دست آفريده‌هاي پرنقش و نگار ايراني رهاورد زندگي پر تلاش زنان و مرداني است كه با شوريدگي نگاره‌ها و گرمي رنگ‌ها دل‌هاي پاك اين هنرآفرينان ممذوج شده است و در اين دست‌بافته‌ها راه و رسم كهن و سنت دورنمايه هر نقش‌پردازي است كه جهاني براي آفرينش دارد.
به گزارش خبرگزاري فارس از تبريز، در جهان كمتر هنري استمرار يافته در تاريخ اقوام و برانگيخته از ذهن انسان مي‌توان يافت كه همچون فرشبافي ضمن داشتن جنبه هنري 100درصد، صنعتي و مصرفي صرف و قوام بخش پايه‌هاي اقتصاد خانواده‌ها، ايلات و عشاير و اقوام و كشورها و نيز متاعي تجاري و سود بخش باشد، بدون آنكه بتوان بين خواص متفاوت مذكور مرز و جدايي قائل شد و مشاهده كرد يا جنبه‌اي را بر ساير جنبه‌هاي آن برتري داد.
اين ويژگي است كه فرش را در ميان ديگر دستاوردهاي هنري جهانيان پرآوازه و مقبول عام ساخته است. از لحاظ هنري اين دستباف چكيده‌اي از مجموعه هنرهاي دستي انسان در طول تاريخ آشنايي او با هنر از جمله خط، نگارگري صورتگري و نقاشي و تذهيب و تشعير، منبت، معرق، خاتم، كاشي‌كاري، مينياتور، سياه قلم، رنگ و رنگرزي و نيز مبين ذوق و سليقه، استعداد و خلاقيت و تفكر و تجسم اوست.
با وجود توسعه دامنه بهره‌گيري از اهرم و چرخ و ماشين در عصر حاضر، امور مربوط به فرش از مرحله پرورش گوسفند تا چيدن پشم و رستن و تابيدن نخ و رنگرزي و طراحي و بافتن و سرانجام بريدن اين دستباف از دار بدون هرگونه وابستگي انجام نشدني است و بدين گونه صورت مي‌پذيرد و بدين لحاظ است كه عصاره هنر انسان و بهترين بيانگر طبيعت و تمنيات اوست.
فرش كالايي مصرفي است نه تفنني و تزئيني محض است. كدام كالاي دستي را مي‌توان يافت كه بدين حد در متن زندگي و خانه و كاشانه اكثريت غريب به اتفاق جامعه حاضر باشد و پيوسته راحتي و آسايش هديه كند. قوام‌ بخش پايه‌هاي اقتصاد افراد و خانواده‌ها و اقوام و در مجموعه كشور مي‌باشد زيرا براي افراد سرمايه‌اي است مطمئن كه روز به روز به ارزش آن افزوده مي‌شود و براي كشور تامين كننده ذخاير ارزي در سطح جهان است و تجربه نشان داده است كه فرش در بين صادرات غيرنفتي مهم‌ترين پشتوانه و تامين كننده اعتبار است.
اين كالا سرانجام متاعي تجاري و سود بخشش است بدان گونه كه هزاران سرمايه‌گذار ايراني و غيرايراني را به خود مشغول داشته و جملگي از دست يافتن بدان خوشنود و راضي‌اند.

* تاريخچه فرش ايران و تبريز
ايران داراي تاريخي بسيار طولاني در عرصه هنر فرش و قاليبافي دارد. در ايران از ديرباز بافتن انواع فرش متداول بوده و انگيزه‌اي اجدادي داشته است. مطالعه در صفحات تاريخ نشان مي‌دهد كه فرشبافي به صورت هنري دستي، مردمي، روستايي و عشايري در ايران سابقه بس دراز دارد.
برخي مورخان در مورد حمله روميان به ايران و غارت دستگرد قالي را از جمله غنايمي كه در اين غارت به دست آورده شده، قيد كرده‌اند و نيز منابع يوناني از قالي‌هاي زربافت ايران ياد كرده‌اند. «فرش بهارستان» با آن همه هنرمندي كه به تأييد روايات مختلف، در بافت آن به كار رفته بوده اگر چه گاه در تعريف از آن راه اغراق پيموده شده اما خود نشانگر پيشرفت صنعت فرشبافي و صنايع جنبي از جمله طراحي و رنگرزي در ايران قديم مي‌باشد.
فرش به عنوان نمودي از فكر و انديشه بشري و متاثر از حس نوجويي او در طول تاريخ خود با نشيب و فرازهايي روبه‌رو بوده كه گاه با فراغت فكري هنرمندان و محيط مناسبي كه براي رشد و شكوفايي هنر ايشان ايجاد شده به حد اعلاي خود رسيده و گاه صدماتي كه بر اثر مصائب طبيعي و غيرطبيعي بر پيكر جامعه وارد شده، آن را به دوره نهفتگي و خمود سوق داده است.
