جام جم آنلاين: شواهد و يافته‌هاي جديد دانشمندان اخترشناسي از کشف جالب و غير منتظره‌اي پيرامون سنگ‌هاي آسماني خبر مي‌دهد که بر اساس آن جايگاه شکل گيري اسيدهاي آمينه يا همان بلوک‌هاي ساختماني حيات را مي‌توان در محيط‌هايي جست که امکان آن هرگز وجود نداشته است.
آنچه اين کشف جديد را چالش‌برانگيز و غيرمنتظره نشان مي‌دهد جايي است که دانشمندان اخترشناس موفق به ردزني و کشف اسيدهاي آمينه در آن شده‌اند: سنگي آسماني که اخترواره مادري آن در درجه حرارت‌هايي چنان بالا شکل گرفته بوده است که بي ترديد ترکيبات آلي شکننده و ضعيفي همچون ملکول‌هاي اسيد آمينه بايد طي آن تخريب و نابود مي‌شدند.
به اعتقاد دانشمندان اين ترکيب مخلوط يا ملغمه غني از مواد در هيأت خرده پاره‌اي از يک اخترواره فرو افتاده بر زمين از اين واقعيت حکايت دارد که آسمان سنگ موصوف به 2008TC3 زماني در معرض يک سري از برخوردهاي سهمگين با اخترواره‌هاي ديگري قرار داشته که منجر به فرآيند گداخت و ترکيب تکه پاره‌هاي مختلفي از سنگ‌هاي فضايي شده است.
در اين ميان هر چند به واسطه پايين بودن سطح غلظت‌هاي اسيدهاي آمينه موجود، شايد اين کشف ياراي نامزدي و معرفي به عنوان شاهدي شايسته در جايگاه خاستگاه حيات را نداشته باشد؛ اما پرده از حقايق ديگري پيرامون نحوه شکل‌گيري ملکول‌هاي ساختماني حيات برمي‌دارد که در نوع خود و براي گمانه‌زني حضور حيات فراسوي منظومه شمسي از وجود برگ‌هاي برنده‌اي خبر مي‌دهد. در همين خصوص محققان مرکز پروازهاي فضايي گودارد ناسا در بيان توضيح مناسبي براي اين کشف غيرمنتظره خاطر نشان مي‌سازند برخي اسيدهاي آمينه ممکن است از طريق مکانيسمي شکل بگيرند که نيازمند حضور آب نيست و همين موضوع مهم مي‌تواند شانس يافتن حيات فراسوي منظومه شمسي را بالا ببرد.
اما موضوع اين کشف جديد و يافته‌هاي آن از جايي شروع شد که در آخرين روزهاي سال ميلادي گذشته و طي مقاله‌اي در نسخه آنلاين «علم افلاک و احجار سماوي»، محققان ضمن توصيف کشف‌شان به اين نکته مهم اعتراف مي‌کنند که شکل‌گيري اسيدهاي آمينه در محيط‌هايي صورت گرفته که امکان آن حقيقتا خارج از تصور ما بوده است. اين مواد در تکه پاره‌اي از اخترواره 2008TC3 کشف شده است که در نوع خود نخستين جرم سماوي به شمار مي‌رود که تاکنون و قبل از برخورد سنگين با جو زمين و باريدن شهاب‌سنگ‌هايي به سطح سياره هدف ديده‌باني و تشخيص قرار گرفته است. به گفته محققان، اخترواره مذکور تاريخچه فوق‌العاده سخت و ناگواري را يدک مي‌کشد تا جايي که باور و اعتقاد بر اين است که اين اخترواره تقريبا 4 متري پاره‌اي از يک سياره تازه گام باشد که در هنگام تولد منظومه شمسي شکل گرفته و داغ درجه حرارت‌هاي متجاوز از 1100 درجه سانتيگراد را که براي ذوب شدن آهن کفايت مي‌کند بر پيکر خود تجربه کرده است. اين گمانه‌زني و باور دانشمندان نسبت به پيشينه اين سيارک در حالي عنوان مي‌شود که ترکيب مخلوط غني از مواد حاضر در خرده پاره‌هايي از اين اخترواره که بر زمين افتاده نيز گمانه‌زني‌هاي دانشمندان را پررنگ‌تر کرده و از اين واقعه حکايت دارد که اخترواره مورد نظر ما از آن پس در معرض شماري از تصادم‌هاي سخت با ديگر سيارک‌ها واقع شده که گداخت و ترکيب قطعات مختلفي از سنگ‌هاي فضايي را درپي داشته است.
