رباتهاي
جراح نمونه بارزي از رباتهاي هوشمند هستند كه ورود آنها به عرصه فناوري
سروصداي زيادي را به راه انداخته است. اين ربات‌ها با برخورداري از
امكانات و ويژگي‌هايي مانند سيستم تصويربرداري سه‌بعدي و همچنين حسگرهاي
ديجيتالي مي‌توانند اعمال جراحي را با حركاتي دقيق‌تر از دست يك جراح و با
آزادي بيشتري از نظر حركتي انجام دهند و به اين ترتيب به نظر مي‌رسد در
آينده اعمال جراحي با آسيب و جراحت كمتر و در مقابل با دقت و ظرافت بيشتري
انجام شود. نسل جديد رباتهاي جراح حتي قادر هستند با سوراخ كردن
استخوان‌ها و ايجاد شكاف در قسمت‌هاي مختلف بدن انجام بسياري از جراحي‌هاي
مهم را نيز به عهده گيرند. اين در حالي است كه رباتهاي بسيار كوچك طراحي
شده هم مي‌توانند در اعماق بدن انسان و حتي قسمت‌هايي از بدن كه تاكنون
دسترسي جراح به آن قسمت بسيار مشكل و با عوارض جانبي بسيار زيادي براي
بيمار همراه بوده است، نفوذ كرده و درمان بيمار را امكانپذير سازند. آنچه
مسلم است اين كه در دنياي امروز قابليت‌ها و توانمندي‌هاي ربات‌ها همچنان
در حال پيشرفت است و ربات‌ها تا رسيدن به توانمندي‌هاي انسان‌ها كه قادرند
بيش از صد تريليون دستورالعمل مختلف را در هر ثانيه انجام دهند، راهي
طولاني پيش‌رو دارند. اگرچه بايد پذيرفت كه هوش سرشار انسان‌ها عامل اصلي
در طراحي و ساخت رباتهاي هوشمند است. استفاده از ربات‌ها در زمينه پزشكي
به پزشكان كمك مي‌كند تا بتوانند اعمال جراحي را با دقت و اطمينان بيشتري
انجام دهند. اين رباتهاي جراح دائم در حال پيشرفت هستند و روز به روز بر
پيچيدگي و توانايي‌هاي آنها افزوده مي‌شود به گونه‌اي كه پيش‌بيني مي‌شود
به كمك اين دستياران كوچك رباتيك بتوانيم شاهد تحولات عظيمي در زمينه
پزشكي باشيم. استفاده از ربات‌ها در اعمال جراحي، با كاهش درد ناشي از
انجام عمل جراحي، افزايش سرعت بهبودي بيمار و همچنين كاهش خطرات جانبي
ناشي از روند درماني فرد بيمار همراه بوده است كه اين پيامدها مي‌توانند
زمينه مناسبي براي طراحي و ساخت رباتهاي كوچك مينياتوري باشد كه از طريق
رگ‌هاي بدن به اندام مورد نظر وارد شده و عمل جراحي مورد نظر را انجام
مي‌دهند. نخستين بار در سال 1985 ميلادي يك ربات مكانيكي همراه تيم جراحي
قدم به اتاق عمل گذاشت. اين ربات دستيار گروه جراحي كه پوما نام داشت در
اين عمل جراحي اعصاب مسووليت نمونه‌برداري از فرد بيمار را در حين انجام
عمل جراحي بر عهده داشت.
پوما تنها از يك بازوي رباتيك تشكيل شده بود و در مقايسه با رباتهاي جراح امروزي پيچيدگي ظاهري كمتري داشت.
پس
از موفقيت پوما در اين جراحي در سال 1987 اولين جراحي لاپاروسكوپي براي
برداشتن كيسه صفراي فرد بيمار از طريق يك ربات انجام شد و به اين ترتيب
استفاده از سامانه جراحي رباتيك براي اعمال جراحي اندوسكوپيك نيز مورد
تاييد قرار گرفت تا اين كه با تاييد سيستم جراحي رباتيك داوينچي در انجام
اعمال جراحي لاپاراسكوپي جراحي رباتيك قدم به مرحله جديدي گذاشت و در حال
حاضر سيستم‌هاي جديدي از سامانه جراحي رباتيك داوينچي در بيمارستان‌هاي
بزرگ دنيا مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به اين ترتيب جراحي رباتيك به
عنوان روش مناسبي براي انجام اعمال جراحي كه با موفقيت بسيار بالايي نيز
همراه است براي انجام جراحي‌هاي قلب، قفسه سينه، اعصاب و اورولوژي مورد
توجه قرار گرفته است.
