عبدالعزيز طباطبائی، 21 جمادی الثانی 1348 هجری قمری . برابر با چهارم آبان 1308 هـ.ش. در خانواده ای علمی و ريشه دار در نجف اشرف به دنيا آمد.

خاندان:
پدرش نوه دختری و مادرش نوه پسری فقيه بزرگ شيعه آية الله العظمی سيد محمدكاظم طباطبائی يزدی صاحب عروة الوثقی بود. خاندان سيد يزدی، يكی از خاندانهای مشهوری بودند كه در حوزه علميه نجف و فقاهت شيعه نقش مؤثری داشتند. محقق طباطبائی دوران كودكی خود را در چنين خانواده ای ميان كتاب و كتابخانه و مدرسه گذراند و طبيعتا استعداد اين كودك خردسال با چنين شرايطی پرورش پيدا میكرد. دوستان ايام كودكی وی، اذعان میكنند كه او از همان سالها متين و كم صحبت و بیتكلف بود و در گفتار و كردار بزرگترها دقت میكرد. محقق طباطبايی ضمن خاطرات دوران كودكی خود به كتابهايی اشاره میكند كه در كتابخانه و پشت شيشه، توجهش را جلب كرده بودند و وی ساعاتی از وقت خود را به تهيه فهرستی از اسم اين كتابها و نام نويسندگان آنها میگذراند. وی كه در آن زمان، به خاطر سن كم خود، اجازه دست زدن به كتابها را نداشته، مجبور بوده از پشت شيشه فقط آنچه بر عطف كتابها نوشته شده بود را يادداشت كند. اين موضوع، نقش مؤثر محيط علمی او را در علاقمندی به كتاب و كتابت به خوبی نشان میدهد.

اساتيد:
1- سيد هاشم حسينی تهراني( مؤلف كتاب علوم العربية) : ادبيات،صرف و نحوی 2- سيد جليل طباطبائی يزدی: توضيح المراد و منطق 3- آية الله سيد عبد الاعلی سبزواری: شرح منظومه سبزواری 4- شيخ صدرا بادكوبی: اسفار ملاصدرا 6و7- ميرزا حسن نبوی و شيخ ذبيح الله قوچانی : شرح لمعه 8- آية الله سيد علی علامه فانی اصفهانی: قوانين ميرزای قمی 9و10- شيخ عبدالحسين رشتی(مؤلف شرح كفايه و كشف الاشتباه) و شيخ مجتبی لنكرانی(مؤلف كتاب أوفی البيان) : دروس عالی سطح 11و12- آية الله العظمی سيد عبدالهادی شيرازی و آية الله العظمی حاج سيد ابوالقاسم موسوی خوئی : درس خاج فقه و اصول

