* 4 آذر در گذر تاریخ

* انهدام ساختمان
بانک استقراضی روس به دست مردم تهران (1284 ش)
اشاره:
به دنبال تأسیس بانک شاهنشاهی ایران توسط انگلیسی‏ها، روس‏ها نیز کوشیدند امتیاز تأسیس بانک را به دست آورند. آنان پس از کسب امتیاز تأسیس بانک استقراضی درصدد برآمدند ساختمانی برای انجام
امور بانکی بنا کنند.
از این رو، زمین موقوفه و متروکه‏ای
جنب یک امامزاده و مدرسه را که گورستانی نیز در آن قرار داشت و به تازگی، دولت از دفن مردگان در آن جلوگیری می‏کرد، برای این کار مناسب دیدند.
روس‏ها در اثنای کار، استخوان‏ها و اجساد تازه مردگان را کشف کردند ولی با بی‏اعتنایی آنها را در چاهی ریختند. به دنبال آن، یکی از روحانیان در حین سخنرانی در ماه مبارک رمضان، مردم را به بازداشتن کار ساخت بانک تحریک کرد تا این‏که در ادامه این شورش، کارکنان امامزاده و طلاب علوم دینی به همراه مردم به ساختمان یورش برده و بنای نیمه ساز آن را با خاک یکسان نمودند.
حادثه انهدام بانک روس، پس از واقعه مربوط به موسیو نوژ بلژیکی و اهانت او به روحانیان شیعه و نیز تنبیه تجار تهران به دست حاکم شهر، از تحولات مهمی بود که سرانجام به رویداد مشروطیت در ایران انجامید.
در اصفهان به خاک سپرده شد.

* مجلس شورای ملی
برای توازن دخل و خرج مملکت
بودجه دربار را
تقلیل داد(1286ش)
اشاره:
مجلس شورای ملی برای توازن دخل و خرج مملکت بودجه دربار را از
هشتصد هزار تومان در سال به پانصدهزار تومان تقلیل داد و همچنین از مستمری شاهزادگان رقم
قابل ملاحظه ای حذف کرد.
حقوق و مستمری زنان ناصرالدین شاه نیز قطع گردید.

* مجلس شورای ملی
به پیشنهاد دولت تصویب کرد، ماهیانه چهارصد تومان به ستارخان و سیصد تومان به باقرخان حقوق پرداخت شود(1289ش)

* رحلت حکیم و
فیلسوف برجسته «محمدهادی فرزانه» معروف به
«حکیم فرزانه» (1344ش)
اشاره:
حکیم و فیلسوف عالی‏قدر، شیخ‌محمدهادی فرزانه معروف به حکیم فرزانه، در سال 1263ش در شهرضای اصفهان به دنیا آمد.
وی مقدمات علوم اسلامی و معارف دینی را در زادگاه خود سپری کرد و سپس برای تکمیل تحصیلات خویش، راهی اصفهان گردید. حکیم فرزانه در اصفهان در محضر استادان بزرگی همچون حضرات آیات:
سید محمدباقر دُرچه‏ای، ملاعبدالکریم گزی و میرزا نصرالله حکیم و... حاضر شد و پس از سالیانی در شمار حکما و علمای زمان
قرار گرفت.
ایشان از میان رشته‏های گوناگون علمی، بیشتر به حکمت و فلسفه تمایل داشت و در راه کسب معلومات در این زمینه،
زحمات فراوانی را بر خود هموار نمود به طوری که در اواخر عمر، او را در زمره حکمای بزرگ قلمداد می‏کردند.
حکیم فرزانه از آن پس در زادگاه خود، شهرضا، به تدریس حکمت و فلسفه پرداخت و شاگردان فرهیخته‏ای تربیت نمود. زندگی ایشان در کمال سادگی و قناعت بود و
زر و زیور دنیا، او را نفریفت.
مرغ جان این فیلسوف فاضل سرانجام در چهارم آذر 1344 شمسی برابر با
اول شعبان 1385ق در 81 سالگی از
قفس تن رهایی یافت و پیکرش، رخ در
نقاب خاک پوشید.

