در چند سال گذشته با راه‌اندازي صفحه تخصصي تئاتر در بسياري از روزنامه‌ها و نشريات هفتگي و ماهانه و توجه روز افزون رسانه‌هاي ديداري و شنيداري به اين هنر در ايران، آثار نمايشي روي صحنه نيز با استقبال بهتر و بيشتر مخاطبان روبه‌رو شده‌اند.
تئاتر كه در همه جاي دنيا هنري براي خواص به شمار مي‌آيد، بي‌پشتيباني روزنامه‌ها و راديو و تلويزيون نمي‌تواند ارتباطش را با توده مردم گسترش دهد و از لاك خود به در آيد.
نمايش، هنري است كه اگر چه سخت‌تر از سينما و موسيقي با مخاطب عام پيوند برقرار مي‌سازد، اما در صورتي كه بتواند جامعه را با زيربناي فرهنگي و هنري و ساختارش آشنا كند، مشترياني پر و پا قرص براي خود پيدا خواهد كرد. به عبارت ديگر، كشاندن مردم به سالن‌هاي نمايش اگر چه سخت است، اما كساني كه علاقه‌مند شوند، ديگر به اين راحتي‌ها از آن دل نمي‌كنند.
به منظور بررسي شرايط و چگونگي ارتباط تئاتر ايران با رسانه‌ها، به سراغ تعدادي از هنرمندان و مديران اين عرصه رفته‌ايم و از زواياي گوناگون به اين مساله نگاه انداخته‌ايم.
فرهنگ‌سازي رسانه‌ها
حسين پارسايي كه همين چند روز پيش از مركز هنرهاي نمايشي به بنياد رودكي اسباب كشي كرد، با اشاره به اين كه جامعه و مطبوعات از هم تاثير مي‌گيرند، مي‌گويد: تعامل خوانندگان با مطبوعات و ديگر رسانه‌ها يك فرآيند جريان‌ساز و فرهنگ‌ساز است و انسان را به بينش تازه‌اي در عرصه تئاتر مي‌رساند.
وي از سويي ديگر نيز به ماجرا مي‌نگرد و تاكيد مي‌كند: در سطوح مديريتي نيز نگاه تيزبين منتقد و نويسنده مي‌تواند يك مدير و مجموعه تحت نظارت او را به چالش كشيده و با نقد صحيح موجب اصلاح آن شود. انعكاس تمام‌نماي زشتي‌ها و زيبايي‌ها مي‌تواند يك مدير را در حوزه مسووليتش متعهد، وفادار و پاسخگو نگه دارد و با نقد و پيشنهاداتش او را به تعالي برساند.
مديرعامل بنياد رودكي ادامه مي‌دهد: خوشبختانه بسياري از روزنامه‌نگاران فعال در عرصه تئاتر خودشان تحصيلكرده نمايش هستند و به اصطلاح خم و چم كار را مي‌شناسند و از اين رو در چند سال گذشته توانسته‌اند اين هنر را به مردم معرفي كنند.
حسين مسافرآستانه، مديركل جديد اداره تئاتر ارشاد هم درباره نقش رسانه‌ها در پيشبرد اهداف كلان و خرد هنرهاي نمايشي مي‌گويد: خبرنگاران اين توانايي را دارند كه مشكلات و معضلات تئاتر كشور را پيدا و آنها را در معرض ديد مسوولان قرار دهند. در واقع آنان چشم‌ها را به روي واقعيت‌ها مي‌گشايند.
اين كارگردان تئاتر مي‌افزايد: منتقدان، ديگر گروه از اصحاب قلم هستند كه با محك زدن آثار اجرا شده و ارزيابي صادقانه آنها مي‌توانند به پيشرفت هنري تئاتر كشور شتاب بخشند.
مسافرآستانه با تاكيد بر اين‌كه در سمت مديريت مركز هنرهاي نمايشي، پذيراي نظر روزنامه‌نگاران خواهد بود، ادامه مي‌دهد: مطبوعات با نقدمنصفانه خود در واقع همكار مديران هنري هستند و نبايد تصور كرد كه آنها در مقابل هم قرار دارند.
رابطه پيچيده هنرمند و خبرنگار
«رابطه هنرمندان و اصحاب مطبوعات در همه جاي دنيا پيچيده است.» اين را كيومرث مرادي، كارگردان تئاتر مي‌گويد و ادامه مي‌دهد: اگر هنرمند و خبرنگار و منتقد بر اساس اصول حرفه‌اي كار كنند، كمترين اصطكاك به وجود مي‌آيد. مشكل وقتي شروع مي‌شود كه برخي از هنرمندان توقع بيجا پيدا مي‌كنند يا منتقدان و خبرنگاران بر اساس سليقه يا حب و بغض در برابر اثري واكنش نشان مي‌دهند.
وي مي‌افزايد: با تمام اين پيچيدگي، يكي از حوزه‌هايي كه به لحاظ كاربردي در كنار تئاتر وجود دارد و علاوه بر تاثيرگذاري، نقش همجواري و همگامي را با اين هنر ايفا مي‌كند، مطبوعات است.
