نخستين رسالت انسان اين است كه بفهمد پوياست يا مرتجع؛ متشابه است يا محكم؛ اگر متشابه است، در مسير محكم شدن گام مي‏نهد يا خير. وجود مبارك اميرمؤمنان(عليه‌السلام) فرمود كه هر كس در هر كاري نخست بايد ببيند اهل سير و سلوك است يا گرفتار ارتجاع: «فلينظر ناظر أسائر هو أم راجع».(1)
انسان، خواه ناخواه، همواره مي‏كوشد و در حركت و جريان است: سخن مي‏گويد، مي‏بيند، مي‏نشيند، فكر مي‏كند و كار انجام مي‏دهد؛ امّا آيا در كارهايش پوياست يا مرتجع؟
او با بصيرت ملكوتي خويش بايد دريابد به كدام سمت مي‏رود. كسي كه
چشم خويش فرو مي‏بندد، نمي‏داند به سوي هدف مي‏رود يا از آن دور مي‏شود. حركت مي‏كند و مسيري را مي‏پيمايد؛ امّا نمي‏داند اهل سير و سلوك و حركت، پويايي و پايايي است؛ يا گرفتار ارتجاع، هبوط و سقوط. انسان با عرضه خود به ميزان وزين قرآن و عترت مي‏تواند بفهمد پوياست يا راجع؛ متشابه است يا محكم.
احاديث منقول، كلمات تدويني صاحب شريعت؛ و آحاد انساني، كلمات تكويني خداي سبحان است. همان‏گونه كه براي بررسي مضمون احاديث، چه در صورت تعارض و چه در حالت انفراد، بايد آنها را به كتاب الهي عرضه كرد تا موافق آن پذيرفته و مخالف آن طرد و مباين آن بر ديوار زده شود، آحاد انسانها و مكاتب انساني نيز در صورت تضارب و تعارض آرا، حتي در صورت انفراد، بايد خود را به قرآن و سنّتِ قطعي عترت معصوم(عليهم‌السلام) عرضه كنند و اگر مخالف و مباين با آن بودند، خويش را تهذيب و مطابق الگوي قرآني و عيني اصلاح كنند و چنانچه موافق با آن بودند، شاكر باشند. هر مكتب نيز كه موافق با قرآن بود، پذيرفته مي‏شود، وگرنه طرد مي‏گردد. البته مخالفت با وحي است كه مانع پذيرش است و موافقت با آن، شرط پذيرش نيست.

1.نهج البلاغه، خطبه 154.
تفسير انسان به انسان، ص254-255