* 3   تیر    در گذر تاریخ

 

* تحصن مشروطه ‏طلبان به رهبری «شیخ فضل‏الله نوری» در حرم عبدالعظیم (1286ش)

اشاره:

پس از پیروزی نهضت مشروطه و روشن شدن 

خطر انحراف آن، اقدامات شیخ فضل‏الله نوری به عنوان یکی از عالمان بزرگ زمان، 

علیه مشروطه غیرمشروعه از اوائل

 سال 1286 ش آغاز شد. 

وی در روز سوم تیر همان سال در رأس عده‏ای از روحانیون و طلاب و اصناف که بالغ بر پانصد نفر می‏شدند در اعتراض به انحراف این نهضت به 

جریان غیردینی، در حرم حضرت عبدالعظیم در 

شهر ری متحصن شدند. 

وعاظ حاضر در آن تحصُّن، همه روزه ضمن 

ایراد سخنرانی، حکومت مشروطه را خلاف شرع دانسته و تقاضای جدّی از شاه به عمل آورده که باید مشروطه، مشروعه شود. 

در همان ایام شیخ فضل‏الله نوری به تمام علمای ایران تلگراف زد و ضمن برشمردن اعمال ضداسلامی که 

در قالب مشروطیت انجام می‏گرفت، از همه علما خواست علیه این جریان انحرافی به پا خیزند. 

شیخ فضل الله نوری می‏گفت: 

«انقلاب مشروطه از اصول اولیه خود منحرف شده و عناصر مخالف اسلام در زیر لباس مشروطه‏خواهی، قصد دارند، تیشه به ریشه اسلام بزنند.» این تحصن یکی از بهانه‏های‌مهم فاتحان تهران برای اعدام شیخ فضل‏الله نوری در 

11 مرداد سال 1288ش برابر با 13 رجب 1327ق گردید.

 

* سید عبدالله بهبهانی به خاک کلهر تبعید شد  (1287ش)

اشاره:

سید محمدطباطبائی با شفاعت ملکه جهان همسر شاه به قریه ونک فرستاده شد. 

سید محمد صادق طباطبائی نیز عازم   اروپا گردید.

 

* قتل «میرزا جهانگیرخان شیرازی» مدیر روزنامه صور اسرافیل و «ملک‏ المتکلمین» خطیب و روشنفکر مشروطه‏خواه به دستور محمدعلی شاه (1287 ش)

اشاره:

میرزا جهانگیر خان شیرازی در سال 1355ش (1292ق) در شیراز به دنیا آمد. 

در 18 سالگی در مدرسه دارالفنون در تهران به تحصیل علوم و فنون جدید پرداخت و 

یکی از دانشمندان زمان گردید. در این هنگام بود که نهضت آزادی‏خواهی آغاز شد.

او با حضور در جلسات و مجامع مخفی 

این نهضت، با بزرگان سیاسی ایران آشنا گشت و خود یکی از ارکان عمده آزادی‏طلبان به شمار رفت.

وی در اوائل سلطنت محمدعلی شاه قاجار، روزنامه صور اسرافیل را راه‏اندازی کرد و از مشروطه دفاع نمود.

جهانگیر خان سرانجام پس از آشغال مجلس 

توسط قوای روس، به دستورمحمدعلی شاه دستگیر و به باغشاه منتقل شد. 

در باغشاه او را به همراه ملک‏المتکلمین 

در سوم تیرماه 1287ش در 33 سالگی به طرزی فجیع به قتل رساندند.

حاج میرزا نصرالله مَلِکُ المُتِکَلِّمین که به همراه با میرزا جهانگیر خان شیرازی اعدام شد،   در حدود سال 1240 ش (1277 ق) در اصفهان به دنیا آمد.

در 22 سالگی به مکه رفت و در بازگشت، 

به هندوستان عزیمت نمود. در هندوستان کتابی 

به نام «مِنَ الخَلقِ اِلی الحَق» برای بیدار ساختن مسلمانان تصنیف کرد. 

پس از انتشار این کتاب، انگلیسی‏ها او را از هندوستان اخراج نمودند.

از آن پس به ایران آمد و در بوشهر با سیدجمال الدین اسدآبادی ملاقات نمود. ملک المتکلمین از آن پس به اصفهان و تهران رفت و در جریان نهضت مشروطه با خطابه‏ها و سخنرانی‏های خود به آگاهی بخشی مردم پرداخت. 

ملک‏المتکلمین که از خطبا و وعاظ مشهور 

دوره انقلاب مشروطیت به شمار می‏رود، پس از آنکه مجلس شورای ملی، به فرمان محمدعلی شاه قاجار به توپ بسته شد، دستگیر و به دستور شاه، در سوم تیرماه 1287ش در

 47 سالگی به قتل رسید.