* درگذشت «جبار باغچه ‏بان» بانی مدارس استثنائی در ایران (1345 ش)
اشاره:
جبار باغچه‏بان در سال 1264 ش در قفقاز به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیلات، در یک مدرسه در ایروان به تدریس مشغول شد. تدریس او، باعث شکفتن
استعدادهای نهفته‏اش گردید و پس از مدتی با تجارب فراوان و برنامه‏های خوب به ایران آمد و در سال 1303 اولین کودکستان ایرانی را به نام «باغچه اطفال» در تبریز تأسیس کرد.
در همان سال سه کودک ناشنوا نیز در
این مدرسه ثبت‏نام کردند و این آغازی بود برای تلاش باغچه‏بان تا بتواند سخن گفتن را به این کودکان بیاموزد.
او برای تعلیم خواندن و نوشتن برای کودکان و نوسوادان، روش تعلیم الفباء را که امروزه در سراسر کشور رایج است به وجود آورد. او همچنین اولین مدرسه کودکان ناشنوا را در سال 1312 در تهران تأسیس کرد.
جبار باغچه‏بان برای هموار کردن
راه زبان آموزی کودکان ناشنوا راهی را انتخاب کرد که در سراسر جهان با نام
الفبای گویای باغچه‏بان به عنوان مترقی‏ترین روش شناخته شده است.
با تلاش این مبتکر پرتلاش بود که
ناشنوایان کشور نیز توانستند با دنیای اطراف خود
و انسان‏های دیگر تماس برقرار کنند.
همچنین اختراع تلفنی برای استفاده
کر و لال‏ها و تأسیس مکتب نسوان برای آموزش دختران نیز از دیگر ابتکارات اوست.
وی همچنین در سال 1322 جمعیت حمایت از کودکان کرولال را تأسیس کرد و کتاب‏هایی از قبیل اسرار تعلیم و تربیت،
الفبای آسان، برنامه کار آموزگار، زندگانی کودکان و رباعیات باغچه‏بان را به نگارش درآورد. سرانجام وی در 4 آذر سال 1345ش در
 81 سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت.

* در حوادث رانندگی آبان  سال50 تهران 59 نفر کشته و 797 نفر
مجروح شدند.(1350ش)

* عبدالرضا انصاری مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شد. (1351ش)
* طبق اعلام وزیر دارائی ، ایران قسمتی از نفت خود را
هر بشکه متجاوز از 8 دلار فروخت. (1352ش)

* حسین داودی
سرکنسول ایران در استانبول، به سمت سفیرکبیر ایران در کابل تعیین شد(1353ش)

* ارتحال فقیه و مجتهد بزرگوار آیت ‏الله «میرزا احمد سرایی» (1360ش)
اشاره:
 آیت ‏الله میرزا احمد سرایی در
سال 1290ش (1329ق) در قریه سرای تبریز در
خانواده‏ای متدین به دنیا آمد و مقدمات علوم را
از 14 سالگی از علمای تبریز فرا گرفت. سپس به قم رفت و در حلقه درس حضرات آیات
سید شهاب‏الدین مرعشی نجفی و
میرزا جوادآقا ملکی تبریزی، به تقویت
بنیه علمی خویش همت گماشت.
میرزا احمد سرایی از آن پس راهی نجف گردید و از محضر عالمان نامداری همچون سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن حکیم، سیدمحمود شاهرودی و میرزا باقر زنجانی بهره‏ها برد تا به مدارج عالیه علمی و اجتهاد دست یافت.
این فقیه بزرگوار از آن پس به وطن بازگشت و به تدریس و ترویج دین و
تبلیغ احکام پرداخت.
ایشان علاوه بر اهتمام در ساخت
بناهای عام المنفعه، به بحث، مناظره و
مجادله حسنه با منحرفین اعتقادی، مسافرت
به ممالک مختلف اسلامی برای تبلیغ و ارشاد و تربیت مبلغ و طلاب علوم دینی مشغول بود. این عالم ربانی سرانجام در چهارم آذر 1360ش
برابر با 27 محرم 1402 در 70 سالگی درگذشت.

* درگذشت استاد «محمود کریمی» استاد آواز ایران(1363ش)
اشاره:
محمود کریمی (1306 - 1363ش)  در
موسیقی ایران شخصیت بی نظیر و استثنائی است؛ او سالها به تدریس ردیف آوازی موسیقی ایران پرداخت و هنوز هم ردیف آوازیش، بهترین ردیف برای آموزش آواز و
مرجع خوانندگان است.
جایگاه محمود کریمی از این نظریگانه است که شاید در موسیقی ایرانی برای
اولین بار بوده، کسی که خواننده حرفه ای نیست (محمود کریمی کنسرت رسمی نداشته) اینگونه مورد تأیید و حتی مرجع موسیقیدانان قرار گیرد .

