هفته گذشته تهران ميزبان نخستين همايش بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي با حضور كارشناسان داخلي و خارجي بود.
اين همايش با تلاش انجمن بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي و همكاري مركز تحقيقات بيماري‌هاي گوارش و كبد، كميسيون ملي يونسكو در ايران، دانشگاه تهران و شيراز، سازمان يونسكو، موسسه تحقيقات خاك و آب، گروه زمين‌شناسي پزشكي، معاونت سلامت وزارت بهداشت و درمان، مركز تحقيقات سرطان و پژوهشكده علوم و فنون هسته‌اي برگزار ‌شد. از آنجايي كه زمين‌شناسي پزشكي در واقع يك علم بين رشته‌اي است به اعتقاد كارشناسان ومسولان اين حوزه براي ايجاد تعامل و همكاري بين دانشمندان علوم زمين، پزشكي و اساتيد در سطح داخل و خارج از كشور، برگزاري چنين همايش‌هايي در سطح بين‌المللي بسيار مهم خواهد بود.
ارائه اهميت شناسايي خطرات عوامل ژئوژنيك (زمين‌زاد) مربوط به عوامل و ريسك فاكتورهاي زمين‌شناسي در بروز بيماري‌ها، شناسايي و دسته‌بندي ريسك فاكتورهاي محيطي موثر در بيماري‌ها با منشأ محيطي و شناسايي شيوع تمام بيماري‌هاي مزمن، حاد و ميكروبي از مهم‌ترين اهداف اين همايش بودند.
همچنين شناسايي عوامل موثر در بروز بيماري‌هاي كرونيك مانند (قلبي، عروقي، تنفسي، دستگاه گردش خون، سرطان‌ها، بيماري مشترك انسان و دام، بيماري‌هاي عفوني با منشأ محيطي، ميكروبي، انگلي و ويروسي)، شناسايي تاثير ريزمغذي‌ها و عناصر كمياب در محيط طبيعي براساس تركيب طبيعي زمين و شناسايي محيط‌هاي غني و فقير و تاثير درازمدت بر اركان سلامت جوامع حياتي از موضوعاتي بودند كه در اين همايش مورد بررسي قرار گرفتند.
خوشبختانه فعاليت‌هاي ايران در زمينه تحقيقات موضوعي و منطقه‌اي كشور در اين حوزه طي ساليان گذشته بسيار موفقيت‌آميز بوده است به‌طوري كه به گفته فرح رحماني، دبير علمي همايش بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي، در حال حاضر با توجه به فعاليت‌هاي گسترده محققان ايراني در عرصه تحقيقات زمين‌شناسي پزشكي، ايران به عنوان نماينده تحقيقات زمين‌شناسي پزشكي در منطقه خاورميانه از سوي انجمن بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي (IMGA) پذيرفته شده است.
رحماني ازجمله فعاليت‌هاي شاخص كشور در اين حوزه به تهيه 2 اطلس بزرگ در زمينه زمين‌شناسي پزشكي اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: اين دو اطلس در واقع نخستين اطلس‌هاي جهاني زمين‌شناسي پزشكي و دامپزشكي در ايران محسوب مي‌شوند. اطلس زمين‌شناسي پزشكي با موضوع شيوع سرطان‌هاي كشور و اطلس زمين‌شناسي دامپزشكي كشور با عنوان شيوع بيماري‌هاي مشترك انسان و دام است كه هر دو اين اطلس‌ها مورد توجه انجمن بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي و بسياري از كشورها قرار گرفته و از همين رو براي بسياري از كشورها ارسال شده است البته به گفته دبير علمي همايش زمين‌شناسي پزشكي در كنار اين اطلس‌ها تهيه اطلس‌هايي با موضوع شيوع بيماري‌هاي دامي و انساني نيز در سطح استان‌ها انجام شده است كه در مراسم گشايش همايش زمين‌شناسي پزشكي رونمايي شدند.