عصر مغول يعني قرن هفتم هجري را مي‌توان دروان بس غم‌انگيز براي انواع هنر ايراني دانست و پس از آن قرون دهم و يازدهم هجري را كه عصر صفويان است زمان شكوفايي طبع هنري مردم ايران بايد به شمار آورد.
آغاز دوران صفوي همزمان با رشد بسياري از هنرهاي دستي و توسعه آن در همه شئون جامعه بوده است. بسياري از هنرمندان ايراني در اين دوره ظهور كرده‌اند كه با اغتنام فرصت از آرامش و محيط مساعدي كه به وجود آمده عمر گرانبهاي خود را بر سر ارتقاي سطح كيفي هنر و صنايع دستي نهاده‌اند و با ابداع طرح‌ها و نقشه‌هاي زيبا و هنرمندانه جايگاه اين صنايع به ويژه فرش را به حد اعلاي خود رسانيده‌اند و نام ايران را در سراسر جهان با آثار خود پرآوازه ساخته‌اند.
با توجه به سهولت ايجاد ارتباط بين هنرمندان نقاط مختلف و پيشرفت تكنيك طراحي و نقش‌پردازي، فرش همگام با ساير هنرها و صنايع مردمي رو به تكامل رفته است، طرح‌هاي محلي به نقاط ديگر براي بافت فرستاده مي‌شود و هنرمندان از نتايج تجربيات ديگر همكاران خويش كاملا با خبر مي‌شوند و وسايل كار طراحي پيشرفت كرده و تكنيك جديد به كمك هنرمندان آمده و ايشان به مهارت در تهيه و تكثير طرح‌هاي خود اقدام مي‌كنند. بازار‌هاي فرش جهاني به ويژه از اوائل قرن بيستم ميلادي رونق گرفته و اين خود تشويق دست‌اندركاران را در پي داشته و به ويژه در تبريز، كرمان، كاشان، اصفهان، اراك، داد و ستد اين كالاي ارزشمند را رونق داده و در اين زمان است كه بازار صادرات فرش‌هاي نو و كهنه گرم شده و كارگاه‌هاي بزرگ براي پاسخگويي به تقاضاهاي روز افزون داير شده است اين قالي‌ها به اروپا به ويژه كشور آلمان و آمريكا حمل مي‌شود و موجبات تقويت بنيه مالي كشور را در حد خود فراهم مي‌سازد و تجارت خارجي را به سرمايه‌گذاري در توليد فرش‌هاي مورد درخواست‌شان تشويق و ترغيب مي‌كند.
مجموعه اين اقدام طي قرن اخير براي تقويت بنيه اقتصادي كشور مؤثر بوده، اما دخالت فروشندگان و صاحبان سرمايه در كار طرح و رنگ فرش و سفارشات غير مسئولانه ايشان به كيفيت اين دستباف لطمه وارد ساخته است. عدم نظارت صحيح بر كار بافت فرش و بسياري عوامل ديگر از جمله قيمت ها و چگونگي صادرات طي نيم قرن گذشته، رقباي فرش ايران را به ميدان رقابت كشانده واز سوي ديگر سودجويان را به سوء استفاده از غفلت دست‌اندركاران و انجام تقلباتي در مراحل مختلف تهيه موارد اوليه و توليد فرش وا داشته و در نتيجه موجبات سقوط كيفيت و كميت و گرمي بازار فرش ايران را فراهم نموده است به منظور ايجاد پيوستگي، ارتقاي سطح كيفي اين دستباف ارزشمند و تداوم تاريخ پرآوازه آن هوشياري و كوششي همه جانبه لازم است كه اميد است عشق و علاقه عامه مردم به اين ميراث اجدادي خود آن را در ضمير تمام دست اندركاران بيدار سازد.
در اين ميان نقش تبريز و خطه آذربايجان كه به دليل وسعت مراتع، زمين‌هاي كشاورزي، آب و هواي دلنشين طبيعي و كوهستاني همواره در توليد قالي از موقعيتي ممتاز بهره‌مند بوده است، بر كسي پوشيده نيست.
شهر تبريز نيز در ميان تمام مراكز قاليبافي اين خطه، داراي مقام و اعتبار بسزايي است. تبريز از زمان جانشينان هلاكو مركز مهم داد و ستد قالي بوده است. به ويژه در زمان حكومت صفويان با ايجاد كارگاه‌هاي بزرگ قاليبافي، قاليبافان طراز اول در اين شهر گرد آمدند و به بافت فرش‌هاي بسيار نفيسي پرداختند كه امروزه بسياري از آنها زينت بخش موزه‌هاي بزرگ جهان است.