البته علت اين که محققان توقع يافتن هر چيزي جز اسيدهاي آمينه زميني را در ترکيب مواد جرمي با منشأ فضايي داشتند به زماني برمي‌گردد که اکتبر سال 2008 و هنگام متلاشي شدن 2008TC3 در جو زمين آثار و بقايايي از آن در صحراي نابين سودان به صورت پراکنده برجاي ماند. نمونه‌اي که محققان مورد تجزيه و تحليل قرار دادند تحت عنوان يک سنگ آسماني اوريلايت طبقه‌بندي مي‌شود؛ يعني نوعي از اجرام سماوي که از اخترواره‌هاي مادري عاري از آب منشأ مي‌گيرند و از اين رو قادر به تشکيل اسيدهاي آمينه از طريق مکانيسم‌هاي شناخته شده نيستند؛ اما محققان در کمال شگفتي موفق به کشف اسيدهاي آمينه در نمونه‌اي شدند که روي زمين نادر بوده يا اصلا موجوديت ندارد. از همه مهم‌تر اين که 2 فرم ممکن و مقدور اين ترکيبات ـ يعني ساختار دست چپي و تصوير آيينه‌اي آن ـ به يک اندازه عادي بودند و اين در حالي است که در مقابل، اسيدهاي آمينه شکل گرفته توسط حيات روي زمين به طور برجسته و قالبي از فرم دست چپي تبعيت مي‌کنند.
کشف اسيدهاي آمينه فرا زميني و يافتن توضيحاتي براي توجيه حضور اين دسته از ترکيبات در شرايط گرمايي فوق‌العاده که اساسا با حيات آنها منافات دارد توجه ساير محققان را نيز برانگيخته و اظهارنظرهايي را در پي داشته است. در همين رابطه، محققان انستيتوي علوم کارنگي در واشنگتن اذعان داشته‌اند توضيح الگوي فراواني اسيدهاي آمينه موجود و موارد مرتبط با آن از طريق موضوعي مثل ناخالصي و آلودگي زميني کار دشواري است و از سويي به علت گرماي بالا نيز نمي‌توان خاستگاه فرازميني اين اسيدهاي آمينه را از راه فرآيندهاي مشابه توضيح داد. يعني همان فرآيند معمولي که طي آن دو نوع از ترکيبات آلي بسيار واکنش‌پذير مثل آلدئيدها و کتن‌ها براي توليد بلوک‌هاي ساختماني پروتئين با آمونياک، سيانيد هيدروژن و آب واکنش نشان مي‌دهند.
نكته: کشف اسيدهاي آمينه فرا زميني و يافتن توضيحاتي براي توجيه حضور اين دسته از ترکيبات در شرايط گرمايي فوق‌العاده که اساسا با حيات آنها منافات دارد توجه ساير محققان را نيز برانگيخته و اظهارنظرهايي در پي داشته است
در اين ميان توضيح يا امکاني نيز براي اين موضوع چالش‌برانگيز مطرح مي‌شود که مورد توجه و اقبال محققان قرار گرفته است. بر اساس اين توجيه زماني که اخترواره تا دمايي زير 500 درجه سانتيگراد سرد شده، دي اکسيد کربن، هيدروژن ملکولي و گازهاي آمونياکي توانسته‌اند براي توليد اسيدهاي آمينه با رگه‌هايي از آهن يا نيکل واکنش نشان دهند. البته وقوع چنين مکانيسمي در اخترواره‌ها از گذشته محل تأمل و انديشه دانشمندان بوده است، اما هيچگاه خارج از آزمايشگاه سنديت نيافته است.
با اين اوصاف محققان بر اين باورند که اين راه و روش جديدي از توليد طبيعي اسيدهاي آمينه است که به زعم آنها مي‌تواند احتمال و امکان حضور حيات در هر جايي از عالم را واقعا افزايش بخشد و همچنين ممکن است به جستجو و مطالبه سيارات زميني منظومه شمسي واجد ترکيبات پيش از حيات کمک کند. البته محققان امکاني با احتمال کمتر را نيز يادآور مي‌شوند که طي آن به مکانيسم جديدي براي توضيح حضور اسيدهاي آمينه نيازي نيست. در اين سناريوي کمتر محتمل، برخوردها و تصادم‌هاي فضايي باعث بخار شدن و سپس انتقال اسيدهاي آمينه از اخترواره‌هاي ديگر به 2008TC3 شده است.
با تفاصيل موجود و اقبال زيادي که موضوع کشف بلوک‌هاي ساختماني حيات با منشأ فرازميني در ميان دانشمندان موجب شده، اما خود محققان جانب احتياط را در پيش گرفته و خاطرنشان مي‌سازند نتايج جديد را شايد نتوان مستقيما براي موضوعي مثل خاستگاه حيات قابل اطلاق و کاربردپذير دانست به خصوص که غلظت‌هاي اسيدهاي آمينه موجود در نمونه پايين هستند و همچنين سنگ‌هاي آسماني نوع اوريلايت بخش اقليت آسمان سنگ‌هايي را به خود اختصاص مي‌دهند که به زمين سقوط مي‌کنند. با اين اوصاف محققان معتقدند هر چند اين کشف جديد توانايي ورود به مبحث خاستگاه حيات را نداشته باشد اما نشان مي‌دهد که سنتز اسيدهاي آمينه در طبيعت مي‌تواند در مکان‌ها و طرق پيش‌بيني نشده و غيرمنتظره روي دهد و همچنين ما را به اين موضوع توجه مي‌دهد که بايد ذهن بسيار روشن و آماده‌اي را درباره اين که شيمي مربوط به حيات و زندگي ماقبل چگونه و کجا مي‌تواند واقع شود، حفظ کنيم.
منابع: Discovery ،Universetoday وPlanetary Science
مترجم: مهريار ميرنيا / جام جم