سفرهای تحقيقی:
محقق طباطبايی تابستان هر سال با سفر به ايران، به كتابخانه های خصوصی و عمومی مراجعه میكند و ضمن مطالعات فراوان يادداشتهای زيادی تهيه مینمايد. در سه سفر حج نيز در كتابخانه های مكه و مدينه نسخ خطی نفيسی را میبيند و برخی از آنها را به طور كامل استنساخ میكند. همچنين در تابستان سال 1342 هـ ش. از عراق به سوريه و لبنان سفر میكند و در يك اقامت سه ماهه، در كتابخانه های ظاهريه، مجمع علمی دمشق، كتابخانه اوقاف حلب و كتابخانه دانشگاه آمريكايی بيروت مطالعات زيادی انجام میدهد و به گفته خود ايشان، در اين سفر با ديدن اين كتابخانه ها دنيای تازه ای به روی وی گشوده میشود. آشنايی و الفت محقق طباطبايی با دانشمند بزرگ و كتابشناس باعظمت، مرحوم شيخ آقابزرگ تهرانی، تأثير بسياری در شخصيت علمی وی ايجاد میكند. يادداشتهايی را كه از سفرهای متوالی به ايران به همراه میآورد، هر بار در اختيار شيخ آقابزرگ تهرانی قرار میدهد تا هم از زير چشم تيزبين استاد بگذرد و او را راهنمايی كند و هم برای تدوين دائرة المعارف بزرگ كتابشناسی شيعه، الذريعة إلی تصانيف الشيعة، مورد استفاده قرار گيرد. محقق طباطبايی تا پايان عمر، شيفته استاد بود و از او به عظمت و بزرگواری ياد میكرد. وی از همان سالهای چاپ الذريعه، فكر نوشتن مستدركی را برای آن در سر میپروراند، اما متأسفانه چاپ كتاب به كندی پيش میرفت و نوشتن مستدرك را به تأخير میانداخت. از اين رو محقق طباطبايی اقدام به استنساخ متن كامل كتاب الذريعه نمود ـ كه چاپ جلد های 13 و 14 الذريعه نيز برای آنكه سريعتر چاپ شود، از روی همين نسخه در نجف چاپ شد. وی در سال 1399 هـ ق. دست به كار تدوين مستدرك الذريعه شد و شروع به جمع آوری و فيش كردن كتابهايی نمود كه نام آنها در الذريعه نيامده است. محقق طباطبايی يبشتر وقت خود را تا پايان عمر يعنی هفتم ماه رمضان 1415 هـ ق. صرف تدوين اين اثر گرانسنگ نمود و گنجينه ای بالغ بر يازده هزار فيش بر جای نهاد. همچنين، از جمله كسانی كه نقش مؤثری در روحيه پرتلاش و پرحوصله او، در امر تحقيق و پژوهش داشت، علامه امينی صاحب كتاب الغدير رحمة الله عليه بود. محقق طباطبايی به مدت 25 سال پيوسته در كنار علامه امينی به جمع نسخ خطی و اداره كتابخانه أميرالمؤمنين عليه السلام در نجف میگذراند و بسياری از مايه علمی خود را مديون شاگردی وی میدانست. محقق طباطبايی ضمن ارتباط علمی خود با علامه امينی، وی را در تهيه منابع كتاب گرانسنگ الغدير ياوری میكند و در طی سفرهای خود به كتابخانه های ايران و تركيه، در به ثمر رسيدن تحقيقات علامه امينی نقش بسزايی را ايفا میكند. بعد از سفری كه محقق طباطبايی در سال 1342 به سوريه و لبنان داشت، دو سفر ديگر نيز همراه با فرزند علامه امينی به سوريه و تركيه میرود، علامه امينی هم كه در ايران به سر میبرد به آنان میپيوندد و به علت كسالت نمی تواند در تركيه بماند و ناچار به بازگشت میشود. در آن سفر محقق طباطبايی و فرزند علامه امينی در تركيه میمانند و مقدار زيادی از نسخ نفيس را برای كتابخانه اميرالمؤمنين عكسبرداری میكنند. محقق طباطبايی كه مدتی سرپرستی اين كتابخانه را برعهده داشت، نسخ خطی كتابخانه را در سه جلد تنظيم میكند. اين فهرست اكنون به صورت متوالی در مجله تراثنا منتشر میشود. وی در سال 1397 نجف را ترك میكند و عازم ايران میشود و در قم سكنی میگزيند. ايشان در قم، در ادامه راه دو استاد بزرگ خود، مشغول به تكميل مستدرك و تعليقاتی كه بر الذريعه و الغدير داشت میشود. محققين و نويسندگان در ايران از محضر وی بهره مند میشوند و او نيز با دست باز، از هر كاری كه در زمينه تحقيقات تاريخ و رجال و تراجم و حديث و كتابشناسی شيعه انجام میشود استقبال میكند. وی هميشه از استاد خود آية الله ميرزا محمدعلی اردوبادی (1380 هـ ق.) به بزرگی ياد میكرد و يكی از خصوصيات بارز او را كمك علمی به ديگران در تحقيق و رفع مشكلات علمی میدانست. محقق طباطبايی، خود نيز، راه و روش استاد را در پی میگيرد و منزل و كتابخانه خود را در اختيار محققين و پژوهشگران قرار میدهد، به طوری كه خانه ايشان، روز و شب محل تردد اهل قلم میشود و گاهی حدود ده ساعت از شبانه روز خود را صرف راهنمايی و تكميل آثار ديگران میكرد. مؤسسات مختلف تحقيقات اسلامی در ايران وجود ايشان را مغتنم دانسته، در تحقيقات خود به ايشان مراجعه میكردند. از جمله مؤسساتی كه محقق طباطبائی با ايشان همكاری مینمود، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، مركز الغدير للدراسات الاسلامية، بنياد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامی و بنياد بعثت را میتوان نام برد. محقق طباطبائی برای بازديد از نسخ خطی به بسياری از شهرهای ايران مسافرت نمود و با بسياری از دانشمندان ملاقات كرد. كتابخانه های بسياری را ديد و يادداشت های بی شماری تهيه نمود. همچنين يك بار ديگر نيز از ايران به تركيه عزيمت نمود و به مدت دو ماه در كتابخانه های تركيه، از جمله كتابخانه احمد ثالث، اياصوفيا، لاله لی، كوپرلی، فيض الله افندی، فاتح، جارالله ايوب، قليچ علی پاشا و ولیالدين جارالله افندی، به مطالعه پرداخت ونسخه های ناياب و ارزشمندی را فهرست نمود. محصول اين سفر چند دفتر نسخه های خطی تركيه و چند دفتر احاديث مربوط به فضائل و مناقب اهل بيت عليهم السلام، از منابع حديثی، تفسيری، تاريخی واعتقادی مهم و چاپ نشده اهل سنت است كه مجوعه آنها را نتائج الأسفار ناميد. همچنين در سفرهايی كه به كشورهای ديگر داشت مجموعه مهمی از ميكروفيلم ها و نسخ عكسی از كتابخانه های مختلفی چون كتابخانه موزه بريتانيا و كتابخانه بادليان آكسفورد در انگلستان، كتابخانه دار الكتب الظاهريه در دمشق و اسماعيل پاشا در حلب، كتابخانه دانشگاه رياض عربستان، كتابخانه بلديه اسكندريه و دار الكتب المصريه در مصر، كتابخانه خدابخش پاتنه و فاطريه لكهنو در هندوستان، كتابخانه جامع كبير صنعاء يمن، كتابخانه چستربيتی ايرلند، كتابخانه ميلان ايتاليا، كتابخانه ملی پاريس، و... تهيه كرد. اين مجموعه اكنون در كتابخانه عمومی محقق طباطبايی در قم نگهداری میشود و مورد استفاده محققين میباشد. محقق طباطبايی با بسياری از دانشمندان و اسلام شناسان دنيا مخصوصا در كشورهای عربی ارتباط داشت و در ايجاد ارتباط علمی بين پژوهشگران داخل كشور با دنيای عرب نقش مؤثری داشت.

