90 سال پيش در روز 10 اوت سال 1920 ميلادي در سور نخستين پيمان ميان نيروهاي متفق و امپراتوري عثماني امضا شد. براي تنبيه امپراتوري عثماني كه در جنگ جهاني اول در كنار امپراتوري آلمان و امپراتوري اتريش – مجارستان وارد جنگ شده بود، براساس پيمان سور قلمروي اين امپراتوري به منطقه آناتولي كه اهالي آن منحصرا ترك‌تبار بودند، محدود شد. اين شليك تير خلاص براي پايان حيات امپراتوري عثماني محسوب مي‌شد.
در آن هنگام، بريتانيايي‌ها و فرانسوي‌ها تنگه‌هاي داردانل و بسفور و شهر استانبول را تصرف خود داشتند.
همچنين براساس پيمان سور پيش‌بيني شده بود، ساحل غربي آناتولي به يوناني‌ها داده شود و نيز يك ارمنستان بزرگ مستقل و يك منطقه خودمختار كردنشين در بخش‌هاي شرقي آناتولي ايجاد شوند. به عبارت ديگر حتي سرزمين باستاني عثماني نيز تجزيه مي‌شد.
سرزمين‌هاي عرب‌نشين امپراتوري عثماني به نوبه خود تحت قيمومت بريتانيا و فرانسه درآمدند. پيمان خفت‌بار سور موجب ظهور جنبش ملي‌گرايان ترك شد.
ملي‌گرايان و بخش اعظم نيروهاي ارتش عليه سلطان محمد ششم دست به شورش زدند.
يوناني‌ها با چراغ سبز متفقين از موقعيت سود جسته تا آناتولي را اشغال كنند.
آنها نيروهاي ملي‌گراي ترك را تا رودخانه ساكاربيا كه به درياي مرمره مي‌ريزد، عقب راندند.
اما نيروهاي ملي‌گراي ترك ابتدا با كمك بلشويك‌هاي روسيه كشور جديدالتاسيس ارمنستان بزرگ را از بين برده و قلمروي ارامنه محدود به سرزمين كوچك ارمنستان امروزي در ناحيه قفقاز شد. سپس نوبت به يوناني‌ها رسيد.
در ماه اوت سال 1921 ميلادي نيروهاي ملي‌گراي ترك‌ پس از يك نبرد سه هفته‌اي يوناني‌ها را از رودخانه ساكاريا عقب رانده و آنگاه در 30 اوت سال 1923 ميلادي موفقيت آنها در جنگ دوملوپينار كامل شد. نيروهاي يوناني به سوي درياي اژه عقب‌نشين كردند.
سرانجام نيروهاي ملي‌گراي تركيه در 24 ژوييه سال 1923 ميلادي در شهر لوزان سوئيس پيمان جديدي را با متفقين امضا كردند.
براساس پيمان جديد، ترك‌ها تنگه‌هاي داردانل و بسفور، شهر استانبول، بخش اروپايي تركيه و نيز ساحل شرقي درياي اژه را بازپس گرفته و منطقه خودمختار كردها منحل شد.
سلطان محمد ششم كه اعتبارش را با پذيرش قرارداد سور از دست داده بود منتظر بازگشت ملي‌گرايان نشده و در روز 17 نوامبر سال 1923 ميلادي به يك كشتي جنگي بريتانيا در بندر استانبول پناهنده شد.
به اين ترتيب، در روز 10 اوت سال 1920 ميلادي در سور نخستين پيمان ميان نيروهاي متفقين و امپراتوري عثماني امضا شد.
براساس اين پيمان خفت‌بار خاك امپراتوري عثماني محدود به بخش‌هايي از سرزمين اصلي عثماني‌ها آناتولي گرديد. امضاي اين پيمان موجب ظهور جنبش ملي‌گرايان ترك شد.
اين شليك تير خلاص براي پايان حيات امپراتوري عثماني محسوب مي‌شد كه سرانجام در روز 23 اكتبر سال 123 ميلادي حكومت امپراتوري عثماني ملغي شده و در تركيه حكومت جمهوري برقرار گرديد.

بهرام افتخاري