مستعد بودن كشور در برابر بيماري‌هاي زمين‌زاد
مستعد بودن ايران از لحاظ شيوع بيماري‌هاي ژئوژنيك (مرتبط با شرايط زمين‌شناختي) به دليل گسترش معادن، گذر كمربندهاي متالوژني از ايران و احتمال انطباق با كمربندهاي بيماري‌زا از جمله عواملي هستند كه برنامه‌هاي گسترده سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور در حوزه زمين‌شناسي پزشكي در مناطق مختلف كشور را ضروري مي‌سازند.
مهندس محمد تقي كره‌اي ـ معاون وزير صنايع و معادن و رئيس سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور ـ كه در مراسم آغاز به كار همايش بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي سخن مي‌گفت با اشاره به شكل‌گيري سازمان‌هاي زمين‌شناسي در دنيا كه سابقه برخي از آنها به بيش از 100سال مي‌رسد افزود: زمين‌شناسي پزشكي رشته علمي نوظهوري است كه اولين گروه بين‌المللي در اين حوزه در سال 1996 توسط انجمن بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي تشكيل شد. خوشبختانه سازمان زمين‌شناسي ايران با سابقه بسيار كمتر از بسياري از سازمان‌هاي هم راستاي خود در جهان به دستاوردهاي علمي و تحقيقاتي گسترده‌اي در بخش زمين‌شناسي و اكتشاف معادن دست يافته است و در حال حاضر با بسياري از كشورهاي پيشرفته رقابت مي‌كند.
رئيس سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور درباره پروژه‌هاي داخلي سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور در بخش زمين‌شناسي پزشكي خاطرنشان كرد: طرح مطالعه زمين‌شناسي پزشكي در استان گلستان (مصوب هيات دولت)، طرح مطالعه ژئوبوتاني در مازندران (مصوبه هيات دولت)، طرح مطالعه زمين‌شناسي پزشكي در استان‌هاي سمنان و كرمان، طرح مطالعه زمين‌شناسي دامپزشكي در كشور (نمونه‌برداري از منابع آب و خاك در دامپروري‌ها در سطح 11 استان كشور با همكاري سازمان دامپزشكي) و طرح مطالعه زمين‌شناسي پزشكي تهران در مقياس يكصد هزارم ازجمله اين پروژه‌ها هستند.
زمين‌شناسي پزشكي را مي‌بايستپل ارتباطي بين علوم زمين‌شناسي و پزشكي و جغرافيا قلمداد كرد
همچنين در اين راستا تهيه اطلس زمين‌شناسي پزشكي و اطلس زمين ـ دامپزشكي كشور و انجام مطالعات ژئوشيمي خاك، آب‌هاي سطحي، مطالعه آب‌هاي زيرزميني و مطالعه مواد پرتوزا، اطلس زمين‌شناسي دامپزشكي استان‌هاي اردبيل، گيلان و نيز اطلس زمين‌شناسي پزشكي استان چهارمحال و بختياري را هم به عنوان برخي ديگر از فعاليت‌هاي داخلي سازمان مي‌توان برشمرد.
البته فعاليت‌هاي اين سازمان در بخش زمين‌شناسي پزشكي به موارد داخلي خلاصه نمي‌شود چرا كه سازمان زمين‌شناسي كشور به عنوان اولين سازمان زمين‌شناسي در منطقه خاورميانه به عضويت رسمي انجمن بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي (IMGA) پذيرفته شد و هم اكنون به عنوان نماينده منطقه اين انجمن در سطح كشورهاي خاورميانه به فعاليت مي‌پردازد.