آثار:
1ـ مستدرك الذريعة 2ـ أضواء علی الذريعة : تعليقاتی است بر كتاب الذريعه آقابزرگ تهرانی همراه با تكميل اطلاعات و رفع اشتباهات اين كتاب گرانسنگ. 3ـ معجم أعلام الشيعة: اين كتاب به عنوان مستدرك طبقات أعلام الشيعه شيخ آقابزرگ تهرانی تراجم علمای شيعه را بر اساس قرون و در هر قرن به ترتيب الفبائی آورده است و مجموعا شامل دو جلد است. جلد اول اين كتاب يك سال پس از درگذشت محقق طباطبائی توسط انتشارات مؤسسه آل البيت به چاپ رسيد و جلد دوم آن همچنان به صورت خطی باقی است. 4ـ تعليقات علی طبقات أعلام الشيعة: حاوی تعليقاتی است كه محقق طباطبائی بر كتاب طبقات آغابزرگ نوشته است. از اين تعليقات، تعليقات الكرام البررة (قرن سيزدهم)، و نقباء البشر (قرن چهاردهم) همراه اصل كتاب به چاپ رسيده است. 5ـ تصحيح تتمه نقباء البشر: كتاب نقباء البشر شيخ آغابزرگ تهرانی تا پايان حرف عين در چهار جلد به چاپ رسيده است، ولی از اين حرف تا حرف ياء همچنان به صورت خطی باقی مانده است. محقق طباطبائی با استفاده از يادداشتهای دستنويس ايشان، اين اثر را مرتب كرده بودند و بنا داشتند با مرور و اصلاح و تكميل و حذف مكررات آن را به چاپ برسانند. 6ـ انباء السماء برزية كربلاء: اين اثر تكميل و تنظيم كتاب سيرتنا وسنتنا از علامه امينیا ست همراه با اضافات بسيار زياد. 7ـ علی ضفاف الغدير: اين كتاب به عنوان مستدرك جلد اول الغدير علامه امينی شامل رواة حديث غدير همراه با شرح حال ايشان است، محقق طباطبايی مدارك و منابعی را كه به دست علامه نرسيده بود استخراج كرده و معرفی روات حديث غدير را مطابق اسلوب علامه امينی آورده است. 8ـ فهرست نسخه های خطی كتابخانه أميرالمؤمنين عليه السلام: محقق طباطبايی در ايامی كه در كتابخانه اميرالمؤمنين در نجف اشرف همراه با علامه امينی به تهيه منابع الغدير میپرداختند، اقدام به تهيه فهرست نسخ خطی كتابخانه نمود. اين فهرست در سه جلد تهيه شده كه در دو جلد اول آن به معرفی نسخ عربی و در جلد سوم به معرفی نسخ فارسی پرداخته است. آقای دكتر علی نقی منزوی از اين اثر در تأليف كتاب سنخه های خطی فارسی بهره جسته است و از آن با عنوان "يادداشتهای سيد عبدالعزيز طباطبائی" نام میبرد. اين فهرست كه بر اساس الفبايی اسم كتاب تنظيم شده، اكنون به صورت سلسله مقالات در مجله " تراثنا " در قم از طرف مؤسسه آل البيت عليهم السلام منتشر میشود. اولين بخش اين فهرست در شماره 55 اين مجله به چاپ رسيده و اكنون در شماره 63 و 64 مجله، به حرف جيم رسيده است. 9ـ فهرست نسخ خطی كتابخانه آستان قدس رضوی: محقق طباطبائی به دعوت آستان قدس رضوی در مشهد اقدام به تهيه فهرستی به زبان فارسی از نسخ خطی حديث و فقه كتابخانه آستان قدس رضوی نمود. اين فهرست اكنون در كتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری میشود. 10ـ فهرست نسخ خطی كتابخانه دانشگاه علامه طباطبائی شيراز: اين اثر در جلد اول سالنامه ميراث اسلامی ايران (سال 1373 هـ. ش.) به چاپ رسيده است. 11ـ فهرست نسخه های كتابخانه آقای سيد محمدعلی طباطبائی قاضی تبريزی. 12ـ فهرست كتابخانه مزار عبدالقادر گيلانی در بغداد. 13ـ فهرست نسخه های خطی كتابخانه ثقة الاسلام در تبريز: اين فهرست با دو فهرست سابق در نشريه نسخه های خطی دانشگاه تهران، دفتر هفتم، از صفحه به چاپ رسيده است. محقق طباطبايی اين فهرست را در ايامی كه برای جمع آوری نسخه های نفيس برای كتابخانه اميرالمؤمنين به ايران سفر مینمود، به زبان فارسی تهيه نمود و بر آن مقدمه ای درباره خاندان طباطبايی و زندگی سيد محمدعلی قاضی نوشت. 14ـ تصحيح فهرست منتجب الدين: اين اثر در سال 1404 هجری قمری . با تحقيق و تصحيح محقق طباطبايی در قم منتشر شد، ولی ايشان با توجه به تعليقات قابل توجهی كه بعد از آن بر اين كتاب نوشته بودند بنای چاپ مجدد آن را داشتند. اين تعليقات بر كتاب افزوده شد و اكنون آماده چاپ میباشد. 15ـ تصحيح الأربعون المنتقی من مناقب المرتضی: تأليف ابوالخير حالكمی طالقانی، در شماره اول مجله تراثنا و نيز به صورت مستقل چاپ شده است. 16ـ تصحيح ترجمة الإمام الحسن عليه السلام: اين كتاب، بخش چاپ نشده طبقات ابن سعد است كه محقق طباطبائی با رهنمود علامه امينی نسخه آن را از كتابخانه........ مورد تصحيح قرار میدهند و به صورت مستقل برای چاپ آماده میكنند، اين كتاب پس از درگذشت ايشان از طرف مؤسسه آل البيت عليهم السلام به چاپ رسيد. 17ـ تصحيح ترجمة الإمام الحسين عليه السلام: اين كتاب هم همچون ترجمة الإمام الحسن عليه السلام از طبقات ابن سعد مورد تصحيح قرار میگيرد و در زمان حيات ايشان از طرف مؤسسه آل البيت عليهم السلام چاپ و منتشر میشود. 18ـ تصحيح مقتل أمير المؤمنين عليه السلام: تأليف ابن أبی الدنيا. 19ـ تصحيح مناقب أمير المؤمنين عليه السلام: از أحمد بن حنبل. 20ـ تصحيح كتاب نسائی.... 21ـ تحقيق رساله طرق حديث من كنت مولاه فعلی مولاه : تأليف ذهبی، اين رساله تاكنون نسخه ای از آن يافت نشده بود و تنها نامی از آن در ميان كتب ذهبی مانده بود و محقق طباطبائی نسخه ای از آن را در كتب خطی كتابخانه دانشگاه تهران يافته و مورد تحقيق قرار میدهند. اين رساله با تعليقات فراوان ايشان، از طرف انتشارات دليل به چاپ رسيد. 22ـ ترجمة أمير المؤمنين من تاريخ ابن عساكر. 23ـ فرائد السمطين. 24ـ تصحيح عقد الدرر فی أخبار المهدی المنتظر: از يوسف بن يحيی سلمی دمشقی. 25ـ تصحيح فهرست شيخ طوسی: از آنجا كه چاپ مصحح و منقحی از كتاب جليل فهرست شيخ طوسی رحمة الله عليه در دست نبود، محقق طباطبائی اين كتاب را با ده نسخه معتبر آن تصحيح میكند كه پس از رحلت ايشان همراه با مقاله ای كه ايشان برای كنگره شيخ طوسی تهيه كرده بودند، از طرف كتابخانه محقق طباطبائی منتشر شد. 26ـ تصحيح مطالب السئول. 27ـ أهل البيت عليهم السلام فی المكتبة العربية: در اين اثر كتابهايی كه اهل سنت درباره زندگی، مناقب، تاريخ، زندگانی، كلمات... اهل بيت عليهم السلام نوشته اند، كتابشناسی و معرفی شده است. اين كتاب ابتدا به صورت سلسله مقالات در مجله تراثنا منتشر میشد و پس از درگذشت ايشان، متن كامل كتاب ااز سوی مؤسسه آل البيت عليهم السلام منتشر شد. 28ـ الغدير فی التراث الاسلامی: اين اثر كتابشناسی غدير خم است و در آن فهرست كتابها و معرفی نسخ خطی آنها و شرح حال مختصری از مؤلفين آنها از ابتدای قرن دوم هجری تا قرن پانزدهم معرفی شده است. اين كتاب را بار اول دار المؤرخ العربی در بيروت منتشر كرد و پس از آن با افزوده هايی، در ايران از سوی انتشارات الهادی در سال 1373 هـ.