 

* برقراری حکومت نظامی

 در تهران به دنبال به توپ بستن 

مجلس شورای ملی (1287 ش)

اشاره:

یک روز پس از به توپ بستن‌ مجلس، محمدعلی شاه قاجاربرای ایجاد رُعب در میان مردم و تعطیلی اجتماعات و انجمن‏های ملی، حکومت نظامی را در تهران اعلام کرد.

بر اساس این فرمان، لیاخوف روسی فرمانده

 نیروهای قزاق مأمور شد تا با استفاده از

 نیروهای گارد قزّاق، افراد مسلح را در شهر بازداشت کنند.

طی این فرمان، تجمع مردم در شهر ممنوع گردید و به مأموران دستور داده شد تا با شلیک گلوله مانع از اجتماع افراد شوند. 

همچنین برای جلوگیری از تحصُّن مردم در 

سفارت خانه‏ها یا حرم حضرت عبدالعظیم در ری، عفو عمومی اعلان نمودند. هدف از این کار، فریفتن مشروطه‏خواهانِ متواری بود، چنان که بدین وسیله، عده بسیاری دستگیر شدند.

 

* پایان مرحله اول مشروطیت 

و آغاز استبداد صغیر 

در دوران مشروطه (1287 ش)

اشاره:

با به توپ بستن مجلس شورای ملی و 

اعلام حکومت نظامی توسط محمدعلی شاه قاجار، مرحله اول مشروطیت که از 13 مهر 1285ش همزمان با گشایش اولین دوره مجلس شورای ملی آغاز شده بود، پایان یافت.

با آغاز استبداد جدید که به دلیل عمر کوتاه آن، 

استبداد صغیر نامیده می‏شود، بسیاری از روشنفکرانِ غرب‏گرا، صحنه مبارازت را رها نموده و یکبار دیگر جنبش مردم ایران با الهام گرفتن از روح مذهب و رهبری روحانیت، در اندک مدتی به اوج خود رسید. 

در این حال، مردم، در تهران و شهرستان‏ها، دست به دفاع مسلحانه زده و در نهایت توانستند 

با محاصره پایتخت، آن را به تصرف خویش درآورند.

انگیزه و محرک اصلی مردم در این قیام، دستورالعمل‏هایی بود که از طرف علمای بزرگ، به ویژه از نجف اشرف به دست مردم می‏رسید. این بیانیه‏ها و روشنگری‏ها بود که بر مبنای وظیفه شرعی، مردم را 

در سراسر ایران، به مقاومت در برابر استبداد برانگیخت و علی‏رغم حکومت نظامی، به دفاع مسلحانه واداشت تا این‏که سرانجام، استبداد برای بار دوم سقوط کرد. 

 

* آموزش و پرورش تهران به 17 ناحیه جدید تقسیم شد (1349ش)

 

* شرکت واحد اتوبوسرانی، دکتر باقر عاقلی سرپرست شرکت شد(1349ش)

 

* راه آهن ایران به اروپا متصل شد (1350ش)

 

* هیئت امنای دانشگاه تهران 

به‌شرح زیر تعیین شدند.(1352ش)

اشاره:

هیئت امنای دانشگاه تهران به‌شرح زیر تعیین شدند: امیرعباس هویدا، 

دکتر منوچهر اقبال، دکتر هوشنگ نهاوندی، دکتر جمشید آموزگار، مهندس صفی اصفیا، دکتر عبدالمجید مجیدی، دکتر محمد نصیری، 

دکتر محمد باهری، دکتر عبدالله شیبانی، پروفسور یحیی عدل و دکتر جمشید بهنام.

 

* هنگام برگزاری آزمون کنکور 

در تهران در مقابل دانشگاه تظاهرات صورت گرفت.(1356ش)

اشاره:

هنگام برگزاری آزمون کنکوردر تهران دانشجویان خشم و نفرت خود را نسبت به رژیم درباره قتل دکتر شریعتی اعلام داشتند.

 

* درگذشت دانشمند و 

نویسنده معاصر، استاد 

«سید مصلح الدین 

مهدوی اصفهانی» (1374 ش)

اشاره:

استاد سید مصلح الدین موسوی مهدوی اصفهانی در سال 1295 ش (1334 ق) در بیت علم و فضیلت در اصفهان‏زاده شد و در کودکی و نوجوانی هم زمان با فراگیری علوم قدیم، به تحصیل علوم جدید روی آورد. 

سید مصلح الدین، در اصفهان از محضر 

حضرات آیات میرزا محمدعلی حبیب آبادی، 

استاد سید محمدکاظم عصار بهره‏ها برد و پس از 

اخذ لیسانس، به اصفهان بازگشت. 