در واقع پس از انتقال پايتخت صفويان از هرات به تبريز، مكتب هنري ايران (مكتب تبريز) بنيان نهاده شد و به دنبال آن استقرار بي‌شماري از هنرمندان، از هر صنف و حرفه‌اي موجب شد كه شهر تبريز به عنوان كانون هنر، مورد توجه بسياري قرار گيرد و در اين ميان هنر فرشبافي نيز با استقرار نقاشان و طراحان زبده‌اي چون بهزاد و سلطان محمد دو چندان رشد يافت.
تبريز كه در بسياري موارد همواره پرچمدار بسياري از نهضت بود، در اعتلا و گسترش جهاني نام فرش ايران نقش مهمي را ايفا كرد و رونق و احياي هنر قاليبافي ايران در اواخر دوره قاجار و اوايل سلطنت پهلوي و راهيابي فرش ايران به بازارهاي جهان و گسترش اين حرفه در ساير نقاط ايران تا حدود زيادي مرهون بازرگانان و تجار و قاليبافان آذربايجاني به ويژه تبريزي است و اين موضوع بيش از سوابق تاريخي آذربايجان در قاليبافي براي آذربايجاني‌ها مايه فخر و مباهات است.
همزمان با آغاز اقدامات بازرگانان تبريز در امر صادرات قالي به بازارهاي جهاني، تجار و بازرگانان شهرهاي مختلف كشور براي وسعت بخشيدن به فعاليت‌هاي خود و استفاده از امكانات و تسهيلات تجاري پايتخت به تهران مراجعت نمودند و در قسمت‌هاي مختلف بازار تهران موجبات ترويج و توسعه هنر قاليبافي را فراهم آوردند.
از بزرگ‌ترين صادركنندگان فرش تبريز كه نخستين پرچمدار صادرات فرش ايران نيز بودند و برخي خود در توليد فرش نيز دستي داشتند مي‌توان به حاج يوسف قاليچي، حاج عبدالله قاليچي، حاج ميرزا جعفراسلامبولچي، حاجي صمدقره قاليچي، ميرزا علي اصغر و ميرزا علي اكبر و اسماعيل قاليچي (فرزندان شادروان حاج عبدالله قاليچي)، صدقياني، ايپكچي، حاج محمد ممقاني، محمد اف، ديلمقاني، آواكيان، كاسباريان و اردوبادي اشاره كرد.
با توجه به هنر قاليبافي در تبريز تجار ضرورت ساخت مركزي براي مبادلات فرش در تبريز احساس كردند و نتيجه آن چنين شد كه بازاري براي فرش تبريز دست و پا كنند و اين گونه بود كه بازار فرش تبريز را بنا كردند كه از عظيم ترين آثار تاريخي تبريز نيز به شمار مي‌آيد.
براساس ان گزارش، بيش از 40 درصد توليدات فرش كشور متعلق به استان آذربايجان شرقي مي‌باشد چرا كه قاليبافي استان آذربايجان شرقي يكي از پاك‌ترين، زيباترين و اشتغال‌زاترين رشته‌ها به شمار مي‌رود.
فرش هنر، فرهنگ و پيشينه تاريخ ما ايرانيان است و به همين دليل توجه دولتمردان و نمايندگان مجلس را مي‌طلبد.

* فرش تبريز
توسعه روز افزون وسائل ارتباطي و ايجاد راه‌ها سبب شد تا طرح‌ها و نقشه‌ها و شيوه‌هاي بافت در صدها كيلومتر دورتر از محل اوليه شان مورد استفاده قرار گيرند.
تبريز از جمله مراكز قاليبافي است كه توانسته از اين رهگذر بهره فراوان گيرد، طراح و قاليباف تبريز برخلاف ديگران خود را پايبند تعصبات قرار نداده و با برخورداري از هرگونه نقش زيبا و تلفيق نقوش مختلف با يكديگر در نهايت طرحي را ارائه مي‌دهد كه هر بخش آن متعلق به يك ناحيه است.
اختلاط ترنج كرماني و لچك مشهدي و حاشيه كاشان در قاليبافي تبريز نقشي را به وجود مي‌آورد كه دلپسند و چشم‌نواز است. برخي طرح‌ها زياد هم از نقش اوليه دور نيست و ويژگي‌هاي خود را حفظ مي‌كند در نتيجه مواردي كه بگوييم، تبريز نقشه كاشان، تبريز نقشه اصفهان كم نيستند و اين گفتار تنها تاكيدي است بر بافنده تبريزي.
نقشه رايج در تبريز و مناطق شهري‌باف بيشتر اسليمي، شاه عباسي، انواع لچك‌ترنج (گوشه گوبك) است. نقشه افشان سرتاسري (باشاباش) از انواع طرح‌هاي شاه عباسي است. انواع شكارگاه، شيخ صفي، منظره و چهار فصل،زير خاكي، بوته ترمه‌اي،انواع ماهي، درختي، گلداني، شمعداني، هشتي دو و چهار رنگ، قابي، گل حنايي، گل فرنگ، گوبلن بيجار،سه گل، قوبا و (داشلي قوبا)، لوله باف، چرخ فلكي نيز از جمله طرح‌هايي هستند كه مورد استفاده قرار مي گيرند.
