* 4 بهمن در گذر تاریخ

* ورود سپاه روسیه به ایران در جریان جنگ جهانی اول (1293ش)
اشاره:
هنوز مدتی از تاجگذاری احمدشاه قاجار نگذشته بود که جنگ جهانی اول آغاز شد. در این جنگ، دولت‏های روسیه، انگلستان و فرانسه با دولت‏های آلمان، اتریش، مجارستان و ایتالیا به نبرد برخاستند و پس از مدتی حکومت عثمانی نیز اتّحاد خویش را با آلمان اعلام کرد و عملاً وارد جنگ گردید. طرفین جنگ تلاش زیادی به عمل آوردند تا در دولت ایران نفوذ کرده و آن را به نفع خویش وارد کارزار نمایند و از منطقه سوق‏الجیشی ایران، ضربه سهمگینی به دشمن خود وارد کنند. در این زمان، مستوفی‏الممالک، ریاست دولت را در اختیار داشت. وی گرچه بی‏طرفی ایران را در جنگ اعلام نمود، اما هیچ کدام از طرفین جنگ، اعتنایی به این امر نکرده و وارد خاک ایران شدند. انگلستان از جنوب و روسیه از شمال کشور متجاوزانه وارد ایران شدند و منطقه وسیعی را در اشغال خویش قرار دادند. روسیه پس از هجوم به ایران، به جنگ با نیروهای عثمانی که در آذربایجان به خاک ایران تجاوز کرده بودند پرداخت و هر دو اشغالگر به جان هم افتادند تا این‏که نیروهای امپراتوری عثمانی شکست خوردند. حاکمیت ایران در این زمان به ضعیف‏ترین درجه رسید و اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور به شدت پریشان و بحران‏زده بود. اشغال قسمت شمالی ایران از سوی دولت تزار روس به مدت سه سال طول کشید. در نهایت در سال 1296 شمسی (1917 میلادی) انقلاب کمونیستی روسیه به وقوع پیوست و نیروهای روسی به دلیل اوضاع پریشان داخلی روسیه، شمال ایران را تخلیه کردند.

* مسافرت «محمدرضا پهلوی» به قم در آستانه رفراندوم انقلاب سفید (1341 ش)
اشاره:
پس از ارتحال آیت‏اللَّه بروجردی، محمدرضا پهلوی درصدد انجام برنامه‏های به اصطلاح اصلاحات برآمد. یکی از این برنامه‏ها اصول ششگانه شاه و ملت بود که با تبلیغات و سر و صدای فراوانی عنوان گردید و قرار شد در ششم بهمن 1341 ش به رفراندوم گذاشته شوند. از این رو شاه ظاهراً برای تقسیم املاک قم و باطناً برای قدرت‏نمایی، تصمیم به مسافرت به این شهر گرفت. بامداد روز سوم بهمن، شهر قم به یک پایگاه نظامی و امنیتی تبدیل گردید و عده‏ای از شهر تهران برای استقبال ظاهری از شاه، به قم آمده بودند. محمدرضا شاه که می‏خواست تکلیف خود را با روحانیون روشن سازد و به اصطلاح، نفوذ و قدرت خود را در شهر مذهبی قم به رخ حوزه علمیه بکشد، در چهارم بهمن سال 1341 به قم رفت، ولی چون حضور در مراسم استقبال از شاه توسط علما تحریم شده بود، به جز عده‏ای که از تهران آمده بودند و تعداد اندکی از مردم قم، کسی در سخنرانی شاه حاضر نشد. شاه از شدت خشم حتی وارد حَرَم نشد و در سخنان خود روحانیت را ارتجاع سیاه خواند و آنان را خائن‏تر از حزب توده و کمونیست‏ها شمرد. او به زعم خود می‏خواست به جامعه روحانیت پاسخ دهد و آنان را تهدید و ارعاب نماید. این سخنان، صفوف مخالفان رژیم را فشرده‏تر کرد و اختلاف شاه و روحانیون را آشتی‏ناپذیر گردانید.