وی در اصفهان به تدریس، تحقیق و تألیف روی آورد و در رشته‏های تاریخ، جغرافیا، حدیث، تراجم و ادبیات اشتغال ورزید. استاد مهدوی بر اثر تلاش وافر در علوم حدیث 

از آیات عظام سید شهاب الدین مرعشی نجفی، محمدعلی اراکی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، 

سید مصطفی صفایی خوانساری و دیگران اجازه روایت اخبار و احادیث اهل بیت (ع) را اخذ کرد.

زندگی‏نامه علامه مجلسی در دوجلد، بیان المفاخر در دو جلد، دانشمندان و بزرگان اصفهان، تعلیمات دینی 

برای دبیرستان در پنج جلد و ده‏ها اثر دیگر از جمله آثار این محقق فرزانه است. 

سرانجام آن مرد بزرگ پس از یک دوره بیماری 

در شب چهارم تیر ماه 1374ش برابر با 

26 محرم 1416ق در 79 سالگی دار فانی را وداع گفت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

 

* درگذشت عباس جلالی سوسن آبادی، نگارگر ایرانی (1383ش)

اشاره:

«استاد، عباس جلالی سوسن آبادی، نام آشنا و 

زنده در هنر نقاشی ایران، که تابناکیاش در دیروز و فردای هنر این مرز و بوم با نوآوری و تازگی بی‌همتا، جاودانه است»، «در سال 1313 در روستای سوسن آباد از توابع اراک چشم به جهان گشود». 

«او در خانوادهای به دنیا آمد که با هنر نقاشی انس و الفتی نداشتند و از کودکی، نقاشی شاید پناهگاه او 

به هنگام فرار از آدمهایی بوده که او را انسانی غیرمعمولی می‌دیدند و قدرت ایجاد رابطه با او را نداشتند. 

4 یا 5 ساله بود که همراه خانواده به تهران آمد و 

تمام دوران تحصیل را در همین شهر سپری کرد». 

«وی همزمان با شروع تحصیل ابتدایی به تعلیم نقاشی نزد استاد فروزین پرداخت و به سبب زهد و نبوغ سرشارش با فاصله کوتاهی به صلاحدید استاد رهسپار کلاس نگارگری استاد الطافی شد». 

«طی 12 سال شاگردی؛ استاد الطافی، ظرافت، 

دقت و پرداختن به جزئیات را در نقاشیهای کودکانه او می‌بیند و او را به نگارگری تشویق می‌کند». 

«او که به نقاشی عشق می‌ورزید، به دلیل 

وضعیت جسمانی‌اش نگارگری‌را‌انتخاب می کند، زیرا نمی تواند به کار سنگین نقاشی بپردازد. اما هنر نگارگری 

به دلیل ظرافت و نازکی مناسب حال و وضع او بود». «از این دوران سوسن آبادی هنر پرداز را می آموزد و 

این روشی است که نقاش با چیدن نقطه های ریز در کنار هم تصویر می سازد و از خطوط یا پاشیدن رنگ استفاده نمی کند .»

«وی بالأخره در 33 سالگی توانست به سبک خاص خود درهنر نگارگری دست پیدا کند.او عقیده داشت که هنر نقاشی جدا از شعر و ادبیات نیست».

 سرانجام در سوم تیر ماه 1383، عباس جلالی سوسن آبادی، مینیاتوریست بزرگ ایرانی و از نوابغ شهر اراک، در ایالات متحده درگذشت. 

 

* 7 رمضان در گذر تاریخ

 

* وفات حضرت «ابوطالب» عمو و حامی بزرگ پیامبراکرم در مکّه بنا به روایتی(10 بعثت)

اشاره: 

پس از وفات عبدالمطلب جد بزرگوار پیامبر اکرم(ص) ابوطالب سرپرستی آن حضرت را به عهده گرفت و در تمام مراحل، همراه برادرزاده‏ی خود بود. ابوطالب پس از بعثت پیامبر نیز از یاری حضرت محمد(ص) دست برنداشت و در مقابل مشرکان قریش می‏ایستاد. با رحلت ابوطالب، مشرکان، آزار و اذیت بیشتری به پیامبر اسلام وارد کرده و آن حضرت را تحت فشار زیادتری قرار دادند. مسئله‏ی ایمان و اسلام ابوطالب از دیر زمان میان شیعه و اهل سنت مورد اختلاف بوده است. این مسئله کم کم به صورت حادی در آمده، صورت کلامی، عقیدتی و سیاسی به خود گرفت. علمای شیعه با تکیه به روایات امامان و نیز اشعاری که از ابوطالب به جای مانده، حکم به مسلمان بودن او داده‏اند و در این‏باره رساله‏ها نگاشته‏اند که یکی از آن‏ها، کتابِ ایمان ابیطالب اثر شیخ مفید می‏باشد.