امروزه با تقليد نقشه‌هاي معروف ايران در بسياري از كشورهاي همجوار و كپي نقشه‌هاي ايراني در سطح بسيار وسيع و گسترده و با بهره‌گيري از نيروي فراوان كار در كشورهاي غيرپيشرفته، فرش‌هاي بسياري تحت نام فرش ايران، بازارهاي جهاني را اشباع كرده است، گرچه از نقطه نظر ظرافت و مرغوبيت پشم‌ها، آنها نسبت به فرش ايران در سطح نازلتري قرار دارند، ليكن براي خريداران اروپايي تشخيص آن بسيار مشكل است. بافندگان تبريزي در اينجا نيز با در نظر گرفتن اين نكته، دست به كار بافتن فرش‌هايي غير از نقشه‌هاي مصطلح و معمول شده‌اند. نقشه‌هاي صورتي و مجلسي با بهره‌گيري از ميراث‌هاي گذشته نقش‌هاي ايران و با الهام‌گيري از مجالس و بزم‌هاي مينياتور و گاه با كپي از آثار نقاشان برجسته جهان نظير روبنس، بوچر، رامبراند، در بين بافندگان طراز اول تبريز، جايگاه ويژه‌اي يافته است.
نقش‌هاي صورتي و مجالس كه پويندگان اوليه آنها اساتيد محترمي مثل استاد بهادري هنرمند اصفهاني و استاد رسام عرب‌زاده بوده‌اند. امروزه با همت بافندگان خوش ذوق و علاقه‌مند و عاشق اين حرفه به نحوي مطلوب بافته مي‌شود. اين قالي‌ها و قاليچه‌ها كه بافت آنها با رج‌شمارهاي بالا گاه براي سال‌ها به طول مي‌انجامد و در آنها از ده‌ها نوع خامه‌رنگي استفاده مي‌شود، اكثرا به صورت سفارشي انجام مي‌پذيرد.
آنچه در بافت اين قالي‌ها و قاليچه‌ها حيرت‌انگيز است، كاربرد ده‌ها نوع خامه‌ رنگي است كه تنها براي ارائه رنگ چهره و خطوط چهره پرسوناژهاي مجالس به كار مي‌رود.بديهي است سرنوشت آينده فرش ايران، صرف نظر از بافت آن دسته فرش‌هايي كه تنها براي زيرانداز استفاده مي‌شوند، در گرو بافت نقوشي از همين دست خواهد بود، نقوشي كه ديگر كشورهاي همجوار را ياراي كپي و بافت آنها نخواهد بود.
شيوه قاليبافي شهري در حال حاضر اختصاص به شهر تبريز ندارد و بسياري از آبادي‌ها، منطقه و شهرها و دهات غرب آذربايجان شرقي معيارها و ضوابط و تاثيرات آن را پذيرفته‌اند.
در شهر مرند و دهات حومه، نيز قاليبافي شهري عموميت دارد. از مشخصات ويژه اين منطقه، نقشه معروف خشتي ( بختياري) خود رنگ است. اين نوع قالي را با استفاده از پشم خام و رنگ نشده مي‌بافند. در سراب و اردبيل معمولا قاليچه و كناره روستايي توليد مي‌شود، ليكن توليدات كارگاه‌هاي اردبيل از نظر قطع و رج‌شمار نقشه‌ها نسبت به ساير مناطق از تنوع بيشتري برخوردار است. در شهر سراب قالي‌هاي بزرگ چه با نقشه ماهي كه از طرح‌هاي بيجار اقتباس شده است به مقدار زياد توليد مي‌شود.

* شكوه فرش ايران در آذربايجان متجلي شده است
معاون حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گفت: شكوه فرش ايران در آذربايجان متجلي شده است.
مسعود علويان‌صدر اظهار داشت: فرش زائيده ذوق و سليقه ايراني‌ها و آذربايجاني‌ها‌ست و ذوق مردمان ايران زمين در جهان مبتكر اين هنر صنعت بوده‌ است.
وي ادامه داد: فرش عكس‌العمل يك ملت در آيينه زمان و نخستين خواستگاه فرش ايران است و شكوه اين ابتكار متعلق به هنرمندان آذربايجاني است.
علويان‌صدر با بيان اينكه فرش ريشه در تاريخ دارد، تاكيد كرد: فرش در حال زندگي مي‌كند و در آينده بر مي‌نهد، فرش دانش هماهنگ شدن با محيط است.
معاون و حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري اظهار داشت: اين خصوصيات قالي هويت را به عنوان شاخصي در عنصر فرهنگي، فرهنگ اتحاد و انسجام در لايه‌هاي خود سازماندهي مي‌دهد.
