باارزش‌ترين بخش بدن صورت است. با توجه به نبود امكانات حفاظتي در صورت، استفاده از محافظ‌هاي دهان و دندان كه بتواند از صدمات ناشي از حوادث و فعاليت‌هاي مرتبط با بازي و ورزش جلوگيري كند باارزش است.
طبق برآورد انجمن دندانپزشكي آمريكا، محافظ‌هاي دنداني كـه در هنگام فعاليت‌هاي ورزشي استفـاده مي‌شوند، سالانه از بروز تقريبا 200 هزار حادثه مرتبط با دندان‌ها هنگام ورزش دانش‌آموزان پيشگيري مي‌كنند.
محافظ‌هاي دهان و دندان به طور قابل توجهي ميزان و شدت صدمات وارده به دهان و دندان را طي فعاليت‌هاي ورزشي و ورزش‌هاي قهرماني كاهش مي‌دهند.
مطالعات پزشكي، ورزشي و دنداني نشان داده‌اند كه هر نوع فعاليت ورزشي مي‌تواند باعث صدمه به دندان، لب، زبان و فك شود. فعاليت ورزشي كه نيازمند محافظت از دهان و دندان است عبارتند از: بيسبال، بسكتبال، اسكوتر، فوتبال، واليبال، دوچرخه‌سواري، هندبال، بوكس و كاراته. شايد تنها ورزشي كه با اطمينان مي‌توان گفت نياز به وسيله حفاظتي ندارد شطرنج باشد!
اهميت حفاظت در دوره كودكي و نوجواني به مراتب زيادتر از دوره بزرگسالي است، چرا كه در كودكان و نوجوانان، صدمات وارد شده مي‌تواند مراحل رشد دندان‌ها و فك و صورت را تحت تاثير قرار داده و اقدامات درماني پيچيده‌تر و پرهزينه‌تري را تحميل كند.
ويژگي‌هاي محافظ
موثرترين محافظ‌هاي دهان و دندان چند مشخصه كلي دارند: آنها بايد قابل ارتجاع و سبك بوده تا فرد بتواند براحتي صحبت كند و تنفس راحتي داشته باشد. براي اين‌كه اين وسيله داراي خصوصيات فوق باشد لازم است بخوبي روي دندان‌ها و نواحي كه روي آنها قرار مي‌گيرد كشيده و چفت شده باشد.
از ديگر خصوصيات، اين است كه دوام خوبي داشته باشد و براحتي بتوان آن را تميز كرد.
انواع محافظها
3 نوع كلي محافظ وجود دارد:
1) محافظ‌هايي كه به صورت ويژه براي هر فرد ساخته مي‌شود.
2) محافظ‌هايي كه به شكل دهان و دندان ساخته شده‌اند.
3) محافظ‌هاي دهان و دنداني آماده (از پيش ساخته شده).
بهترين محافظها نوعي است كه براي هر فرد ساخته شده است. چرا كه بهترين تطابق، راحتي و تكلم را دارد. در اين موارد دندانپزشك از فك و دندان‌ها قالب‌گيري كرده و براساس مدل تهيه شده آن را مي‌سازد.
اين روش با توجه به اين‌كه وقت زيادتري از دندانپزشك گرفته و نياز به اقدامات تكميلي در لابراتوار دارد معمولا پرهزينه‌تر است.
نوع بعدي ارزان‌تر بوده و از مواد نرمي مثل موم ساخته مي‌شود كه روي قوس دنداني فك بالا فرم داده شده و ساخته مي‌شود.
اين محافظ تطابق محافظ قبلي را ندارد بنابراين راحتي كمتري دارد از طرفي با توجه به ماده تشكيل دهنده آن طول عمر زيادي نخواهد داشت. دندانپزشكان معمولا اين نوع را توصيه نمي‌كنند.
نوع سوم كه ارزان‌ترين نوع است، به صورت پيش‌ساخته بوده و در فروشگاه‌هاي ورزشي يافت مي‌شود. اين نوع از محافظها تطابق بسيار كمي داشته و خصوصيات يك محافظ خوب را ندارند.همچنين به دليل تطابق كم، سختي استفاده و مداخله در تكلم معمولا كودكان تمايلي به استفاده از آنها ندارند.
دكتر محمد‌امين نريماني
متخصص ارتودنسي