ش. انتشار يافت. محقق طباطبائی پس از آن نيز به تكميل اين كتاب پرداخت و اكنون به همراه آن اضافات برای نوبت سوم آماده چاپ میباشد. اين كتاب در سال 1411 هجری قمری . از طرف انتشارات كتابخانه چهل ستون با ترجمه آقای مهدی جعفری به زبان فارسی منتشر شد و بار ديگر نيز جناب آقای محمد انصاری زنجانی با ترجمه بخشهای بسياری از اين كتاب و اضافه و تعديل بعضی از مطالب، آن را با عنوان " غدير در آينه كتاب " منتشر نمود. 29ـ فهرست تصانيف كراجكی. 30ـ الشيخ المفيد وعطاءه الفكری الخالد: شامل كتابشناسی آثار شيخ مفيد است و در جلد اول مجموعه المقالات والرسائل كنگره شيخ مفيد به چاپ رسيد. 31ـ مخطوطات اللغة العربية فی مكتبات إيران: كتابشناسی نسخ خطی لغت عربی در كتابخانه های ايران. اين اثر در يادنامه ايشان از طرف موسسه آل البيت عليهم السلام چاپ و منتشر شد. 32ـ مكتبة العلامة الحلی: اين كتاب گرانسنگ حاوی كتابشناسی مفصل آثار علامه حلی و ذكر نسخ خطی آنها در كتابخانه های جهان میباشد. اين كتاب چهل روز بعد از درگذشت محقق طباطبائی از سوی مؤسسه آل البيت عليهم السلام منتشر شد. 33ـ نتائج الأسفار:.... 34ـ فوائد الأسفار: اين كتاب شامل كتابشناسی منتخب نسخ خطی كتابخانه های مدرسه امام عصر شيراز، جارالله ايوب، الأحمدية، الظاهرية، المتحف البريطانی، كتابخانه آية الله خادمی، مدرسه نمازی خوی، مدرسه علوی ( مدرسه مريم بيگم) خوانسار و مدرسه ولی عصر خوانسار، مقبره روزبهان شيرازی، كتابخانه دانشكده پزشكی شيراز، مدرسه صدر بابل و همچنين فوايد رجالی و تاريخی و وفيات بعضی از علما و اشعار است. 34ـ فهرست تفصيلی منتخب نسخه های خطی كتابخانه های تركيه: اين اثر استاد در كتابخانه آية الله العظمی مرعشی نجفی به شماره 4172 و 4173 نگهداری میشود و در فهرست نسخ خطی آن كتابخانه ج 11 صص 183 ـ 184 شناسانده شده اند. 35ـ قيد الأوابد و جمع الشوارد: در اين كتاب متون بسياری از نسخ مختلفی جمع آوری شده كه شامل فضايل اهل بيت و اشعار و تراجم و... . است. از آن ميان میتوان به شرح نهج البلاغه نظام الدين گيلانی، همراه با شرح مفصل و تاريخ تأليف و انتهای نسخه و ذكر برخی از نكات دقيق و بعضی از اشعار آن و همچنين تفسير خطبه شقشقيه سيد مرتضی، المعجم ابن الأعرابی، معجم الصحابه ابن نافع معجم الصحابه بغوی، ذيل تاريخ بغداد ابن نجار، المعجم الكبير طبرانی، مسند رويانی، المسلسلات ابن جوزی، المصنف ابن أبی شيبه، صحيح ابن حبان، الذرية الطاهره دولابی اشاره كرد. 36ـ فهرست منتخب نسخه های خطی كتابخانه های حجاز: محقق طباطبايی درباره اين اثر مینويسد: "دانشگاه تهران گروهی را برای عكسبرداری از نسخ خطی، عازم حجاز نمود كه دوست من دانشمند كتابشناس و فهرست نگار مشهور استاد محمد تقی دانش پژوه در ميان آنان بود. من نيز با ايشان به حجاز رفتم و در كتابخانه های حرمين شريفين : كتابخانه عارف حكمت، كتابخانه مدينه منوره، كتابخانه محموديه، كتابخانه حرم نبوی، كتابخانه مظهر كه در رباط مظهر مقابل بقيع بود، كتابخانه حرم مكی، و كتابخانه مكه مكرمه، به بررسی نسخ خطی پرداختيم" (الغدير فی التراث الاسلامی، ص241). اين اثر در سال 1386 تأليف شده است. 37ـ فهرست منتخب نسخه های خطی كتابخانه های تبريز: از كتابخانه های محمدعلی قاضی طباطبايی، ثقة الاسلام و ايروانی. 38ـ الحسين والسنة: اين كتاب در سال 1397 هجری قمری . در قم منتشر شده. 39ـ المهدی فی السنة النبوية. 40ـ حياة الشيخ يوسف البحرانی: اين كتاب را محقق طباطبایی در سال 1377 هجری قمری . تأليف كرده اين اثر ابتدا در مقدمه كتاب الحدائق الناظرة به چاپ رسيد و سپس به صورت مستقل در نجف اشرف به چاپ رسيد. اين كتاب اولين اثری است كه از محقق طباطبايی به چاپ رسيده، با اين حال میتوان در آن ميزان تبحر و دانش وی را در اين كتاب مشاهده كرد. ايشان بعدها مطالب زيادی را مخصوصا در قسمت تأليفات شيخ يوسف بحرانی به اين كتاب افزودند و حجم كتاب اكنون به دوبرابر حجم كتاب چاپ شده رسيده است. 41ـ شخصيت علمی و مشايخ شيخ طوسی: در دفتر دوم سالنامه ميراث اسلامی ايران (سال 1374 هـ.ش.) به چاپ رسيده. 42ـ قبسات من فضائل أمير المؤمنين عليه السلام: محقق طباطبايی در اين كتاب به بررسی اسانيد و طرق حديث سدّ الأبواب، حديث صعود علی علی منكب النبی، حديث رد الشمس، حديث ثقلين و حديث الطير وهمچنين درباره أعمش و حاكم نيشابوری و كتاب قصة الطير پرداخته است. اين كتاب از سوی انتشارات دليل به چاپ رسيد. 42ـ مذكرات المتحف البريطانی: كه در آن به ذكر چند نسخه نفيس از كتابخانه موزه بريتانيا و معرفی مفصل ونقل برخی از مطالب آنها پرداخته است. اين كتاب در سال 1404 هجری قمری . تأليف شده است. 43ـ زندگینامه آية الله العظمی سيد محمدكاظم يزدی: محقق طباطبائی به نوشتن تاريخ و زندگی جد بزرگوارش بسيار اهتمام میورزيد و از هنگامی كه در نجف اشرف به سر میبرد اقدام به جمع آوری اطلاعات و اسناد زندگی و عصر سيد محمدكاظم يزدی نمود. اين يادداشتها در دفترهای گوناگونی نوشته شده و نياز به تنظيم دارد. مواردی كه محقق طباطبايی بدانها پرداخته شامل : نسب سيد يزدی، مؤلفات وی و معرفی كامل نسخ خطی و چاپها و شروح و حواشی و ترجمه های آنها، اساتيد سيد يزدی، شاگردان وی كه شامل زندگی بسياری ازشاگردان در آن ذكر شده، اشعار، خانواده سيد يزدی و زندگینامه مفصل فرزندان وی، مواجهه سيد يزدی با استعمار انگليس ها و مدرسه سيد يزدی كه بخش مفصلی است شامل : تأسيس مدرسه و معرفی خصوصيات آن، كتابخانه مدرسه، شاگردان مدرسه و... میباشد. محقق طباطبايی در كنار اين يادداشت ها اقدام به جمع آوری و ضميمه كردن مدارك تاريخی و فتاوای سياسی سيد يزدی نمود و كتاب را مستند و مستدل نمود. وی همچنين در اين كتاب يادداشتهای شيخ محمدحسين كاشف الغطاء درباره سيد يزدی و قسمت هايیاز كتاب " عقود حياتی " نوشته آية الله كاشف الغطاء درباره قضايای مشروطه و استبداد و جنگ انگليس را از روی دستخط علامه كاشف الغطاء كه در كتابخانه وی نگهداری میشود نقل نموده است. اين مجموعه نياز به تنظيم و ترتيب دارد تا به صورت يك اثر ماندگار از زندگی آية الله العظمی سيد محمدكاظم طباطبايی يزدی درآيد و به عنوان منبع، مورد استفاده محققين قرار گيرد.