وي افزود: انسان‌ها به واسطه ارزش‌هاي انساني و درك صحيح معنوي از عنصري كه ما آن را بي‌روح مي‌شناسيم، مي‌تواند به كالبد بي‌جان روح دهد.
علويان‌صدر تاكيد كرد: فرش همواره با آموزه‌هاي اسلامي عجين بوده است، چرا كه در آن روح ديانت به منصه ظهور رسيده است، فرش تجلي مساوات و عدل است در فرش ابتدا و انتها نمي‌بينيد و اين آموزه ديني ماست كه در قالب افكار و سنت‌هاي والا ظهور و تجلي پيدا كند.
وي ويژگي اصلي قالي آذربايجان را عدم وجود محدوديت زماني و مكاني خواند و افزود: هر جا فرش ايراني است، نام ايران متجلي مي‌شود.
معاون و حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در ادامه وجود عنصر اقتصادي در خلق فرش ايراني را يكي ديگر از ويژگي‌هاي منحصر به‌فرد اين اثر هنري خواند و تاكيد كرد: هنرمندان خلاق با انتخاب بستر خانواده به عنوان امن و مناسب‌ترين محيط براي فعاليت اقتصادي اعضاي خانواده يكي ديگر از ويژگي‌هاي منحصر به فرد قالي ايراني را رقم زده‌اند.
وي ادامه داد: تكنولوژي، علم، فكر و فرهنگ برتر توانسته است تداوم و حيات بخش قالي آذربايجان باشد و اميدواريم همواره لطافت ‌فرش و روحي كه به واسطه عشق بافندگان فرش در آن دميده شده است، جاري و ساري باشد.
وي در پايان ثبت ملي قالي آذربايجان را فرصتي فوق‌العاده براي شناساندن خطه آذربايجان خواند.

* فرش تبريز نماينده فرهنگ ايراني است
بي‌خود و بي‌جهت نيست كه مانوهار گانگش دبير اول سفارت كشور هند در ايران فرش تبريز را سفير فرهنگي ايران در ساير نقاط جهان عنوان مي‌كند.
وي با اشاره به مشتركات فرهنگي، نقش توليدات صنايع دستي كه حامل بار فرهنگي نيز هستند را در گسترش روابط بين‌المللي بسيار حائز اهميت معرفي مي‌كند.
دبير اول سفارت هند در ايران، ايران را كشوري زيبا و فرهنگي مي‌خواند و به طور قطع هر جهانگردي كه اطلاعات دقيق و مناسبي در مورد جاذبه‌هاي ايران داشته باشد، سفر به اين سرزمين كهن را در برنامه‌هاي خود قرار مي‌دهد.
وي با اشاره به جاذبه‌هاي تاريخي ايران مانند بازار تبريز در اين نقطه از كشور، زيبايي و حفظ اصالت اين سازه عظيم را بسيار جالب توجه ارزيابي مي‌كند و مي‌گويد: بازار تبريز از تاريخ كهن و شكل ويژه‌اي از روابط برخوردار است و ديدن آن براي هر غير ايراني جالب توجه است.
گانگش بيان مي‌كند: تيمچه زيباي مظفريه و فرش‌هاي ظريف دستبافتي كه بازديدكنندگان در اين محل مي‌بينند، مي‌تواند به عنوان يك ظرفيت كم‌نظير عمل كند و موجب جذب گردشگران بيشتري بشود.
وي كه از ديدن نقشه‌هاي متنوع و جالب توجه فرش‌هاي تبريز شگفت زده بود، توانمندي هنرمندان قاليباف استان را براي خلق صحنه‌هايي چنين بي‌نظير ستود و اضافه كرد: فرش تبريز در دنيا شناخته شده است و به هر جا برود، گوشه‌اي از فرهنگ و هنر و تمدن ايراني را با خود به همراه مي‌برد و انسان‌ها در نقاط مختلف دنيا با ديدن فرش تبريز به ياد شعرهاي خيال‌انگيز شعراي ايران مي‌افتند، چون اين فرش به همان ظرافت و لطافت شعر است.
دبير اول سفارت هند تنوع و گستردگي بازار تبريز را نشانه توجه همه جانبه مردمان اين ديار به خواست‌ها و نيازهاي تجاري و بازرگاني دانست و عنوان داشت: تجربه ديدار از بازار تبريز را با ساير هموطنانم نيز در ميان مي‌گذارم.

* 500 ميليارد ريال تسهيلات به تشكل‌هاي فرش دستباف روستايي اختصاص يافته است
نماينده مردم تبريز در مجلس شوراي اسلامي از اختصاص 500 ميليارد ريال تسهيلات به تشكل‌هاي فرش دستباف روستايي خبر داد.
رضا رحماني توجه به توسعه و رونق فرش دستباف روستايي را از دغدغه‌هاي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي عنوان كرد.