* ذوالفقار علی بوتو رئیس جمهوری پاکستان وارد تهران شد (1350ش)
* تعطیلی نماز جماعت و درس برخی از مدرسین حوزه مشهد.(1356ش)
اشاره:
آقایان سید عبدالکریم هاشمی نژاد، غلامرضا طبسی، علی فلسفی، جواد تهرانی، سید عبدالله شیرازی، محامی، صالحی، واعظی، رضازاده، دهشک، و سایر مدرسین حوزه، کلاس های درس خود را تعطیل کردند. همچنین آقایان مروارید، مدرسی، محامی، عبایی و فلسفی از برگزاری نماز جماعت خودداری نمودند.

* ساواک خراسان در نامه ای به مدیریت کل اداره سوم، به تبعید آیت الله مشکینی و اقدامات ایشان در جهت تحریک طلاب در شهرستان کاشمراشاره کرد(1356ش)
اشاره:
پس از آن ضمن اشاره به تبعید آقای عبدالرحیم ربانی شیرازی به این شهرستان اعلام کرد که حضور این روحانیون متعصب مذهبی به مصلحت نیست و در پایان از این سازمان خواست تا نسبت به انتقال آقای ربانی به یکی از شهرهای سنی نشین و یا دور افتاده اقدام نماید

* بستن فرودگاه مهرآباد به دستور «بختیار» برای جلوگیری از ورود امام به ایران (1357ش)
اشاره:
وقتی که خبر بازگشت حضرت امام خمینی(ره) به کشور قوت گرفت، دولت بختیار، برای جلوگیری از ورود امام، به کلیه شرکت‏های هواپیمایی بین المللی اعلام کرد که به تهران پرواز نکنند. علاوه بر این به دستور بختیار، تعداد زیادی تانک و زره‏پوش در فرودگاه مهرآباد تهران مستقر شدند تا از ورود امام به میهن اسلامی جلوگیری نمایند. همچنین کلیه فرودگاه‏های کشور برای سه روز بسته اعلام شد و در نتیجه، نزدیکان امام اعلام کردند، به مناسبت بسته بودن فرودگاه‏ها، سفر امام به تهران، دو روز به تعویق افتاد. عکس‏العمل مردم در برابر این عمل بختیار به حدی شدید بود که دستور بختیار در ظرف چند روز لغو شد.

* ارایه لایحه عوام فریبانه انحلال ساواک توسط بختیار به مجلس در اوج انقلاب اسلامی (1357 ش)
اشاره:
بختیار که خود را مرغ طوفان و ناجی ایران معرفی می‌کرد و کوشید با تمهیدات ساده‌اندیشانه خود طوفان انقلاب اسلامی را متوقف کند بنابراین از یک سو با ارایه لایحه عوام فریبانه «انحلال ساواک» تلاش کرد توجه مردم را به خود جلب کند و از سوی دیگر وقتی از خبر بازگشت حضرت امام خمینی(ره) به کشور مطلع شد، سعی خود را برای عدم مراجعت حضرت امام(ره) به کشور به کار بست.

* درگذشت استاد «حسن هریسی» خوشنویس معاصر (1362 ش)
اشاره:
استاد حسن هَریسی در سال 1282 ش در تبریز به دنیا آمد. از دوازده سالگی به مدرسه طالبیه آن شهر رفت و پس از فراگیری قرآن، گلستان سعدی، صرف، نحو، منطق و فقه و اصول، به خوشنویسی روی آورد و خط نستعلیق و نسخ را در محضر استادان شهر آموخت. استاد هریسی از 25 سالگی خدمات فرهنگی خود را به عنوان معلم خوشنویسی در مدارس تبریز آغاز کرد و از 1347 در خانه فرهنگ تبریز به آموزش خوشنویسی پرداخت. علاوه بر کتابچه‏ها و جزوات رسم‏الخط، از استاد هریسی کتابت سه نسخه قرآن، سه نسخه مفاتیح‏الجنان، مُنتهی‏الامال، معراجُ السّعاده، صحیفه سجادیه و ده جلد نهج‏البلاغه به یادگار مانده است. وی علاوه بر خوشنویسی، طراحی سرفصل کتاب‏ها را نیز انجام می‏داد که صفحات اول کتابت قرآن، از آن نمونه است. استاد هریسی سرانجام در هشتاد سالگی براثر سکته مغزی در تبریز در گذشت.