وفات:
سر انجام اين عالم وارسته و چهره‏ برجسته ی علم و دانش، به ويژه در زمينه شناخت نسخه های خطی در روز يکشنبه هفتم رمضان 1416 هجری قمری برابر با هشتم بهمن 1374ش پس از شصت و هشت سال عمر پر بركت‏ در راه دانش اندوزی و دانشمند پروری چشم از جهان فرو بست و با رحلتش سوگی سنگين بر محافل علمی و فرهنگی جهان تشيع نشست.

سالروز آزادی خرمشهر در سال 1361 هجري شمسي
بلافاصله پس از عمليات فتح المبين در10/1/1361 جلسه مشترك فرماندهان ارتش و سپاه تشكيل، و به كليه يگانها اعلام شد كه طي دو هفته آينده بازسازي يگانها و طرح ريزي عمليات آتي را انجام داده و نتيجه را اعلام كنند.

متعاقب دركي كه از ضرورت تعجيل در عمليات وجود داشت، تلاش براي آمادگي، شتاب چشمگيري به خود گرفت، زيرا تأخير در عمليات با توجه به فرا رسيدن فصل گرما در منطقه جنوب و هوشياري دشمن نسبت به آغاز آن مي توانست در انجام مأموريت نيروها و رسيدن به اهداف مورد نظر لطمات جبران ناپذيري به بارآورد. از سوي ديگر نيروهاي دشمن در پي ضربات ناشي از عمليات فتح المبين دچار بحران و آشفتگي رواني شده بودند. از اين رو انجام هرچه سريعتر عمليات در آن شرايط ضريب موفقيت را افزايش مي داد.

سرانجام پس از بحث و بررسيهاي فراوان، از سوي قرارگاه مركزي كربلا مأموريت عمليات به شرح زير اعلام شد:

نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران، متشكل از نيروي زميني ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مأموريت دارند كه در ساعت(س) روز(ر) در منطقه عمومي جنوب رودخانه كرخه و غرب رودخانه كارون تك نموده و ضمن انهدام نيروهاي موجود دشمن و آزادسازي شهرهاي خرمشهر و هويزه خط مرز بين المللي را تأمين كنند و از حمله مجدد احتمالي به كشور اسلامي جلوگيري نمايند.

براي عمليات دو راه كار پيشنهاد شده بود. نخستين راه كار تهاجم به دشمن با اتكاء به جاده اهوازـخرمشهر و با استفاده از شبكه هاي جاده اي منطقه بود و ديگري تهاجم به دشمن با عبور از رودخانه كارون. سرانجام با توجه به مأموريت و وضعيت زمين، استعداد نيروي خودي و وضعيت دشمن، راه كار دوم كه عبور از رودخانه كارون و تأمين سر پل و استقرار نيروي كافي در غرب رودخانه و ادامه بي درنگ عمليات انتخاب شد.

بر مبناي راه كار، مانور نيروها در طرح عمليات بيت المقدس به شرح زير تعيين شد:

فرماندهي عمليات كربلا در جنوب با قرارگاههاي قدس و نصر و فتح تك نموده، دشمن را در منطقه عمومي اهواز، غرب كارون منهدم، خرمشهر و خط مرز را تأمين و آفند خود را به منظور تأمين خطوط مرزي تا رسيدن به ساحل شرقي شط العرب ادامه داده و سپس در منطقه، فدافند مي نمايد. اين عمليات در 4 مرحله مي بايد مورد اجرا گذاشته مي شد.

يگانهاي ارتش و سپاه با بهره گيري از تجربيات موفق عمليات "ثامن الائمه"، طريق القدس، فتح المبين" دوشا دوش يكديگر در عمليات بيت المقدس شركت كردند. ادغام اين نيروها سبب افزايش توان رزمي آنها شد و توانستند حماسه پيروزي بر دشمن و آزادي خرمشهر را به وجود آورند.

195 گردان متشكل از يگانهاي ارتش و سپاه و نيروهاي بسيج مردمي، در سه قرارگاه مشترك سازماندهي و هريك از آنها داراي فرماندهي مشترك شدند.

در اين عمليات همچون گذشته، كميته مبناي تصميم گيريها و متوقف كننده اقدامات نبود و رزمندگان اسلام و فرماندهان آنان با اتكال بر قدرت لايزال الهي و روحيه شهادت طلبي و با يقين به امدادهاي الهي، كار جنگ و دفاع را سامان دادند.

نيروهاي متجاوز عراقي در اين منطقه، در كنترل عمليات سپاه 3 عراق به فرماندهي سرلشكر ستاد "صلاح الدين قاضي" قرار داشت و شامل لشكرهاي 6، 9، 3 زرهي، 5 مكانيزه، 11 و 15 پياده و تعدادي تيپهاي زرهي، مكانيزه و پياده مستقل يا مأمور از لشكرهاي ديگر و يگانهايي از ارتش خلقي (جيش الجهشي) بود.