وي با اشاره به اشتغالزايي بالاي هنر صنعت فرش دستباف در روستاها، از اهتمام ويژه مجلس هشتم و دولت دهم براي توجه به مسائل و حل مشكلات قاليبافان به ويژه قاليبافان روستايي خبر داد و افزود: هر گامي كه موجب ماندگاري قاليبافان در روستاها شود، بي‌شك از به وجود آمدن يك مشكل و معضل جديد در حاشيه كلانشهرها با عنوان معضل حاشيه‌نشيني جلوگيري مي‌كند.
نايب رئيس كميسيون صنايع و معادن مجلس شوراي اسلامي اشتغال‌آفريني در فرش دستباف را كم هزينه‌تر از ساير بخش‌ها دانست و بيان داشت: اگر خواهان ماندگاري روستاييان در روستاهاي محل سكونتشان هستيم، بايد بحث اشتغال و اقتصاد آنها را نيز مورد توجه قرار دهيم و توجه به مسائل و مشكلات قاليبافان روستايي و حركت در راستاي رونق و توسعه توليد و تجارت فرش دستباف در روستاها يقينا بحث اشتغال و اقتصاد خانوارهاي روستايي را برطرف مي‌كند.
رحماني با اشاره به اختصاص 500 ميليارد ريال تسهيلات از صندوق مهر امام رضا (ع) به تشكل‌هاي فرش دستباف روستايي در بودجه سال 89 كل كشور تصريح كرد: توجه به توسعه و رونق فرش دستباف روستايي از دغدغه‌هاي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي است.
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس شوراي اسلامي ابراز داشت: اين تسهيلات از محل اعتبارات قرض‌الحسنه صندوق مهر امام رضا (ع) و به صورت قرض‌الحسنه پنج ساله با هماهنگي مركز ملي فرش ايران و اتحاديه مركزي فرش دستباف روستايي ايران، اعضاي زيرپوشش اتحاديه‌ها و شركت‌هاي تعاوني فرش دستباف سراسر كشور (اتفا) پرداخت و تضمين بازپرداخت توسط چك و سفته با امضا صاحبان امضا خواهد بود.

* قاليبافان نيازمند حمايت‌هاي بيمه‌اي مي‌باشند
مديرعامل اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي در اين باره اظهار داشت: حمايت بيمه‌اي از قاليبافان مصوبه ناقص سال‌هاي قبل است كه هنوز هم اين مصوبه ناقص باقي مانده است.
صفر اماني ادامه داد: بيمه تكميلي قاليبافان طي مصوبه‌اي در نيمه دوم سال 88 به تصويب رسيده است، اما نه تنها آيين‌نامه اجرايي آن تاكنون مشخص نشده، بلكه رديف اعتباري آن نيز تعيين نشده است.
مدير عامل اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي افزود: اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي استان از طريق مركز ملي فرش تفاهمنامه‌اي بين سازمان فني و حرفه‌اي منعقد كرده است تا براي اجرايي كردن بيمه قاليبافان اقداماتي انجام دهند و در حال حاضر هم پيگير اين مسئله هستيم.
وي با بيان اينكه بيمه قاليبافان از مصوبات عقيم مجلس است، گفت: اين مصوبه مدت‌هاست كه در پشت درهاي وزارتخانه‌هاي دولت منتظر اجراست و تاكنون نيز به درستي اجرا نشده است.
مدير عامل اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي ادامه داد: در حال حاضر قاليبافان مي‌توانند از بيمه بازنشستگي استفاده كنند و در اين باره تعداد كمي از مردم به اين امر رغبت نشان داده‌اند، چرا كه اين نوع بيمه حمايت درماني ندارد و صرفا براي بازنشستگي است.
اماني در ادامه گفت: با توجه به اين مشكل قاليبافان روستايي، وضعيت بازار خريد و فروش نيز تعريف چندان قابل قبولي ندارد.
وي گفت: مسئولان بايد حمايت‌هاي خود را از قاليبافان به ويژه قاليبافان روستايي دريغ نكنند و اين صنعت را پشتيباني كرده و از توليدات آنها حمايت كنند.
مدير عامل اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي، عدم دسترسي به بازارهاي مصرف، عدم نقدينگي و كمبود اعتبارات را از ديگر مشكلات قاليبافان روستايي عنوان كرد و گفت: از مسئولان و دولت مي‌خواهيم در طرح پنج ساله خود خانواده قاليبافان را هم در نظر بگيرند و استفاده از تسهيلات بانكي را براي قاليبافان فراهم كنند.
وي خاطرنشان كرد: بايد اعتبارات اختصاص يافته به اتحاديه قاليبافان روستايي را افزايش دهند چرا كه كمبود اعتبارات مشكلات فراواني را پيش‌روي قاليبافان قرار داده است.