اين كارگردان درباره تاثير رسانه‌ها بر تئاتر در سال‌هاي گذشته مي‌گويد: رسانه‌ها در اين سال‌ها همواره نقش هشداردهنده و مثبتي داشته‌اند و با پوشش‌هاي بجا در موضوع‌هايي چون بودجه گام‌هاي موثري برداشته‌اند.
مسعود دلخواه، مدرس و كارگردان تئاتر هم در اين باره مي‌گويد: رسانه خوب بايد 3 ويژگي داشته باشد. نخست حقيقت‌گو باشد، دوم آن كه با كيفيت بالا ارائه شود و سوم اين كه تند و سريع نسبت به اتفاقات واكنش نشان دهد و نگذارد گرد زمان بر آنها بنشيند .
او تاكيد مي‌كند: تحصيل در رشته تئاتر، علاقه‌مندي به كار رسانه‌اي، سرعت عمل، رعايت اخلاق حرفه‌اي و تامين مالي از مهم‌ترين عواملي است كه باعث مي‌شود يك خبرنگار يا منتقد هنرهاي نمايشي در كارش موفق شود.
بهروز غريب‌پور، كارگردان اپراهاي عروسكي مولوي، عاشورا، مكبث، رستم و سهراب با تاكيد بر نقش خبررساني رسانه‌ها در عرصه تئاتر مي‌گويد: در آخرين كاري كه روي صحنه بردم، پوشش خوب خبري مطبوعات و راديو و تلويزيون باعث شد تا مردم مشتاق شوند و براي ديدن اپراي مولوي از چند هفته قبل بليت‌ها را پيش خريد كنند. اين نشان مي‌دهد كه هنر تا چه اندازه نيازمند و مديون خبرنگاران است.
وي با اين حال هشدار مي‌دهد: اما نبايد فراموش كرد كه اطلاع‌رساني تنها وظيفه رسانه‌ها نيست و تحليل و نقد آثار هنري نيز بايد جدي‌تر از گذشته دنبال شود؛ چرا كه هرچه مخاطب فهيم‌تري داشته باشيم، به همان ميزان هنر ما نيز رشد پيدا مي‌كند.
افزايش بودجه تئاتر با حمايت مطبوعات
روابط عمومي نهادها و اداره‌ها اولين جايي است كه خبرنگاران مطبوعات و ديگر رسانه‌ها با آن سر و كار دارند و اين در حوزه تئاتر نيز صدق مي‌كند. براي همين پاي صحبت‌هاي يك مدير روابط عمومي با سابقه نشستيم كه سال‌هاست در مراكز و نهادهاي گوناگون تئاتر قبول مسووليت كرده است.
محمد بهرامي كه بيش از 10 سال در روابط عمومي تئاتر شهر مسووليت داشت و اينك مدير روابط عمومي خانه تئاتر است، درباره نقش مطبوعات در پيشبرد اهداف هنرهاي نمايشي كشور مي‌گويد: يكي از خدمات رسانه‌ها به تئاتر اين است كه با توجه و پيگيري آنها بودجه هنرهاي نمايشي كشور در چند سال گذشته به طور مرتب افزايش يافته كه ناشي از آگاهي مسوولان و مديران اداري و فرهنگي كشور به اهميت اين هنر است.
وي مخاطبان رسانه‌ها در عرصه تئاتر را به 3 گروه مردم، مسوولان و هنرمندان تقسيم مي‌كند و مي‌افزايد: روزنامه‌نگاران، خبرنگاران و منتقدان بايد خوراك فرهنگي و رسانه‌اي متناسب با هريك از اين مخاطبان را تهيه كنند و به خاطر داشته باشند كه هر جا نقص، ضعف و كژي يا نقطه مثبتي ديدند، آن را بي‌كم و كاست بازگو كنند.
بهرامي، مهم‌ترين كاستي كار رسانه‌اي در تئاتر كشور را وابستگي بيش از اندازه خبرنگاران به روابط عمومي‌ها مي‌داند و مي‌گويد: متاسفانه رسانه‌هاي ما در تهيه خبر بشدت وابسته به روابط عمومي‌ها هستند كه همين موضوع از استقلال كاري آنها كم مي‌كند. اين در حالي است كه يافتن يا تحليل خبر كه مهم‌ترين وظيفه مطبوعات به شمار مي‌آيد، متاسفانه كمرنگ شده است.
آنچه از گفته هنرمندان، كارشناسان و مديران فرهنگي بر‌مي‌آيد اين است كه كارنامه رسانه‌هاي مكتوب، ديداري و شنيداري كشور در حوزه هنرهاي نمايشي قابل قبول بوده و به‌خوبي توانسته بر ارتقاي سطح اداري، مالي و هنري تئاتر كشور بيفزايد.
مرجان توجهي
جام‌جم