فرماندهي ارتش عراق بعد از نبردهاي طريق القدس و فتح الميبن دريافته بود كه عمليات گسترده بعدي نيروهاي ايراني در منطقه اهوازـ خرمشهر خواهد بود و فعاليتها و نقل و انتقالات و تمركز نيروها در شرق كارون و شمال كرخه كور براي دشمن نشانه هاي گويايي به شمار مي رفت. از اين رو همزمان با افزايش فعاليتهاي يگانهاي خودي، اقدامات دشمن نيز در اين منطقه شدت يافت.

سرانجام عمليات بيت المقدس در 30 دقيقه بامداد روز 10 ارديبهشت 1361 با قرائت رمز عمليات "بسم الله الرحمن الرحيم. بسم الله القاصم الجبارين، يا علي ابن ابيطالب" از سوي فرماندهي قرارگاه كربلا، آغاز شد. "شهيد آيت الله صدوقي و آيت الله مشكيني" نيز كه در كنار فرماندهان سپاه و ارتش در قرارگاه كربلا حضور داشتند، هريك به طور جداگانه، پيامهايي را به وسيله بي سيم خطاب به رزمندگان اسلام قرائت كردند.

عمليات بيت المقدس را به چهار دوره زماني به شرح زير مي توان تقسيم كرد:

مرحله اول از روز 9 تا 16 ارديبهشت:

در اين مرحله رزمندگان اسلام ضمن تصرف و تحكيم سر پل، تلاش كردند تا نيروهاي عراقي را در جبهه كرخه كور و فكه درگير نگه دارند. دشمن با شروع مرحله اول عمليات اقدام به اعزام نيرو به منطقه و تقويت نيروهايش در شلمچه و خط مرزي كرد ابتدا تلاش نمود كه با انجام يك تك، منطقه سرپل را بازپس گيرد و با حداقل سازماندهي نيروهاي خودي را به هم بزند و مانع از تثبيت منطقه سرپل و انجام مرحله دوم عمليات شود.

مرحله دوم از 17 تا 21 ارديبهشت:

تاكتيك رزمندگان اسلام در عبور از رودخانه، دشمن را كاملاً غافلگير كرد، به گونه اي كه دشمن دچار آشفتگي و از نظر روحي در شرايط بحراني قرارگرفت. و رزمندگان اسلام به پيشروي خود از سر پل ادامه، و با موفقيت قسمتي از خط مرز را تأمين كردند و نيروهاي دشمن را منهدم ساختند.

نيروهاي عراقي از جبهه كرخه كور عقب نشيني كردند و قرارگاه نصر تلاش كردند تا خرمشهر را احاطه كنند. در شرايط به وجود آمده دشمن دچار سردرگمي، و از سه طرف احساس خطر مي كرد. بدين ترتيب كه عقبه لشكرهاي 5 و 6 در معرض تهديد جدي قرار داشت، عقبه كليه نيروهايي كه در خرمشهر استقرار داشتند، تهديد مي شد، همچنين در شرايطي كه هيچ گونه مواضع دفاعي مستحكمي براي حفظ شهر بصره وجود نداشت، اين شهر در برابر رزمندگان اسلام قرارگرفته بود. از اين رو فرماندهي دشمن دچار ترديد شده بود كه براي حفظ مناطق اشغالي و خرمشهر تلاش كند يا براي حفظ بصره.

مرحله سوم عمليات 22 تا 31 ارديبهشت:

پس از مرحله دوم عمليات، برتري رزمندگان اسلام نسبت به دشمن قطعي شد و ابتكار عمل به طور كامل در اختيار رزمندگان اسلام قرارگرفت. از اين پس تصميم گيري در جبهه خودي به آساني و در جبهه دشمن با سختي و سردرگمي صورت مي گرفت. نيروهاي اسلام پيشروي مي كردند، و دشمن مردد و مرتب در حال عقب نشيني و فرار بود.

با پيدايش شرايط جديد و آگاهي از اضمحلال دشمن، فرماندهان در قرارگاه مركزي كربلا تشكيل جلسه دادند تا علاوه بر تجزيه و تحليل و بررسي علل عقب نشيني دشمن و شرايط جديد، نسبت به ادامه عمليات نيز تدابير لازم اتخاذ شود. سرانجام تصميم به انجام مرحله سوم عمليات گرفتند.

در اين مرحله علاوه بر خستگي نيروها، با تعجيل در عمليات شناسايي هاي لازم انجام نشده بود ولي دو نتيجه مهم درپي داشت:

1ـ انهدام دشمن: در محورهاي مختلف، نيروهاي دشمن در اثر تهاجم پي در پي رزمندگان اسلام دچار ضعف شديد روحي و جسمي شده و قادر به مقاومت نبوده و منهدم شدند.

2ـ واكنش دشمن: در طي مرحله سوم عمليات، دشمن در تاريخ 24/2/1361 به پاسگاه شهابي كه شب قبل به دست نيروهاي خودي فتح شده بود، حمله كرد. به نظر مي رسيد كه دشمن قصد دارد، مانع تحكيم مواضع رزمندگان در منطقه شمالي و گسترش آنها به سمت جنوب بشود، بلافاصله در شب بعد رزمندگان اسلام طي حمله اي به دشمن، مجدداً پاسگاه مزبور را به تصرف خود درآوردند.

مرحله چهارم عمليات از 1 تا 4 خرداد 1361:

سرانجام در ساعت30،22 اول خرداد 1361 تلاش رزمندگان اسلام براي آزادسازي خرمشهر با رمز "بسم الله القاصم الجبارين يا محمد بن عبدالله(ص)" آغاز شد. در برابر تك سريع غافلگيرانه رزمندگان اسلام نيروهاي عراقي دچار وحشت و سرگرداني شديد شدند و نتوانستند واكنش مهمي از خود نشان دهند و ارتباط يگانهاي دشمن با يكديگر قطع شد. و فرار افسران و درجه داران و سربازان عراقي از منطقه خرمشهر گوياي از هم پاشيدگي سازمان يگانهاي دشمن در خرمشهر بود.

در روز دوم خرداد نتيجه پيكار بسيار درخشان بود و قرارگاه كربلا به هدف خود كه احاطه كامل خرمشهر بود، رسيد. تعداد اسراي عراقي در اين روز از 2830 نفر تجاوز كرد و يگانهايي از دشمن كه در منطقه بين نهر عرايض و شلمچه مستقر بودند، به ميزان زيادي منهدم شدند.