 

*  تحمیل ولایتعهدی به حضرت امام رضا(ع) توسط 

مأمون عباسی(201 ق)

اشاره: 

دشمنی خاندان اُمَوی و عباسی با اهل‏بیت از دیرباز وجود داشت. هر کدام از این خاندان جور به نوبه‏ی خود آزار و اذیت فراوانی به اهل بیت و آل علی(ع) روا داشتند و حتی از به شهادت رساندن امام معصوم ابا نمی‏کردند. وقتی مأمون بر مسند قدرت نشست، از نفوذ امام رضا(ع) در میان مردم آگاه بود و چون می‏خواست هم امام را تحت نظر داشته باشد و هم خود را فردی دوستدار اهل بیت نشان دهد تا اقبال عمومی را به خود جلب کند، دستور داد تا امام رضا(ع) را از مدینه به خراسان آوردند و با اصرار فراوان ولایتعهدی خود را به امام، واگذار کرد. 

سرانجام روز دوشنبه هفتم ماه رمضان 

سال 201 ق، منشور ولایتعهدی به خط مأمون نگاشته شد و در پشت همان ورقه،

 حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) نیز با ذکر مقدمه‏ای پر از اشاره و ایماء، قبولی خود را اعلام فرمود؛ ولی یادآوری کرد که این امر به انجام نمی‏رسد. آن‏گاه در کنار همان مکتوب، بزرگان و فرماندهان کشوری و لشکری، این عهدنامه را گواهی نمودند. از این پس به امام، الرضا من آل محمد(ص) می‏گفتند یعنی کسی که از آل محمد به وی (مأمون) راضی شده است. مأمون دختر خود، ام‏حبیب را به ازدواج آن حضرت درآورد و شعار عباسیان راکه لباس سیاه بود، تبدیل به شعار علویان و لباس سبز نمود. بررسی اوضاع و شرایط سیاسی زمان مأمون نشان می‏دهد که وی با یک سلسله دشواری‏ها و مشکلات سیاسی روبرو شده بود و برای رهایی از این بن‏بست‏ها تلاش می‏کرد. او سرانجام به منظور حل این مشکلات، یک سیاست چند بعدی در پیش گرفت که همان طرح ولیعهدی

 امام رضا(ع) بود.

 

* تولد «ابن زُهره» فقیه و متکلم نامدار مسلمان(511 ق)

اشاره: 

عِزُّالدین ابوالمکارم حمزة بن علی بن زُهرة الحسینی الحَلَبی معروف به ابن زهره، فقیه و متکلم و از دانشمندان مشهور مسلمان، در حلب از شهرهای سوریه به دنیا آمد.

 او پس از تکمیل تحصیلاتش در حلب و نجف، به مراتب عالی علمی دست یافت.

 ابن زهره در فقه، اصول، کلام و ادبیات عرب، مهارت و دانش بسیار اندوخت و دانشمندان مشهوری تربیت کرد. نزدیک به بیست کتاب، رساله و نامه به او نسبَت داده‏اند. 

تنوع موضوعات این آثار، نشان دهنده‏ی وُسعَتِ دامنه‏ی دانشِ اوست.

 مسألةٌ فی نَفیِ الرُّؤیَة، نقضِ شُبهَةُ الفلاسَفه و نیز قَبَسُ الانوار از جمله‏ی تألیفات این عالم بزرگ مسلمان است. ابن‏زهره در سال 585 ق در 74 سالگی چشم از جهان فرو بست.

 

* تولد «صفایی ترمذی» مورخ و شاعر قرن دهم هجری(944 ق)

اشاره: 

سیدنظام الدین محمد معصوم صفایى ترمذی متخلص به نامی، مورخ و شاعر، در هندوستان به دنیا آمد. اجداد وی از مسلمانان ترمذ بودندو در قندهار افغانستان می‏زیستند، اما چون پدرش به هند مهاجرت کرد، وی نیز پس از اتمام تحصیلاتش در قندهار، به گجرات هند رفت و به مناصب دیوانی پرداخت. «نامی» از دانشمندان پرکارِ زمان خود بود و آثار ارزشمندی چون طِبِّ نامی را به رشته‏ی تحریر درآورد. وی در 1019 ق در 75 سالگی درگذشت.

 

* 24 ژانویه  در گذر تاریخ

 

* آغاز حمله بزرگ «ناپلئون بُناپارت» پادشاه فرانسه به روسیه تزاری (1812م)

 

* درگذشت «رابرت فولتُن» 

مبتکر آمریکایی و مخترع کشتی ‏بخار (1815م)

 

* آزادی شهر «کاراکاس» در جریان جنگ ‏های ضداستعمار اسپانیا (1821م)

 

* اختراع کوره ‏های ذوب فلزات توسط «هنری بِسْمِر» صنعت‏گر انگلیسی (1843م)

 

* مرگ میشل «عفلق» نظریه‏پرداز سیاسی عرب و پایه‏گذار حزب بعث (1989م)