* 13 ربیع الثانی در گذر تاریخ

* وفات «ابن هِشام» مورخ شهیر عرب (218 ق)
اشاره:
ابومحمد عبدالملک بن هِشام معروف به ابن هِشام، مورّخ نامی عرب در بصره در جنوب عراق به دنیا آمد و بیشتر ایام عمر خود را به مطالعه درباره‏ی زندگی پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد(ص) سپری کرد. او در علم نحو نیز عالمی برجسته بود و با شعر و ادب آشنایی داشت. اما شهرت اصلی ابن‏هشام به جهت تالیف کتاب السیرَةُ النَّبویّه است که به نام وی سیره‏ی ابن هِشام خوانده می‏شود. این کتاب از منابع مهم درباره‏ی زندگی حضرت محمد(ص) به شمار می‏رود.

* درگذشت «مُعِزُّالدّوله دیلَمی» فرمانروای آل بویه (356 ق)
اشاره:
ابوالحسن احمد بن بویه، معروف به مُعزُّالدوله دیلمی یکی از سه برادر آل‏بویه بود که در سال 334 ق بغداد را فتح کرد و «المُستَکفی» خلیفه‏ی عباسی را به اطاعت خود درآورد. مردم در دوره‏ی این خلیفه، وضع ناگواری داشتند و از طرف دستگاهِ حکومت، مورد تعدی و ستم قرار می‏گرفتند. ولی در زمان فرمانروایی بیست و دو ساله‏ی معزالدوله، این وضعیت بهبود یافت، زیرا او به امور فرهنگی و ادبی اهتمام داشت و زمینه را برای پرورش دانشمندان فراهم می‏ساخت. علاوه بر این، معارف و علوم اهل بیت پیامبر - علیهم السلام - در عصر معزالدوله، رواج یافت.
* درگذشت «ابوسعید بهادرخان» آخرین ایلخان مغول در ایران (736ق)
اشاره:
ابوسعید بهادرخان فرزند و جانشین اُلجایتو و آخرین فرمانروای ایلخانان مغول در ایران بود. ابوسعید در نوجوانی حکومت خراسان را به عهده گرفت و با کمک فرماندهان و یارانش، نواحی مازندران و بلخ را به قلمرو حکومت ایلخانان مغول افزود. او سرانجام در سال 716 ق در پی مرگ پدرش اُلجایتو، در سلطانیه واقع در شمال غرب ایران بر تخت سلطنت نشست و غیاث الدین محمد را که در اداره‏ی امور از تدبیر و شایستگی برخوردار بود به وزارت منصوب کرد. ابوسعید بهادرخان به اسلام علاقه نشان می‏داد و به علمای دین احترام می‏گذاشت. وی شاعران و نویسندگان را نیز گرامی می‏داشت و خود در سرودن شعر از ذوق قابل توجهی برخوردار بود. از این رو این دوران را می‏توان از دوره‏های رونق فرهنگ و ادب اسلام در ایران دانست. ابوسعید در اواخر سال 735 جهت جنگی به آذربایجان رفت که به علت بیماری، در آن منطقه جان سپرد. با مرگ ابوسعید بهادُرخان، دوره‏ی سلسله‏ی ایلخانانِ بزرگ مغول به پایان رسید. از آن پس، تخت ایلخانی، بازیچه‏ی دست امیرانی گردید که با یکدیگر در به دست آوردن قدرت، رقابت می‏کردند و هر کدام از ایشان، یکی از شاهزادگانِ مغول را برای اجرای مقاصد خویش، آلت دست خود کرده بود.

* 24 ژانویه در گذر تاریخ

*امضای معاهده «بردا» بین هلند و انگلیس (1667م)

* حفر اولین چاه نفت جهان در ایالت پنسیلوانیای امریکا (1859م)