عليرغم حضور گسترده هواپيماهاي عراقي در آسمان منطقه، عقابان تيزپرواز نيروي هوايي ارتش در پشتيباني از يگانهاي رزمنده، در صحنه عمليات بيت المقدس حضوري فعال داشتند و با بمباران پل شناور عراقيها بر شط العرب و مناطق تجمع آنان در آن سوي رودخانه، نقش ارزنده اي در آزاد سازي خرمشهر ايفا كردند.

در اواخر روز 2 خرداد قرارگاه كربلا پس از بررسي آخرين وضعيت احاطه كامل خرمشهر، تصميم گرفت تا رزمندگان اسلام با ورود به شهر آن را از لوث وجود نيروهاي عراقي پاك گردانند. سرانجام در ساعت 3 بامداد روز 3 خرداد واحدهايي از رزمندگان ايران به آن سوي رودخانه وارد شدند.

از طرف ديگر جمعي از نيروهاي عراقي مستقر در خرمشهر با استفاده از تاريكي شب و قايق اقدام به فرار كردند كه تعدادي از اين قايقها توسط تكاوران نيروي دريايي هدف قرارگرفتند و سرنشينان آنها غرق شدند.

نيروهاي عراقي از ساعت سه و پنجاه دقيقه بامداد تا يك و نيم بعد از ظهر روز سوم خرداد از سمت شلمچه 3 بار اقدام به پاتك كردند و تلاش نمودند تا از طريق جاده شلمچه ـ خرمشهر حلقه محاصره خرمشهر را بشكنند، اما هر بار با پايداري و مقاومت دلاورانه رزمندگان ايراني مواجه شدند و با ديدن خساراتي عقب نشيني كردند.

در ساعت 11 صبح روز 3 خرداد در حالي كه درگيري شديدي بين قواي ايران و نيروهاي عراق در شمال نهر خين جريان داشت و دشمن در صدد بود تا هرطور شده حلقه محاصره خرمشهر را بشكند، رزمندگان ايراني از جناح غرب و خيابان كشتارگاه وارد شهر شدند. دشمن در ناحيه گمرك خرمشهر در كنار اروند اندكي مقاومت كرد كه آن هم به سرعت در هم شكسته شد.

سرانجام در ساعت 12 قواي ايران از سمت شمال و شرق نيز وارد شهر شدند و نيروهاي متجاوز بعثي كه 24 ساعت در محاصره كامل قرار داشتند راهي جز اسارت يا فرار و يا كشته شدن نداشتند بدين جهت واحدهاي عراقي گروه گروه به اسارت رزمندگان اسلام درآمدند.

در ساعت 2 بعد از ظهر، خرمشهر به طور كامل آزاد شد و پرچم پر افتخار جمهوري اسلامي ايران بر فراز "مسجد جامع" و پل تخريب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد. بدين ترتيب اين شهر مقاوم كه پس از 35 روز پايداري و مقاومت در 4 آبان 1359 به اشغال دشمن درآمده بود پس از 578 روز(19 ماه) اسارت، بارديگر به آغوش گرم ميهن اسلامي بازگشت و پيكره پاك آن از لوث وجود متجاوزان تطهير گرديد.

رزمندگان اسلام در اولين اقدام خود پس از آزادسازي شهر، نماز شكر را در مسجد جامع خرمشهر اقامه كردند. خبر آزادسازي خرمشهر بسرعت در همه جا طنين افكند و ملت مسلمان ايران اسلامي را كه مدتها در آرزوي شنيدن چنين خبر مسرت بخشي بودنند غرق در شادي و سرور كرد. در پايان آن روز امت شهيد پرور ايران با حضور در مساجد نماز شكر به جاي آوردند و با فرارسيدن شب به يمن پيروزي حق بر باطل بر پشت بامها رفته و نداي الله اكبر سردادند.

نتايج نظامي به دست آمده از عمليات بيت المقدس:

ـ آزاد سازي 5400 كيلومتر مربع از خاك كشور اسلامي، از جمله خرمشهر و تأمين 180 كيلومتر خط مرزي.

ـ 19 هزار اسير و 16 هزار كشته از دشمن.

ـ خسارات و ضايعات وارده به دشمن انهدام، 60 فروند هواپيما، 3 فروند هلي كوپتر، 418 دستگاه تانك و نفربر، 30 قبضه توپ، 49 دستگاه خودرو.

ـ غنايم به دست آمده از دشمن: يك فروند هليكوپتر، 105 دستگاه تانك و نفربر و 56 دستگاه خودرو.

ـ يگانهاي زير در خرمشهر منهدم شدند:

تيپ 20 مأموريت ويژه، تيپ 9 گارد مرزي و تيپ 10 گارد مرزي، تيپهاي 22، 44، 55، 60، 238، 113، پياده.

همچنين تعداد زيادي از نيروهاي تيپها و لشكرهاي زير كشته و يا اسير شدند:

تيپهاي 420، 416، 28، 23 پياده، تيپ 104 گارد مرزي. تيپ 31 نيروي مخصوص، تيپ 10 زرهي، لشكر 5 مكانيزه، لشكر 3 زرهي، لشكر 6 زرهي، لشكر 11 پياده، لشكر 7 پياده.

اهميت فتح خرمشهر

فتح خرمشهر از دو جهت حائز اهميت خاص بود:

جهت اول اينكه: با پيروزي بزرگ، جنگ وارد مرحله نويني شد و قواي اسلام با تهاجمات كوبنده خود مرحله به مرحله پيروزيهاي تازه اي را به ملت مسلمان ايران و همه ملتهاي مسلماني كه عاشق و شيفته انقلاب اسلامي هستند و چشم اميد به اين نهضت دوخته اند، هديه كرد.

بابي جديد بر روي سلحشوران ايران گشوده شد تا با حملات برق آسا و دلاورانه آنها دشمن زبون ديوانه وار مجبور به استفاده از سلاح هاي شيميايي شود.

دشمن مي دانست كه اين مرحله از جنگ با مراحل پيشين، تفاوتي فاحش دارد و يورشهاي سهمگين و بي باكانه لشكريان اسلام با هيچ چيزقابل پاسخ گويي نيست. اين درماندگي و بيچارگي باعث شد، تا دشمن به سلاحهاي شيميايي پناه ببرد اما زمان كوتاهي نگذشت كه اين سلاح نيز كهنه شد و راهي براي رهايي آنها از دام مرگ و ذلت گشوده نشد.