طرح مطالعه ريسك فاكتورهاي زمين‌شناسي موثر در بروز سرطان در كمربند سرطان مري آسياي ميانه به عنوان يكي از طرح‌هاي يونسكو، تهيه اطلس زمين‌شناسي پزشكي در منطقه خاورميانه زير نظر كميسيون تهيه نقشه‌هاي زمين‌شناسي دنيا، همكاري با آكادمي علوم ارمنستان، همكاري با سازمان‌هاي زمين‌شناسي كشورهاي عضو اكو، كشورهاي آمريكاي لاتين و كشورهاي آفريقايي از ديگر طرح‌هاي اين مجموعه است.
شمال ايران روي كمربند سرطان مري و معده
زمين‌شناسي پزشكي را مي‌بايست پل ارتباطي بين علوم زمين و پزشكي و جغرافيا قلمداد كرد. كه گستره آن شامل ارتباط عناصر و بيماري‌ها، ژئوشيمي، بيماري‌هاي مسري و عفوني، هيدروژئوشيمي، آلودگي معادن، راديو‌ژن‌ها، بيماري‌هاي مزمن، ژئو ميكروبيولوژي و ژئو بوتاني مي‌شود.
همين عوامل هم موجب مي‌شوند كه نقش محيط بر عوامل بيماري‌زا و بروز بيشتر برخي بيماري‌ها در مناطق خاص انكارناپذير باشد. كما اين‌كه رئيس مركز تحقيقات گوارش و كبد هم با اشاره به شيوع بيشتر برخي سرطان‌ها در مناطق شمال كشور از بررسي تاثير عوامل زمين‌شناختي و محيطي در بروز اين بيماري‌ها خبر مي‌دهد.
دكتر ملك‌زاده كه در مراسم اولين همايش بين‌المللي زمين‌شناسي پزشكي سخن مي‌گفت با اشاره به آن‌كه شايع‌ترين سرطان‌ها در كشور معده و مري مي‌باشد خاطرنشان كرد: 50 درصد سرطان‌ها در ايران مربوط به گوارش است كه سرطان معده با 20 درصد موارد بيشترين سهم را به خود اختصاص مي‌دهد. در واقع روزانه 100 نفر بر اثر سرطان در كشور جان خود را از دست مي‌دهند كه از اين تعداد 22 نفر آنها به سرطان معده مبتلا بوده‌اند.
ملك‌زاده با تاكيد بر آن كه ايران يكي از كشورهايي است كه بالاترين ميزان شيوع اين سرطان را داراست اظهار كرد: درخصوص سرطان معده بيشترين آمار مربوط به منطقه آذربايجان و بخصوص اردبيل است. اما هرچه از شمال به جنوب كشور پيش رويم از اين ميزان كاسته مي‌شود و در مقابل از سمت شمال كشور به سمت كشورهاي آذربايجان و روسيه اين ميزان افزايش مي‌يابد. ملك‌زاده با بيان آن كه كمربند سرطان مري از شمال ايران به شمال چين امتداد مي‌يابد افزود: مطالعاتي كه در مناطق مختلف انجام شده در عين حال نشان مي‌دهد كه در منطقه گنبدكاووس به دليل آن كه غلظت بالايي از نيترات‌ها در مواد غذايي وجود دارد اين ميزان افزايش بيشتري دارد.
وي با اشاره به آن كه ميزان سرطان در كشورهايي مانند كلمبيا و كاستاريكا در مناطق كوهستاني افزايش دارد و هرچه به سمت سواحل پيش رود اين ميزان كاسته مي‌شود اظهار كرد: بايد در اين زمينه پرسيد كه آيا علت اصلي مربوط به زمين يا محيط است يا مربوط به ژن انسان‌هايي است كه در آن منطقه زندگي مي‌كنند.
رئيس مركز تحقيقات گوارش و كبد اظهار كرد: در حال حاضر مطالعه روي 2000 نفر كه مبتلا به سرطان هستند در حال انجام مي‌باشد كه ژن‌هاي مستعدكننده اين بيماري بررسي شوند و اين تحقيقات در دراز مدت و تا 10 سال آينده مي‌تواند نتايج خود را نشان دهد.

جام جم آنلاين:هاره صفوي