مدير عامل تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي افزود: بعد از سال 79 تا سال 85 اين تسهيلات بلاتكليف ماند تا اينكه در سال 88 وزارت بازرگاني متولي اتحاديه قاليبافان روستايي شد و از آن زمان به بعد هيچ‌گونه تسهيلات بانكي به قاليبافان روستايي اعطا نشده است.
وي ادامه داد: اتحاديه مركزي توليدكنندگان فرش دستباف روستايي كشور با 22 اتحاديه استاني و 500 هزار نفر كه همگي از قشر زحمتكش بافندگان روستايي هستند، از بزرگ‌ترين تشكل‌هاي فعال در زمينه توليد و فروش دستباف در كشور و بزرگ‌ترين تشكل فرش دستباف روستايي در كشور است.
اماني همچنين گفت: اتحاديه شركت‌هاي تعاوني توليدكنندگان فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي با 22 شركت تعاوني فعال و حدود 25 هزار نفر عضو قاليباف، بزرگ‌ترين تشكل تعاوني قاليبافي در سطح استان و از اتحاديه‌هاي نمونه قاليبافي روستايي در سطح كشور است كه بيشتر اعضاي آن را قاليبافان ساكن در روستاهاي مختلف استان تشكيل مي‌دهند.
وي تصريح كرد: اتحاديه فرش دستباف روستايي استان آذربايجان شرقي در زمينه سياست‌گذاري، توليد و فروش فرش دستباف فعاليت دارد، اين اتحاديه در سال‌هاي اخير براي شناساندن بيشتر توليدات هنرمندان خويش، در چند نمايشگاه بين‌المللي شركت كرده است ضمن آنكه در نمايشگاه‌هاي برگزار شده در كشور نيز حضور گسترده داشته است.
مديرعامل تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي استان آذربايجان شرقي همچنين گفت: كمبود اعتبار مشكلات فراواني را پيش روي قاليبافان قرار داده است.
صفر اماني گفت: در سال 86 طي سفر دوم رياست جمهوري به استان، 25 ميليارد تومان براي تمام بافندگان قالي در استان اعتبار اختصاص يافت و از اين مقدار سهم ناچيزي هم به اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي تعلق گرفت و با توجه به اينكه 75 درصد بافندگان فرش در استان روستاييان هستند اما آن اعتبار ناچيز كه 25 درصد از 25 ميليارد تومان است را دريافت نكرده‌ايم.
مدير عامل تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي استان آذربايجان شرقي افزود: اينگونه حمايت‌ها از بافندگان روستايي منجر به اين مي‌شود كه سيل عظيمي از بافندگان و روستاييان به شهرها مهاجرت كنند لذا بايد اعتبارات اختصاص يافته به اتحاديه قاليبافان روستايي را افزايش دهند چرا كه كمبود اعتبارات مشكلات فراواني را پيش‌روي قاليبافان قرار داده است.
مدير عامل تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي استان آذربايجان شرقي در ادامه به ساير مشكلات اين قشر زحمتكش جامعه روستايي اشاره كرد و گفت: در هيچ‌ يك از دولت‌ها به مسكن قاليبافان توجه چنداني نشده است و در اين عرصه سرمايه‌گذاري خاصي هم صورت نگرفته است به طوري كه در سال‌هاي قبل براي بهداشتي كردن كارگاه‌هاي قاليبافي روستاييان اعتبار اختصاص مي‌يافت، ولي امروزه اين اعتبارات حذف شده است.
اماني گفت: درخواست به حق بافندگان روستايي از دولت اين است كه در راستاي تهيه مسكن مناسب و ساخت آن در محلي مناسب تسهيلات بدهند تا اين اقدامات جلوي مهاجرت را بگيرد.
وي همچنين گفت: از زماني كه اتحاديه قاليبافان روستايي تشكيل شده است تا پايان سال 79 به تمام سهامداران اين اتحاديه كه از طريق وزارت جهاد كشاورزي نظارت مي‌شد، تسهيلات بانكي براي بهداشتي كردن و بهسازي كارگاه‌هاي قاليبافي نيز داده مي‌شد.
مدير عامل تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي آذربايجان شرقي افزود: بعد از سال 79 تا سال 85 اين تسهيلات بلاتكليف ماند تا اينكه در سال 88 وزارت بازرگاني متولي اتحاديه قاليبافان روستايي شد و از آن زمان به بعد هيچ‌گونه تسهيلات بانكي به قاليبافان روستايي اعطا نشده است.
وي در ادامه گفت: اتحاديه تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي كه عمري قريب به 20 سال دارد و در اين مدت توانسته است 49 هزار بافنده را زيرپوشش خود قرار دهد.
مدير عامل تعاوني‌هاي فرش دستباف روستايي استان آذربايجان شرقي افزود: اين در حالي است كه تمام بافندگان قالي روستايي 193 هزار و 500 نفر است، اما به دليل كمبود اعتبارات نتوانسته‌ايم زيرپوشش اتحاديه درآوريم.