* رحلت آیت ‏الله «سیداحمد فقیه امامی» عالم برجسته اصفهان (1372 ش)
اشاره:
آیت‏الله سید احمد فقیه امامی اصفهانی در سال 1312ش در اصفهان به دنیا آمد. وی پس از اتمام مقدمات در زادگاه خود
راهی قم شد و از حضرات آیات
سید محمد باقر سلطانی طباطبایی، سید حسین بروجردی، امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی
بهره جست.
آیت‏الله امامی سپس در اصفهان به تدریس روی آورد و سالیانی طولانی به پرورش طلاب علوم دینی همت گماشت. از جمله خدمات ایشان تأسیس کتابخانه عظیم الزهرا(س) در اصفهان با بیش از
60 هزار جلد کتاب می‏باشد.
همچنین آیات معجزه آسای قرآن، بشر و رسالت او، چرا جمهوری اسلامی و
روش رهبران انقلابی ما، از جمله
تألیفات ایشان است. این عالم ربانی سرانجام در 4 آذر 1372ش در 60 سالگی دارفانی را وداع گفت و پس از تشییعی باشکوه،


* 13 صفر در گذر تاریخ

* وفات احمد نسایی معروف به «شیخ الاسلام» محدث شهیر مسلمان (303 ق)
اشاره:
ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسایى محدث مشهور مسلمان معروف به شیخ الاسلام در سال 220 ق در یکی از روستاهای خراسان متولد شد. در سنین جوانی به مصر رفت و در این کشور اقامت گزید. وی در مصر در علوم فقه و حدیث به استادی رسید. شیخ الاسلام در سفری به دمشق از فضایل اهل بیت پیامبر اسلام بسیار سخن گفت، از این رو، مخالفین، چندین بار او را مضروب کردند تا این که بر اثر همان آزارها بدرود حیات گفت. درباره‏ی تاریخ وفات، محل وفات و دفن او اتفاقی در میان تاریخ‏نگاران نیست، اما برخی گفته‏اند که سرانجام به مکه رفت و در آن جا ساکن شد. از آثار او می‏توان به کتاب خصایص امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرد.
 شیخ الاسلام همچنین صاحب کتاب سُنَن نسایی است که یکی از کتاب‏های مهم اسلامی در سیره‏ی نبوی به شمار می‏رود. شیخ الاسلام به هنگام وفات، 83 سال داشت.

* وفات «محمد ازهری هروی» دانشمند و عالم (370 ق)
اشاره:
ابومنصور محمد بن احمد بن ازهر، معروف به ازهری هِرَوی فقیه، محدث، ادیب، نحوی، لغوی و شافعی است که فضل و درایت وی مسلّم و دارای تالیفات متعددی می‏باشد. اَلْاَدَوات، التقریب فی التفسیر، شرح شعر اَبی‏تمام و... از جمله آثار او می‏باشند. ازهری هروی به جهت فراگیری لغات متفرقه به سیاحت پرداخت.  در این اثنا به دست بادیه نشینان اسیر شد و در آن جا، کلمات، گفت‏وگوها و مخاطبات ایشان را جمع کرد و درکتابی گردآورد. زیرا این قوم به زبان اصلی و بدون غلط، تکلم می‏کردند. محمد ازهری هروی سرانجام در هشتاد و پنج سالگی
وفات یافت.

* درگذشت وکیل الرّعایا
«کریم خان زند» مؤسس و فرمانروای سلسله‏ی زندیه (1193 ق)
اشاره:
کریم خان زند، موسس خاندان پادشاهی زند، در 1119 ق در نزدیکی ملایر به دنیا آمد. نادرشاه افشار برای تضعیف خاندان زند و قبایل آن‏ها، ایشان را به دره‏ی گَز کوچ داد و برخی از آن‏ها از جمله کریم خان را به خدمت سپاه خود درآورد.
 کریم خان رشادت فراوانی در جنگ‏ها از خود نشان داد و در جنگ هند، مورد توجه نادر قرارگرفت. کار کریم خان کم کم بالا گرفت و قصد برگرداندن خاندان افشاریه را داشت. این کار مدتی به طول نیانجامید و جنگ‏های متعددی روی داد که با پیروزی کریم به پایان رسید.  وی در 1163 ق به تخت قدرت تکیه زد و خود را وکیل الرعایا نامید. کریم خان به سادگی زندگی می‏کرد و به امنیت مردم و علم و دانش اهمیت می‏داد.
 وی سرانجام در 74 سالگی درگذشت و در شیراز به خاک سپرده شد. مسجد، بازار و حمام وکیل از جمله آثار دوره‏ی اوست.

* 25 نوامبر در گذر تاریخ

* تولد «لوپه وگا» ادیب و نویسنده شهیر اسپانیایی (1562م)

*  تولد «سر ویلیام هِرْشل» منجم آلمانی و کاشف سیاره اورانوس (1738م)

* تخلیه و خروج
نیروهای استعماری انگلستان
از سرزمین آمریکا (1783م)

* به آب انداختن اولین کشتی بخار توسط «رابرت فولْتون» آمریکایی در پاریس (1803م)

* کودتای ژنرال
«موبوتو سه سه سکو»
در کشور آفریقایی کنگو (1965م)

* روز ملّی و استقلال «سورینام» از استعمار هلند (1975م)