سامانه‌اي پيشرفته در جراحي رباتيك
اگر
به دنبال اين هستيد كه بدانيد كدام ربات بيشترين تاثير را بر پيشرفت
فناوري در عرصه زندگي انسان‌ها داشته است، مي‌توانيد پاسخ خود را در اين
قسمت پيدا كنيد. به كمك گروهي از دانشمندان، طراحان و نويسندگان كتاب‌ها و
مقالات علمي ـ تخيلي تحقيقات گسترده‌اي در اين زمينه انجام شده و در نهايت
18 ربات به عنوان برترين ربات‌ها در صنعت رباتيك معرفي شده‌اند. از سال
2003 ميلادي تا سال 2010 ميلادي اين گروه از داوران كه مسووليت معرفي و
تجليل از روبات‌هاي تاثيرگذار بر پيشرفت فناوري را برعهده داشته‌اند
فهرستي از اين ربات‌ها را تدوين كرده‌اند و جالب اين كه نام ربات جراح
داوينچي در رتبه اول اين فهرست قرار دارد. اين ربات حركت‌هاي يك جراح را
در ابعادي بسيار كوچك‌تر انجام مي‌دهد و به اين ترتيب اعمال انجام جراحي
با كمترين آسيب احتمالي براي فرد بيمار را امكانپذير مي‌سازد و جالب‌تر
اين كه در حال حاضر بيش از 200 سامانه جراحي رباتيك داوينچي انجام
جراحي‌هاي بسيار حساس مانند ترميم دريچه قلب را بر عهده دارند و محققان و
پژوهشگران در تلاش هستند با ارتقاي سيستم نرم‌افزاري كنترل اين سامانه
جراحي رباتيك بتوانند امكان استفاده از داوينچي بدون نياز به كنترل آن
توسط يك جراح را نيز در آينده‌اي نه‌چندان دور امكانپذير سازند. استفاده
از ربات‌ها در هنگام جراحي نه‌تنها دقت عمل جراح را افزايش مي‌دهد بلكه
مي‌تواند در صرفه‌جويي در وقت نيز تاثيرگذار باشد. اين رباتهاي جراح بدون
داشتن هرگونه لرزشي هنگام ايجاد برش روي اندام موردنظر با دقت بسيار زيادي
برش‌هاي موردنظر جراح را در محل مشخصي ايجاد مي‌كنند كه اين ويژگي
مي‌تواند نقش بسيار مهمي در كاهش درد ناشي از عمل، كاهش خونريزي و عفونت
احتمالي پس از عمل جراحي و افزايش سرعت بهبودي بيمار داشته باشد. در حال
حاضر مركز پزشكي مريلند تنها مركزي است كه از پيشرفته‌ترين سامانه جراحي
رباتيك داوينچي براي انجام اعمال جراحي استفاده مي‌كند. در اين سامانه
رباتيك جراحي، ربات اصلي كه مجهز به چهار بازو و يك دوربين اندوسكوپي با
قدرت بزرگنمايي بالاست در نزديك فرد بيمار كه تحت عمل جراحي قرار مي‌گيرد،
قرار داده خواهد شد.
جايگاه جراحان
محل
ويژه‌اي نيز براي استقرار جراحان در نظر گرفته شده است كه جراح از آن محل
مي‌تواند كنترل ربات را در حين انجام عمل جراحي عهده‌دار شود. علاوه بر
اين سامانه جراحي رباتيك مجهز به رايانه‌‌اي است كه تصاوير ثبت شده در
دوربين اندوسكوپيك را به تصاوير سه‌بعدي تبديل مي‌كند. پزشكان اميدوارند،
طراحي و ساخت رباتهاي جراحي كه از قابليت كنترل از راه دور برخوردارند
بتواند از رباتهاي جراح كه مجهز به هوش مصنوعي هستند براي درمان
فضانوردان و همچنين سربازان زخمي ميدان‌هاي جنگ استفاده كنند. اگرچه جراحي
رباتيك با استفاده از رايانه موضوع جديدي است كه در سالهاي اخير در سراسر
دنيا مورد توجه بسياري از مراكز پزشكي قرار گرفته است، اما علي‌رغم اين كه
قدمت زيادي ندارد در اين سال‌ها از ارزش قابل‌توجهي برخوردار بوده است و
تحقيقات گسترده‌اي در اين باره در دانشگاه‌هاي معتبر و معروف دنيا انجام
شده است. بي‌شك اگر ربات داوينچي را درحالي كه مشغول انجام عمل جراحي روي
يك بيمار است نگاه كنيد، تصور مي‌كنيد يك عنكبوت بزرگ و عظيم‌الجثه فولادي
چهار بازوي خود را در بدن فرد بيمار فرو برده است كه در حال جستجو ناگهان
يك بافت خوني را از بدون فرد بيمار خارج مي‌كند، اما عنكبوت همان ربات
معروف يعني داوينچي است كه در سالهاي اخير همراه گروه جراحي راهي بسياري
از اتاق‌هاي عمل جراحي مي‌شود و پزشك جراح به كمك آن مي‌تواند بدون دخالت
دست بسياري از اعمال جراحي را براحتي انجام دهد. اگر چه تا چند سال پيش
تجسم چنين فضايي تنها در داستان‌هاي علمي و تخيلي امكانپذير بود، اما
خوشبختانه امروزه پيشرفت‌هاي فناوري در اين عرصه قدم به مسيري گذاشته است
كه شايد وقتي در سالهاي آينده اخبار حوزه پزشكي را مرور مي‌كنيد شنيدن
اخباري مبتني بر انجام اعمال جراحي بسيار پيچيده توسط رباتهاي جراح ديگر
چندان تعجب‌انگيز نباشد.
فرانك فراهاني‌جم / جام‌جم