جهت دوم اينكه: اين فتح عظيم باعث شد آمريكاي جهانخوار و ساير قدرتهاي استعماري حساب كار خود را بكنند و از موضع تهاجم و حمله، به موضع دفاع بيفتند؛ آنان پيش از اين مي پنداشتند كه عراق خواهد توانست پس از پيروزي بر ايران جايگزين رژيم دست نشانده سابق و ژاندارم اصلي منطقه كه در اثر انقلاب اسلامي از ميان رفته بود، گردد تا حافظ و نگهبان منافع آنان در منطقه شود؛ ليكن پس از فتح خرمشهر، نه تنها انديشه تصرف ايران غير ممكن شد، بلكه هول و وحشت سقوط رژيم دست نشانده صدام هم سراپاي وجود ناپاكشان را فرا گفت و آنها را وادار كرد كه كوشش و تلاش بكنند تا شايد صدام را از سقوط نجات دهند.

پيام حضرت امام خميني (ره) به مناسبت عمليات بيت المقدس و فتح خرمشهر
با تشكر از تلگرافي كه در فتح خرمشهر به اين جانب رسيده است، سپاس بي حد بر خداوند قادر كه كشور اسلامي و رزمندگان متعهد و فداكار آن را مورد عنايت و حمايت خويش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصيب ما فرمود؛ و اين جانب با يقين به آن كه "ما النصر الّا من عند الله" از فرزندان اسلام و قواي سلحشور مسلح كه دست قدرت حق از آستين آنان بيرون آمد و كشور بقيه الله العظم ارواحنا لمقدمه الفدا را از چنگ گرگان آدمخوار كه آلتهايي در دست ابرقدرتان خصوصاً آمريكاي جهانخوارند، بيرون آورد و نداي "الله اكبر" را در خرمشهر عزيز طنين انداز كرد و پرچم پر افتخار "لا اله الا الله" را بر فراز آن شهر خرم كه با دست پليد جنايتكاران غرب به خون كشيده شده و خونين شهر نام گرفت، ـ به اهتزاز در آورد ـ تشكر مي كنم و آنان فوق تشكر امثال من هستند.

آنان به يقين مورد تقدير ناجي بشريت و برپا كننده عدل الهي در سراسر گيتي (روحي اتراب مقدمه الفدا) مي باشند. آنان به آرام "مارميت اذ رميت ولكن الله رمي" مفتخرند. مبارك باد و هزاران بار مبارك باد بر شما عزيزان و نور چشمان اسلام اين فتح و نصر عظيم كه با توفيق الهي و ضايعات كم و غنائم بي پايان و هزاران اسير گمراه و مقتولين و آسيب ديدگان بدبخت كه با فريب و فشار صدام تكريتي اين ابرجنايتكار دهر به تباهي كشيده شدند، سرفرازانه براي اسلام و ميهن عزيز افتخار ابدي هديه آورديد و مبارك باد بر فرماندهان قدرتمند كه فرماندهان چنين فداكاراني هستند كه ستاره درخشنده پيروزيهاي آنان بر تارك تاريخ تا نفخ صور نورافشاني خواهد كرد و مبارك باد بر ملت عظيم الشأن ايران، اين چنين فرزندان سلحشور جان بر كفي كه نام آنان و كشورشان را جاويدان كردند و مبارك باد بر اسلام بزرگ اين متابعاني كه در دو جبهه جنگ با دشمنان باطني و دشمن ظاهري پيروزمندانه و سرافراز امتحان خويش را دادند و براي اسلام سرافرازي آفريدند و هان اي فرزندان قرآن كريم و نيروي ارتشي، سپاهي، بسيجي، ژاندارمري، شهرباني و كميته ها و عشاير و نيروهاي مردمي داوطلب و ملت عزيز، هوشيار باشيد كه پيروزي هرچند عظيم و حيرت انگيز است، شما را از ياد خداوند كه نصر و فتح در دست اوست غافل نكند و غرور فتح شما را به خود جلب نكند كه اين آفتي بزرگ و دامي خطرناك است كه با وسوسه شيطان به سراغ آدم مي آيد و براي اولاد آدم تباهي مي آورد و من با آنكه به همه شما اطمينان تعهد به اسلام دارم، از تذكري كه براي مؤمنان نفع ندارد بايد غفلت نكنم، چنانچه از نصيحت به حكومتهاي همجوار و منطقه دريغ ندارم و آنان مي دانند امروز با فتح خرمشهر مظلوم، دولت و ملت پيروزمند ما از موضع قدرت سخن مي گويند و من به پيروي از آنان به شما اطمينان مي دهم كه اگر از طاعت بي چون و چراي آمريكا و بستگان آن دست برداريد و با ما به حكم اسلام و قرآن كريم رفتار كنيد، از ما جز خير و پشتيباني نخواهيد ديد و شما بدانيد آن قدر كه ابرقدرتها از صدام اين نوكر چشم و گوش بسته پشتيباني نمي كنند و شما عاقبت اين جنايتكار و هم قطار جنايتكارش شاه مخلوع را به عيان ديده ايد. قدرتهاي بزرگ پيش از آنكه از شما استفاده نمايند، از شما طرفداري نمي كنند و شما ها را براي منافع خويش به هلاكت مي كشند و من نصيحت برادرانه به شما مي كنم كه كاري نكنيد كه قرآن كريم براي برخورد بر شما تكليف نمايد و ما به حكم خدا با شما رفتار كنيم، و يقين بدانيد كه امثال حسني مبارك مصري و حسين اردني و ديگر هم جنايتكاران آنان براي شما نفعي ندارند و دين و دنياي شما را تباه مي كنند و اگر با نشستهاي خود بخواهيد" طرح كمپ ديويد" يا فهد را كه مرده اند، زنده كنيد ـ كه ما خطر بزرگ براي كشورهاي اسلامي خصوصاً حرمين شريفين مي دانيم ـ اسلام به ما اجازه سكوت نمي دهد و اين جانب در پيشگاه مقدس خداوند تكليف الهي خود را ادا نمودم، اكنون دست تضرع و دعا به سوي خالق يكتا بلند كرده و به قواي مسلح اسلام و فداكاران قرآن كريم و ميهن عزيز ايران دعا مي كنم و سلامت و سعادت و پيروزي آنان را خواستار هستم. سلام و درود بي پايان بر فرماندهان قواي مسلح و بر رزمندگان فداكار و بر ملت دلير ايران عزيز و سرشار از شاديها.

والسلام علي عبادالله الصالحين، روح الله الموسوي الخميني

سوم خرداد 3/3/1360