وي در ادامه فرش دستباف آذربايجان شرقي را در يك طبقه‌بندي كلي به سه گروه با ويژگي‌هاي خاص تقسيم كرد و گفت: گروه قالي‌هاي شهري بافت آذربايجان كه اغلب در غرب اين استان قرار دارند عبارتند از تبريز و اطراف آن مانند اسكو، مرند، مراغه.
اماني خاطرنشان كرد: گروه قالي‌هاي محلي و روستايي نيز عبارت از روستاهاي اطراف هريس، سراب، اهر و بستان آباد، گراوان، بخشايش، شربيان و مهربان هستند.
وي همچنين افزود: فرش‌هاي عشايري آذربايجان كه در راس آنها مي‌توان فرش‌هاي عشاير شاهسون را نام برد، هر چند در كنار اين عشاير، ساير كوچندگان استان به ويژه عشاير ارسباران نيز به توليد انواع دستباف‌ها و زيراندازهاي زيبا مانند گليم و ورني اشتغال دارند، اما دستباف‌هاي گره‌دار عشاير شاهسون، (همچنين تا حدودي عشاير افشار آذربايجان) از شهرت بالايي برخور دارند.

* ارزش دلاري صادرات فرش آذربايجان شرقي بيش از 90 ميليون دلار است
رئيس اداره فرش سازمان بازرگاني آذربايجان ‌شرقي نيز بر شناساندن فرش دستباف تبريز و استان آذربايجان ‌شرقي در بازارهاي داخلي تاكيد كرد و بيان داشت: بحران مالي و اقتصادي جهان در بازار فرش تاثيرگذار بوده و لازم است براي گذر از اين شرايط تدابير ويژه‌اي به ويژه در زمينه اطلاع‌رساني صحيح اتخاذ شود.
علي سليماني با اشاره به افزايش دو درصدي صادرات فرش دستباف آذربايجان ‌شرقي از نظر ارزش دلاري تصريح كرد: صادرات فرش دستباف آذربايجان‌ شرقي با دو درصد افزايش از نظر ارزش دلاري به 90 ميليون دلار رسيد.
وي از استقبال روسيه از فرش دستباف ابريشم خبر داد و اضافه كرد: علاوه بر كشور روسيه فرش دستباف ايران به كشورهاي آمريكا، آلمان، فرانسه، نروژ، ژاپن و كشورهاي حوزه خليج فارس صادر شده است.
رئيس اداره فرش سازمان بازرگاني آذربايجان‌ شرقي از شناسايي 64 هزار قاليباف در طرح سهام عدالت خبر داد و ابراز داشت: 64 هزار نفر از قاليبافان استان آذربايجان ‌شرقي از طريق تشكل‌هاي فرش دستباف فعال در استان و با همكاري مديريت‌هاي بازرگاني شهرستان‌ها اقدام به پركردن فرم سهام عدالت كرده‌اند و اقدامات قانوني لازم در مورد قاليبافان مشمول سهام عدالت به عمل آمده است.
وي همچنين از اشتغال‌زايي 500 هزار نفري فرش دستباف در استان آذربايجان ‌شرقي خبر داد و اظهار داشت: هم اكنون 200 هزار نفر به صورت مستقيم از راه توليد فرش دستباف در استان كسب درآمد كرده و ارتزاق مي‌كنند، ضمن آنكه مجموع اشتغال‌زايي مستقيم و غيرمستقيم فرش دستباف در زمينه‌هايي همچون توليد، تجارت، رنگرزي، توليد نخ، رفوگري و نقاشي فرش و ساير موارد افزون بر 500 هزار نفر است.
در پايان خاطر نشان مي‌شود براي حفظ جايگاه فرش تبريز سزاوار است به فرش تبريز اهميت ويژه اي داده شود چرا كه به جرات مي توان گفت تبريز خواستگاه فرش ايران بوده است يقينا در صورت حمايت از بافندگان فرش دستباف بيشترين بهره و سود را متوجه كشور خواهد كرد.
لازمه اين كار در اين است كه تبريز را پايتخت فرش ايران كنيم و براي انجام چنين كاري همت عالي مسئولان و پيگيري‌هاي مجدانه آنها راهگشاي مشكلات قاليبافان خواهد بود.
از طرف ديگر براي رشد و تعالي قالي تبريز بايد از قاليبافان حمايت‌هاي بيمه‌اي نيز هر چه زودتر صورت گيرد چرا كه حمايت از حمايت از قاليبافان در واقع حمايت از صادرات غيرنفتي كشور است. هر چه قدر به اين صنعت و هنر توجه گردد به همان اندازه از اتكا به نفت در كشور كاسته مي‌شود.
................................
گزارش از: علي آقاياري